Factcheck: verhogen nachtmerries het risico op een vroegtijdige dood?

Volgens een artikel in Het Nieuwsblad zouden mensen die wekelijks nachtmerries hebben, drie keer meer kans lopen om vroegtijdig te sterven. Dat zou blijken uit een Britse studie, maar die is nog niet gepubliceerd. Wel is volgens specialisten al langer bekend dat nachtmerries een slecht voorteken kunnen zijn.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Frequente nachtmerries versnellen veroudering en verdrievoudigen risico op vroegtijdige dood’, kopte Het Nieuwsblad op 23 juni.

Mensen die geregeld nachtmerries hebben, lopen volgens het artikel ruim drie keer meer kans om vroegtijdig te overlijden én zouden biologisch sneller verouderen. Dat zou blijken uit een grootschalige studie die onlangs werd voorgesteld op het congres van de European Academy of Neurology (EAN) in Helsinki.

De onderzoekers van het UK Dementia Research Institute volgden voor de studie ruim 183.000 volwassenen en 2400 kinderen op gedurende een periode van 19 jaar, zo lezen we in Het Nieuwsblad. De conclusie was dat nachtmerries een vroegtijdige dood kunnen voorspellen, meer nog dan roken, obesitas of een gebrek aan beweging.  

Nachtmerries lokken langdurige stressreacties uit, met verhoogde cortisolniveaus en verstoring van herstellende slaapcycli. Zelfs maandelijkse nachtmerries zorgen volgens het artikel al voor meetbare schade.

Zelfrapportering

We nemen contact op met Inge Declercq, neuroloog en slaapexpert aan het UZA, en vragen haar of ze het onderzoek kent. ‘Ik gaf daar recent een interview over aan Het Laatste Nieuws’, laat ze via e-mail weten. ‘Daarin nuanceer ik de bevindingen en geef ik extra uitleg.’

Het artikel in Het Laatste Nieuws verscheen op 9 juli. De inleiding luidt als volgt: ‘Nachtmerries zijn nooit fijn, maar volgens een nieuwe studie reikt hun impact verder dan badend in het zweet wakker worden. Mensen die wekelijks nachtmerries hebben zouden meer kans hebben om vroegtijdig te sterven. Neuroloog Inge Declercq legt uit hoe dat komt en wanneer je moet opletten. “Er is een behandeling die zeer goede resultaten geeft.”’

https://www.knack.be/factcheck/factcheck-slecht-slapen-kan-kans-op-hartaanval-en-beroerte-vergroten/

Declercq legt in het stuk uit wat een nachtmerrie precies is: ‘Je wordt dan wakker met een bonzend hart, een angstig gevoel, eventueel hevig zwetend. Je bent in een staat van hyperwaakzaamheid. En je herinnert je de droom levendig, dat is de voorwaarde.’

In het artikel noemt Declercq de resultaten van het onderzoek ‘indrukwekkend’. ‘Het is de eerste studie die zo duidelijk stelt dat er een associatie is tussen wekelijkse nachtmerries en een vroegere dood. Maar één nachtmerrie per week is best al veel’, aldus Declercq, die benadrukt dat de proefpersonen in de studie hun nachtmerries zelf rapporteerden, waardoor er mogelijk sprake was van overdiagnose.

Geen peerreview

We nemen ook contact op met professor Maarten Van Den Bossche, psychiater verbonden aan de KU Leuven en UPC KU Leuven, en gespecialiseerd in ouderenpsychiatrie en slaapstoornissen. Hij benadrukt eerst en vooral dat de Britse studie nog niet gepubliceerd is en nog niet aan een peerreview is onderworpen. 

‘Er is tot nu toe alleen een ‘abstract’ beschikbaar (pagina 113 van het ‘abstract book’), een zeer bondige samenvatting van de presentatie op het congres van de European Academy of Neurology in Helsinki’, vertelt Van Den Bossche. ‘Het is dan ook heel moeilijk om op dit moment iets over de studie te zeggen.’

‘Dat het zou gaan om een studie bij 183.000 volwassenen en 2400 kinderen, zoals Het Nieuwsblad en  The Economist schrijven, vind ik in ieder geval nergens terug’, voegt Van Den Bossche toe. 

‘Er moet ergens een fout in geslopen zijn, want volgens de samenvatting zou het gaan om een onderzoek met 4196 deelnemers en zouden 227 vroegtijdige overlijdens zijn vastgesteld – door de onderzoekers gedefinieerd als een overlijden voor de leeftijd van 75 jaar. Maar we weten op dit moment niet hoe groot de groepen met weinig of veel nachtmerries precies waren. Die gegevens ontbreken in de abstract, waardoor het moeilijk is om de studio te beoordelen.’

Het UK Dementia Research Institute is volgens Van Den Bossche wel een gereputeerde instelling. ‘Ik neem dan ook aan dat de studie op een correcte manier is uitgevoerd en dat de resultaten betrouwbaar zijn.’

Niet verrassend

‘Maar,’ benadrukt Van Den Bossche, ‘als er al een statistisch verband zou zijn gevonden tussen frequente nachtmerries en een vroegtijdige dood,wijst dat niet per se op een oorzakelijk verband. Als de mensen uit de groep die positief antwoordde op de vraag of ze geregeld nachtmerries hebben, een verhoogde kans hebben om vroegtijdig te overlijden, dan wil dat met andere woorden nog niet zeggen dat die nachtmerries de oorzaak van dat overlijden zijn. Er kan evengoed een derde factor zijn die zowel de nachtmerries als de vroegtijdige dood verklaart. Zo zien we bijvoorbeeld dat veel mensen nachtmerries krijgen bij beginnende aandoeningen zoals bijvoorbeeld Parkinson, een ziekte die bepaalde hersengebieden aantast die belangrijk zijn voor de slaap.’

Ook zou het volgens Van Den Bossche kunnen dat mensen die meer stress ondervinden meer nachtmerries hebben, waardoor ze minder goed slapen. Door die stress en verstoorde slaap zou het kunnen dat ze vervolgens andere gezondheidsklachten ontwikkelen. ‘Een slaaptekort is onder meer funest voor de cardiovasculaire gezondheid zoals de bloeddruk, de hersenen enzovoort, wat op termijn ook weer het overlijden kan versnellen.’

‘De uitkomst van deze nieuwe studie is dus interessant, maar geen verrassing’, besluit Van Den Bossche. ‘Men vermoedt al langer dat nachtmerries soms een slecht voorteken kunnen zijn.’