Factcheck: ja, Poetin kreeg verjaardagswensen uit België van mensen met nepgeweren

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media werd onlangs een video gedeeld van mensen met geweren die ‘vanuit België’ de Russische president Vladimir Poetin verjaardagswensen stuurden. De inmiddels verwijderde video is echt en toont Russischtaligen die airsoft spelen in Namen. De federale politie onderzoekt de beelden.

Op Twitter circuleert een video waarin we 19 mannen en één vrouw in legerkledij zien. Een man vooraan, die filmt ‘in selfiestand’, roept in het Russisch ‘Hallo allemaal. Vanuit België zenden we onze verjaardagswensen naar de opperbevelhebber Vladimir Vladimirovitsj Poetin. Vrienden, hoera!’ Daarop antwoorden de anderen met : ‘Hoera! Hoera! Hoera!’. De video zou ‘Russen laten zien die naar België vluchtten’ en werd 6000 keer bekeken.

Gaat het hier om een echte video opgenomen in België? De video werd eerder opgeladen op de sociale netwerksite TikTok op de account ‘@batyab.e.a.r’, dat kunnen we zien aan het opschrift met het logo van TikTok (geel kader). De exacte uploaddatum konden we niet achterhalen.

We googelen met die accountnaam tussen aanhalingstekens en vinden slechts twee resultaten (rood kader). Tweemaal wordt gelinkt naar TikTok.

De account ‘airsoftbelux @batyab.e.a.r’ blijkt echter niet meer online te staan. We krijgen de melding ‘kan dit account niet vinden’. 

Google heeft die pagina echter deels gearchiveerd in hun tijdelijk geheugen (hier gearchiveerd). Zo kunnen we zien dat deze pagina daadwerkelijk heeft bestaan, maar welke video’s de pagina online plaatste kunnen we zo niet achterhalen. 

In de accountnaam airsoftbelux zit de term airsoft. Airsoft is een veldslagsimulatiesport waarbij twee teams elkaar proberen te raken met plastic balletjes. Die worden afgevuurd uit replica’s van bestaande wapens. Dat kan de militaire kledij en de wapens in de video, die dus wellicht nep zijn, verklaren. 

We googelen of we toch geen video’s van het TikTok-kanaal kunnen terugvinden van de verwijderde TikTok-account. Wederom vinden we hiervan alleen sporen terug in het tijdelijke geheugen van Google.

Zo vinden we een video (hier gearchiveerd) van een man die een nepgeweer – dat vermoeden we door de airsoftcontext – uit een kist haalt (geel kader). Er wordt Russische gesproken en we zien Belgische nummerplaten in de achtergrond (rode kaders; nummerplaten om privacyredenen geanonimiseerd).

Kortom, de digitale sporen die we vonden wijzen erop dat de TikTok-account die de video eerst verspreidde echt heeft bestaan, en dat die is verwijderd. Het zou gaan om een account over airsoft in België, specifieker van een groep waaraan Russsischsprekenden deelnemen.

Op Facebook vinden we ook een bericht dat linkt naar de originele, maar verwijderde video. We zien een screenshot van de video en de hashtags #Rusland en #jubileum70 in het Russisch. Dat laatste verwijst wellicht naar de zeventigste verjaardag van de Russische president Vladimir Poetin op 7 oktober 2022. 

De link op Facebook wijst erop dat de onderzochte video daadwerkelijk recent werd opgeladen op die verwijderde TikTok-account. 

Omdat de video werd overgenomen op Twitter, kunnen we hem wel verder onderzoeken. Zo zien we naast een Russische vlag ook een rode vlag met hamer en sikkel, de symbolen van het communisme. Doordat de video gefilmd is in ‘selfiestand’ zien we de vlag in spiegelbeeld (1). We nemen een screenshot van de vlag en ontspiegelen die (2). Daarmee zoeken we in de Russische zoekmachine Yandex (3).

Zo achterhalen we dat de vlag een kopie is van de vlag die de Russen op 1 mei 1945 hesen op de Reichstag bij het einde van de Tweede Wereldoorlog, de zogenaamde ‘overwinningsvlag’. 

In de video zien we naast airsoftplunjes ook blauw-wit-gestreepte t-shirts. Dat zijn zogenaamde telnjasjka’s, een iconisch kledingstuk gedragen door verschillende Russische militaire formaties.

We vinden geen elementen die wijzen op beeldmanipulatie. 

Maar werd de video ook echt in België opgenomen? Een Twittergebruiker kon via de Facebook– en YouTube-pagina van de airsoftclub, die wel nog online staan, achterhalen dat de mensen in de video airsoft spelen op een terrein in Namen naast de E411. 

Visuele elementen in een video op het YouTube-kanaal van ‘AirSoft Belux’ die daar werd opgenomen (rechts) komen overeen met details in op de verwijderde TikTok-video (links): we zien een opschrift op een houten paal (gele kaders), een gat in een schutting (rode kaders) en een houten bobijn (groene kaders).

We besluiten daaruit dat de video daadwerkelijk in België is opgenomen. 

We kunnen een aantal mensen in de video identificeren via hun profielen op sociale media, maar om privacyredenen geven we daarover hier geen details. We vinden geen bewijs dat het zou gaan om Russen die ‘naar België vluchtten’. Op basis van socialemdiaprofielen lijken enkelen onder hen hier al van voor de inval van Rusland in Oekraïne te wonen. Anderen zouden afkomstig zijn uit de Kirgizische hoofdstad Bisjkek.

Nog een indicatie dat het niet zeker niet alle mensen in de video gevluchte Russen zijn, vormen  oudere video’s van mensen die airsoft spelen in Namen en waarbij instructies in het Russisch worden gegeven. Bijvoorbeeld in deze video opgeladen in juni 2022, en in deze video opgeladen in oktober 2021. 

De federale politie liet via haar officiële Twitteraccount weten dat ‘onze diensten dit verder gaan onderzoeken’.