Factcheck: foto van ‘oude eindejaarstraditie’ is gemaakt met artificiële intelligentie

Op het internet circuleert een zwart-witfoto waarop negen vrouwen in ondergoed knielen voor een aantal mannen. De vrouwen zouden op die manier vergiffenis vragen aan hun mannen en het zou gaan om een oude eindejaarstraditie, stelt het bijschrift bij de foto. Maar het beeld blijkt gemaakt met artificiële intelligentie.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op 2 mei verschijnt op de Facebookpagina Positive News, die 48.000 volgers telt, onderstaande zwart-witfoto. We zien vrouwen die knielen voor een aantal mannen. De heren zitten strak in het park, de vrouwen dragen enkel ondergoed en een hoed.‘Schokkend verhaal: dit is wat echtgenotes in het openbaar moesten doen in de jaren 1900’, lezen we in het bijschrift.

In een van de comments kunnen we doorklikken naar een blogsite, waar we het volgende terugvinden: ‘In de jaren 1800 en de vroege jaren 1900 schreef de traditie voor dat echtgenotes op 31 december knielden voor hun echtgenoten en zich verontschuldigden voor alles wat ze in de loop van het jaar verkeerd hadden gedaan.’ Via een omgekeerde zoekopdracht met Google Afbeeldingen achterhalen we dat hij ook op X, Reddit en Threads circuleert, met  hetzelfde bijschrift.

Artificiële intelligentie

Nader onderzoek van het de foto maakt duidelijk dat het gaat om een beeld dat is gemaakt met artificiële intelligentie. Zo heeft één vrouw – de vierde van rechts – slechts één been, en zien de gezichten van de mannen er vervormd uit. Dat is nog duidelijker te zien op de originele foto die we online terugvinden. YouTubers gebruiken de vermeende historische foto ook vaak als thumbnail.

Lange rokken

Begin 2023 maakte Knack op vraag van een lezeres een factcheck over een foto met exact dezelfde claim in het bijschrift.

Op bovenstaande foto, die begin 2023 op verschillende socialemediaplatformen circuleerde, zitten de heren strak in het pak, net als op de AI-foto die we onlangs op Facebook tegenkwamen, maar dragen de vrouwen blouses met hoge kragen en lange rokken. 

Een zoekopdracht met Google Afbeeldingen leerde ons dat het beeld, met dezelfde of soortgelijke bijschriften, op verschillende online platformen circuleerde. Op Pinterest vonden we een Duitstalige post die stelde dat het om een ‘kersttraditie’ zou gaan. Op Facebook vonden we het beeld terug in de groep Vlaamse SeniorenSite (RETRO) (43.500 volgers). Sommigen gingen ervan uit dat het een grap was, nogal wat anderen reageerden verontwaardigd.

De foto uit de eerdere factcheck bleek online al sinds 2014 gedeeld te worden. Zo was er een Russische post uit 2015, met het bijschrift ‘Dames nodigen heren uit voor witte dans’. We vonden de foto met dezelfde claim ook terug op Russischtalige Pinterestaccounts en op de Russische sociaalnetwerksite VKontakte, met als titel ‘Witte dans – dames nodigen heren uit’. Daar werd een heel ander verhaal aan de foto vastgeknoopt. We zouden hier zien hoe vrouwen mannen ten dans vroegen volgens een traditie ontstaan aan het einde van de 19e eeuw op hofbals ​​in Wenen. De dames dansten toen de wals in witte jurken – vandaar de naam ‘witte dans’ – en zij waren het die potentiële danspartners uitnodigden. Over die ‘witte dans’ vonden we ook informatie terug op een Russische danswebsite. 

Factchecks

Ook de Australische factcheckers van AAP FactCheck maakten een factcheck over het bijschrift bij de foto over de vermeende traditie waarbij vrouwen hun echtgenoten knielend smeekten om vergeving. Zij kwamen, na gesprekken met verschillende geschiedenisprofessoren, tot de conclusie dat geen enkele betrouwbare bron het bestaan van die ‘kersttraditie’ kon bevestigen.