Factcheck: nee, ChatGPT biedt geen betere therapie dan een psycholoog

‘Einde van de psycholoog? ChatGPT biedt nu al betere therapie’, zo lazen we op de website Scientias. Uit onderzoek blijkt dat proefpersonen antwoorden van ChatGPT op hypothetische stellingen vaak beter vinden dan die van therapeuten. Maar dat betekent niet dat ChatGPT betere therapie biedt. We beoordelen de stelling als eerder onwaar.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Scientias lazen we een artikel met als kop: ‘Einde van de psycholoog? ChatGPT biedt nu al betere therapie’. Er wordt verwezen naar recent onderzoek waarbij therapeutische situaties werden voorgelegd aan therapeuten en ChatGPT. Proefpersonen konden de twee zelden van elkaar onderscheiden. Bovendien vonden ze de antwoorden van de chatbot doorgaans beter.

Volgens Tom Van Daele, onderzoekscoördinator psychologie en technologie bij Thomas More, is de titel van het Scientias-artikel erg kort door de bocht, maar gaat het wel om degelijk onderzoek. ‘Dertien hulpverleners – vooral relatietherapeuten – kregen vignetten met hypothetische situaties. Elke hulpverlener formuleerde een schriftelijk antwoord en ze kozen er samen de beste uit. Vervolgens werden dezelfde situaties voorgelegd aan ChatGPT.

‘Belangrijk: de onderzoekers gaven aan ChatGPT heel uitgekiende instructies of “prompts” en selecteerden nadien ook de beste antwoorden. Er was dus sprake van menselijke hulp. Het klopt dat proefpersonen de antwoorden van de chatbot amper konden onderscheiden van “menselijke” antwoorden en gemiddeld zelfs beter vonden. Al kun je daaruit absoluut niet concluderen dat ChatGPT betere therapie zou bieden.

‘Therapie is veel meer dan schriftelijk antwoorden op een – hypothetische – situatie. Maar artificiële intelligentie kan wel worden gebruikt om hulpverlening te ondersteunen, en in de toekomst misschien deels over te nemen. Al is daarvoor nog veel meer onderzoek nodig.’

Ook Patrick Luyten, professor klinische psychologie (KU Leuven), reageert kritisch. ‘De conclusies zijn véél genuanceerder dan hier wordt voorgesteld. Op zich is het niet verbazingwekkend dat de antwoorden van ChatGPT goed gewaardeerd worden: AI kan heel snel alle bestaande kennis samenvatten in een zo coherent mogelijk antwoord. Therapeuten zullen een veel beperkter antwoord geven: ze denken niet alleen aan de kwaliteit, maar ook aan de kwantiteit. Bovendien is het therapeutische proces veel complexer dan het geven van één antwoord op een vrij eenvoudige vraag.’

Luyten wijst er ook op dat er heel wat ethische dilemma’s meespelen. ‘AI is onbetrouwbaar: het is niet ondenkbaar dat zo’n chatbot op een bepaald moment onethische antwoorden zou geven, zoals: “Breek met je familie.” We mogen niet vergeten dat AI op dit moment geproduceerd wordt door bedrijven die uit zijn op winst. Ze willen mensen en hun gedrag sturen. Heel wat jonge mensen vragen psychologisch advies aan ChatGPT en voelen zich er ook door begrepen, waardoor ze terugkeren. Maar dat is niet het doel van therapie, dat mensen net moet ondersteunen om inzichten te krijgen en eventueel tot gedragsverandering te komen. AI kan een plaats krijgen binnen therapeutische settings, maar voorlopig kun je zeker niet concluderen dat het beter is dan een therapeut.’