‘We mogen niet zwichten voor de Machiavelli’s van het Midden-Oosten’

Koningen, emirs en sjeiks springen in het machtsvacuüm in het Midden-Oosten dat ontstaat als gevolg van de Amerikaanse terughoudendheid. De regio, waarschuwt Jonathan Holslag, zal er niet rustiger op worden.

Terwijl Europa zich suf piekerde over vluchtelingen die op de Italiaanse stranden aanspoelen, zetten sjeiks met megajachten deze zomer koers naar hun exclusieve jaarlijkse feestje in de jachthaven van Porto Cervo. Het moet wat geweest zijn, zinkende rubberbootjes te ontwijken met algauw enkele duizenden tonnen aan drijvende decadentie: de ultieme regatta voor multimiljardairs. Vreemd is dat. Vluchtelingen uit het Midden-Oosten bekijken we alsof ze onze samenleving ten gronde richten, maar de miljardairs in hun witte jachten, die ontvangen we in Europa met open armen.

We smeken ze zelfs: om onze staatsschuld te financieren, om onze verloederde infrastructuur te helpen oplappen, om sportclubs te sponsoren en om onze gaspijpleidingen te vullen. Er zijn uiteraard verschillende soorten sjeiks. Zo is er de Sotheby’s-sjeik die de dure veilingen afschuimt en zich ontpopt tot kunstmecenas. Er is de Davos-sjeik met zijn privéjet die praatjes over groene innovatie verkoopt op internationale conferenties. Er is de kalasjnikov-sjeik die oorlog stookt in landen als Sudan, Nigeria of Somalië. En er is de jihad-sjeik die religieus extremisme financiert.

Wat ze met elkaar gemeen hebben, is dat ze profiteren van onze energieverslindende levensstijl. Elke keer dat u uw tank vult, vloeit er ongeveer twee euro naar de Golfregio. Het lijkt niet veel, maar jaarlijks loopt dat voor Europa op tot dertig miljard euro, geld waarmee de Golfsjeiks strategische investeringsfondsen opbouwen. Het is vaak onduidelijk hoe ze met hun financiële middelen de politieke beslissingen van Europese schuldenaars beïnvloeden. Er zijn een aantal voorbeelden die doen veronderstellen dat de Golfstaten daar ver in durven gaan, zeer ver.

De Zweden mochten dat onlangs hardhandig ondervinden, nadat hun minister van Buitenlandse Zaken zich kritisch had geuit over de duizend zweepslagen die een gerechtshof in Saudi-Arabië als straf oplegde aan een jonge internetactivist. Riyad schortte onmiddellijk alle betrekkingen op. Het kostte Zweden een smeekbrief van de koning en verontschuldigingen om de plooien glad te strijken.

Toen Londen de emir van Qatar op bezoek kreeg, vermeed premier David Cameron angstvallig de kritische rapporten over de financiële steun die vanuit de steenrijke Golfstaat naar Al-Qaeda en andere terreurgroepen bleef vloeien. De emir had er eerder fijntjes op gewezen dat zijn land voor tientallen miljarden in de City had geïnvesteerd.

Ondertussen springen de sjeiks, emirs en koningen agressief in het machtsvacuüm in het Midden-Oosten dat ontstaat als gevolg van de Amerikaanse terughoudendheid. Zij voerden op eigen houtje bombardementen uit in Libië, intervenieerden met meer dan 100.000 soldaten in Jemen en proberen de politieke realiteit naar hun hand te zetten – van op de Maldiven tot in Niger. De herbewapening in de regio is fenomenaal.

En zeker nu ook de Chinezen zich op de markt wagen als wapenleverancier, spelen de Golfstaten het Westen tegen het Oosten meedogenloos tegen elkaar uit om de beste deals uit de brand te slepen. Reken er dus maar niet op dat het alternatief voor Amerikaanse dominantie vredelievender zal zijn.Uiteraard is het belangrijk om tot een betere verstandhouding te komen en er zijn genoeg gedeelde bezorgdheden om samen te werken. Maar we mogen niet zwichten voor de Machiavelli’s van het Midden-Oosten. Het is niet omdat we beschroomd zijn over de fouten die het Westen maakte, van het Sykes-Picotverdrag dat de grenzen in de regio bepaalde tot de interventie in Libië, dat we de sjeiks de regio verder moeten laten destabiliseren. Het risico is immers dat de regio na een periode van repressie en agressieve inmenging nog onrustiger zal worden.

Ook ons land heeft een strategie nodig. Een belangrijke taak is weggelegd voor onze inlichtingendiensten om de invloed van bovenvermelde spelers in kaart te brengen. Op lange termijn moeten we voorkomen dat een slecht energiebeleid hen toelaat nog meer invloed te kopen ten koste van onze belangen. Commerciële overwegingen moeten afgewogen worden tegen strategische. Het heeft ook geen zin om die landen wapens toe te stoppen als de inzet ervan niet strookt met onze belangen. En laat onze leiders tonen voor welke waarden Europa staat en een voorbeeld nemen aan Michele Obama, die bij een bezoek aan de regio de vrouwen er een hart onder de riem stak in hun strijd voor meer rechten.

Samenwerking en wederzijds begrip zijn belangrijk, maar het kan niet de bedoeling zijn om met onze voeten te laten spelen.