‘Onze plaats is waar het leven is. Daar waar het luid is, daar waar het borrelt, daar waar het ruikt en soms ook eens stinkt. Onze plaats is waar het moeilijk is, omdat alleen daar het leven is.’Met zulke snijdende zinnen enthousiasmeerde Sigmar Gabriel, de nieuwe en zoveelste SPD-partijvoorzitter in rij, de militanten op het partijcongres in Dresden afgelopen week. Met 94 procent van de stemmen werd de ronde Sigmar Gabriel, vijftig jaar, de onbetwiste leider van Duitslands sociaaldemocratische partij. Zijn opdracht is aartsmoeilijk. De SPD komt immers haar interne crisissen niet te boven en wordt electoraal aan alle flanken aangevreten. Tijdens de Bondsdagverkiezingen vorige maand zakte de SPD na elf jaar regeren weg naar een nieuw electoraal dieptepunt van 23 procent (ter vergelijking: in 1972 behaalde de partij 45,8 procent).
Onmiddellijk na de Bondsdagverkiezingen schreef kandidaat-voorzitter Sigmar Gabriel een brandbrief diehij op het internet plaatste. Gabriel nam daarin de beleidsstijl van de vertrekkende SPD-leiding op de korrel. Hij constateerde dat de leden bij bosjes de partij de rug toekeerden, dat de SPD haar voorzitters in almaar sneller tempo versleet en dat de partij blijkbaar niet bij machte was om het tij van de electorale debacles te keren. In zijn brief sneerde Gabriel dat de partijleiding alleen nog maar leidde, maar geen concept had om het verweesde volk voor zich te winnen. Gabriel: ‘Politiek is leiden en verzamelen.’ Dat cursief gedrukte woordje sprak boekdelen als kritiek op het beleid van aftredend partijvoorzitter Franz Müntefering.
Gabriel constateert dat de SPD de tekenen van de tijd niet meer begrijpt. Hij ziet een parallel met de jaren zeventig. Toen was de regering van Helmut Schmidt (SPD) niet in staat om de milieuproblemen ernstig te nemen, waardoor ze de rode loper uitrolde voor de Groenen, vlees uit het vlees van de SPD. En nu dreigt, aldus Gabriel, ‘een nieuwe afsplitsing’ van de partij, waarmee hij bedoelt dat de populistische partij DieLinke van Gregor Gysi en Oskar Lafontaine de SPD kapot dreigt te maken als de sociaaldemocraten er niet in slagen met een maatschappelijk model te overtuigen. Het probleem van de SPD is dat ze aan autokannibalisme doet, dat ze niet weet wat ze wil en dat ze, zelfs toen ze meeregeerde, op een masochistische manier oppositie bleef voeren tegen zichzelf.
Zal Sigmar Gabriel het tij kunnen keren? De man uit Goslar, die in 1977 lid werd van de SPD, beschikt over analytische gaven en een groot retorisch talent. Maar van Gabriel wordt ook gezegd dat hij nog geen standpunt heeft ingenomen dat hij later niet verloochend heeft en dat het gemakkelijker is een pudding aan de muur te nagelen dan hem op een overtuiging te betrappen. Volgens zijn vijanden in de partij ontbreekt het hem aan discipline, is hij niet loyaal en heeft hij geen geduld. Door zijn eigen partij werd hij vernederd toen de SPD hem in 2003 benoemde tot gevolmachtigde voor popcultuur, wat hem de spotnaam Siggi Pop opleverde. Volgens zijn vrienden wordt Gabriel ten onrechte een generalist genoemd. Als minister van Milieu dwong hij respect af met zijn dossierkennis. De Groenen juichten hem toe toen hij verklaarde dat er met de SPD over een nieuwe instap in de kernenergie niet te discussiëren viel.
Heel wat partijvrienden zouden hem het liefst naar het beschermde vogeleiland Mellum in de Nedersaksische Waddenzee verbannen, heeft Gabriel ooit eens gezegd. Nu is hij verkozen tot de man die de SPD vleugels moet geven.
Piet De Moor
