Mechelse vest wordt Dirk Verbruggenlaan

De Mechelse Keldermansvest was zondag het decor van een hommage aan schrijver Dirk Verbruggen. Alte kameraden, zoals schrijver Erik Vlaminck en radiomaker Pat Donnez, haalden in gesprek met Frank Hellemans warme herinneringen op aan de melancholische bon vivant Verbruggen. Maar blijft zijn literaire werk ook overeind?

Een schetterende lentedag op de Keldermansvest, die voor de gelegenheid is omgedoopt tot Dirk Verbruggenlaan. Deze zondagmiddag staat helemaal in het teken van de Mechelse schrijver, die in 2009 op 58-jarige leeftijd overleed. Een vijftigtal tekstflarden uit Verbruggens werk prijken op gevelvensters, op meer dan een plaats beconcurreerd door verkiezingsaffiches.

Ingekapseld tussen twee gesmaakte optredens van een korps hupse dansmariekes brengen journalist Frank Hellemans, schrijver Erik Vlaminck, radiomaker Pat Donnez en filosoof-therapeute Veerle Meurs in een live-interview hulde aan hun literaire spitsbroeder Dirk Verbruggen. De ‘Mechelse Herman De Coninck’ blijkt immers in de eerste plaats een onvergetelijke mens te zijn geweest. Boezemvriendin Veerle Meurs herinnert zich hoe de schrijver haar op café een doe-het-zelfkit voor beginnende schrijvers aan de hand deed: een pen, notitieblok én een klein handleidinkje. Schrijver-leraar Verbruggen bleef te allen tijde pedagoog.

Café De Kat

Verbruggen blijkt een man te zijn geweest met een zeldzaam talent voor cafévriendschappen. In de anekdotes die Vlaminck, Donnez en Hellemans oprakelen, is het jenevertje c.q Bolleke Koninck c.q. abdijbier nooit ver weg. Het levert smakelijke bon-mots op, zoals de ‘stelling van Verbruggen’. Erik Vlaminck: “Verbruggen en ik waren beiden docent aan de Antwerpse schrijversacademie. Na een avond lesgeven gingen we in het Antwerpse café De Kat nog wat drinken. Bij het binnenkomen bestelde Verbruggen meteen een portie kaas, een portie chips en een portie salami tegelijk, onder het motto: ‘Ik moet zien dat ik niet vermager, want al wat ik afval, kom ik daarna dubbel weer bij.'”

Of die keer dat Verbruggen zwaar doorkaterd examentoezicht moest houden op het Coloma-instituut waar hij 35 jaar les gaf. Geplaagd door hoofdpijn vond Verbruggen er niet beter op dan bij tijd en wijle zijn voorhoofd tegen het vensterglas van de studiezaal te houden, om zo zijn bonkende hoofd wat te verkoelen. Onder leerlingen was de mythe geboren dat Verbruggen spiekers kon ontmaskeren door de weerspiegeling in de vensterruit.

Om ter ongelukkigst

Ook radiomaker Pat Donnez leerde Verbruggen op café kennen, waar de twee de basis legden voor een stevige mannenvriendschap. Als steunberen van elkaars melancholie wisten de twee goed wat ze aan elkaar hadden. “Dirk had het zeldzame talent om zich ongelukkig te voelen,” zegt Donnez. Wat Donnez aan den lijve mocht ondervinden: praatsessies met Verbruggen waren in sigarenrook en bier gesmoorde litanieën, waarbij de schrijver na anderhalf uur niet ongeestig gejeremieer aan Donnez vroeg: “En hoe is ’t nu met u?” Donnez, die zich niet onbetuigd liet, gewaagt van ‘interprovinciale kampioenschappen om ter ongelukkigst zijn’, waarbij beiden beurtelings de titel mee naar huis mochten nemen.

Dribbelaar

Uit de gesprekken tijdens deze herdenking komt Verbruggen naar voren als een aimabele kroegtijger, een man met talent voor vriendschap – met-grote-gebaren, een melancholische levenskunstenaar Maar wat was nu de literaire merite van Verbruggens oeuvre? Verbruggen heet de belangrijkste Mechelse schrijver van de laatste 50 jaar te zijn. Maar wat koop je voor die titel? Hoe kijkt een collega-schrijver als Erik Vlaminck tegen het oeuvre van zijn kameraad aan? “Dirk was een waardevol auteur, maar vooral een dichter. Ook in zijn proza bleef hij een dichter. Hij was niet iemand die een grote, spannende roman in de vingers had. Hij was een dribbelaar op de vierkante meter, een woordkunstenaar. Geen verhalenbouwer- een verhaal afwerken was niet echt zijn ding. Hij is ook vaak van uitgever veranderd. Niettemin kon Dirk bogen op een klein, fijn kennerspubliek.”

Auteur Frank Adam breekt een lans voor Verbruggen. “Dirk was een meester in het kleine, dat zie je aan zijn poëtische proza. Zijn teksten zijn vermakelijk eenvoudig, miniatuurtjes eigenlijk. Ik denk niet dat Dirk de erkenning heeft gekregen die hij verdient.”

Verbruggens poëzie verraadt het stempel van de neorealisten: even zachtmoedig als melancholisch. Ironisch ook, maar dan niet de militante ironie van de postmodernisten, eerder de zenuwlach die de opkomende snik moet smoren voordat de ontboezeming te navrant wordt. Misschien ligt daarin de tragiek van Verbruggens schrijverschap wel vervat: de Vlaamse letteren hadden met Herman De Coninck al een meester van dit soort badinerende, gemakkelijk weglezende poëzie. De titel van ‘Mechelse Herman De Coninck’ is dan niet meer dan een troostprijs. Verbruggens gedicht ‘Het bakkersmeisje’ haalde de Dikke Komrij, maar hijzelf ‘bleef klein,’ zoals het heet in een gedicht over zijn thuisstad. De wereld veroveren vanuit Mechelen bleek niet zo evident.

Postuum

En toch: wie door de postuum verschenen roman ‘Goede Papieren’ (2009) bladert, treft het werk van een schrijver op het toppunt van zijn kunnen. ‘Goede papieren,’ het verhaal van een geëxcommuniceerde Jezuïet met liefdesverdriet, toont duidelijk waar Verbruggens sterktes lagen: precieze woordkeuze, een oog voor het sprekende, kleine detail, een bescheiden toon vol deernis. Flashy of spectaculair is het niet, maar het metier is overduidelijk aanwezig.

In Verbruggens nalatenschap trof Frank Hellemans nog twee ongepubliceerde boeken aan. De roman ‘Gelukkig zonder waarde’ is zo goed als drukklaar. Daarnaast zijn er nog 300 blazijden handgeschreven dagboeknotities die hadden moeten resulteren in een aforismenboek voor leraren. Welke uitgever voelt zich geroepen?

Frank Hellemans, ‘Gelukkig zonder waarde. Een best off van de Mechelse schrijver Dirk Verbruggen (1951-2009) met fragmenten uit onuitgegeven werk’, tekstbrochure, 3 euro (te koop tijdens Kunstvestdagen van 24-25 mei en in boekhandel Salvator)

Michiel Leen