‘In Belgë is onderwijs gratis. Toch wordt het voor steeds meer gezinnen onbetaalbaar’

Hoewel meer en meer ouders de schoolrekeningen van hun kinderen niet meer kunnen betalen, blijven veel scholen vasthouden aan prestigieuze citytrips, skireizen en bosklassen. ‘Voor ze incassobureaus onder de arm nemen, zouden schooldirecties al die onbetaalde rekeningen beter eens tegen het licht houden’, schrijft Knack-redactrice Ann Peuteman in haar Zoetzure Dinsdag.

In België is onderwijs gratis. Zo staat het toch in de grondwet. Maar de praktijk is wel anders. Dat weet Nele, een alleenstaande moeder van twee zonen, maar al te goed. Nog altijd heeft ze de rekeningen van vorig schooljaar niet betaald. Ze hoopte dat de school daar niet al te moeilijk over zou doen, maar dat was een misrekening. De aanmaningsbrieven volgen elkaar op en worden alsmaar onvriendelijker. Nele heeft nog geluk: de school van haar kinderen werkt niet met een incassobureau. Nog niet. Vandaag doet al een op de vier Belgische scholen een beroep op zo’n bureau. Dat wijst erop dat meer en meer ouders de schoolrekeningen van hun kroost niet meer kunnen betalen. Voor gezinnen die overduidelijk arm zijn en van een uitkering of leefloon moeten rondkomen, wordt nog wel een oplossing gezocht. Maar dat geldt niet voor de groeiende groep ouders die wel een baan hebben maar toch tegen de armoedegrens aan schuren.

Gratis onderwijs betekent in dit land dan ook alleen dat je geen inschrijvingsgeld hoeft te betalen om naar de kleuter-, lagere of middelbare school te gaan. Aan onder meer uitstappen en zwemlessen hangt wel een prijskaartje. Al zijn die kosten in de lagere school ondertussen aan banden gelegd. Dat is een van de grootste realisaties van toenmalig Vlaams minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke, die daar in 2008 een maximumfactuur invoerde.

Per schooljaar mag een school per leerling maximum 85 euro aanrekenen voor uitstappen, sportactiviteiten, zwemlessen en toneel- of museabezoekjes. Voor meerdaagse uitstappen, zoals bos- of sneeuwklassen, mag de factuur tijdens de hele duur van het basisonderwijs tot 410 euro oplopen. Nu zijn dat voor heel wat ouders al heel hoge bedragen. Zeker als ze meer dan één kind hebben. Daarbij komt nog dat sommige scholen bijzonder creatief zijn in het omzeilen van de maximumfactuur. Ze vragen ouders bijvoorbeeld om (een deel van) een klasuitstap cash te betalen zodat er geen sporen van te vinden zijn op de maandelijkse schoolrekening.

Toch heeft de maximumfactuur veel veranderd. Al is het maar dat scholen nu meer nadenken voor ze dure activiteiten plannen. In het middelbaar is dat nog altijd niet het geval, want daar is er geen maximumgrens vastgelegd. Nochtans wordt schoolgaan duurder met de leeftijd en komen steeds meer gezinnen daardoor in de problemen. De meeste ASO-richtingen zijn niet zo duur, maar in het technisch en beroepsonderwijs kan de rekening behoorlijk oplopen. Pervers genoeg zijn het net richtingen waar veel jongeren uit kansarme gezinnen terechtkomen, zoals haartooi en horeca, die het meest kosten. ‘De laatste jaren merk ik dat jongeren soms om financiële redenen van richting veranderen’, vertelde een lerares uit het beroepsonderwijs me onlangs. Een maximumfactuur zou dus ook in het middelbaar geen overbodige luxe zijn.

Kaasschaaf

Nu zijn veel schooldirecties koele minnaars van zo’n maximumbedrag. Zij willen koste wat het kost hun sneeuwklassen en citytrips blijven organiseren omdat die het prestige van de school vergroten. En ze geloven ook echt dat zulke activiteiten goed zijn voor de algemene ontwikkelingen van hun leerlingen. Zeker van kinderen die van huis uit niet veel kennis en cultuur meekrijgen. De vraag is alleen of een kind er veel beter van wordt als zijn ouders de kaasschaaf moeten bovenhalen om al die extraatjes te kunnen betalen. Natuurlijk is het niet de bedoeling dat scholen alles gratis organiseren of al die schulden zomaar kwijtschelden. Maar voor ze een incassobureau onder de arm nemen, zouden ze al die onbetaalde rekeningen beter eens tegen het licht houden.