‘Een eenheidsvakbond zoals in Nederland zou tal van voordelen bieden’

‘In hun verzet hebben de vakbonden vele kansen laten liggen en blijft de opbouw van een brede tegenmacht uit’, schrijft Johan Velghe van Vlinks. Hij pleit voor de uitbouw van een eenheidsvakbond naar Nederlands model.

Wanneer paus Franciscus de opening bijwoont van het herdenkingsjaar van 500 jaar Reformatie en van de geëxcommuniceerde Maarten Luther, dan is dit een meesterlijke openingszet om meer ‘Utopia’ te realiseren. Een paus als ‘pontifex’, bruggenbouwer. Het is zowaar een mirakel. Blijkbaar kan het dat ivoren torens en meteen ook het eigen grote gelijk verlaten worden. Alleen jammer dat de kanteling der pauselijke gedachten niet vijf eeuwen eerder geschiedde. ’t Verstand komt met de jaren, dus moet het gezond verstand opgepookt worden, van onderuit.

Willen we hier en nu de oplaaiende en smeulende brandstapels van dwangmatige groei-obsessies, elitedenken en negentiende-eeuwse natiestaten niet alleen blussen maar ook ombouwen tot welzijnshotspots, dan biedt enkel een forse tegenmacht uitzicht op kanteling. Op het onmogelijke mogelijk maken, op Utopia. Net zoals het eerder gebeurde bij het afschaffen van de slavernij, het invoeren van het algemeen stemrecht, het opbouwen van de sociale zekerheid.

Die tegenmacht moet zwakkeren sterker maken en moet duidelijke antwoorden formuleren aan de Junckers en aan onze regeringen die ongelijkheid een natuurlijk gegeven vinden en vooropstellen dat een teveel aan herverdeling de mensen lui maakt.

Het steeds breder wordend middenveld van gedupeerden van neoliberale beslissingen (modale tweeverdieners, eenoudergezinnen, jonge werklozen, zoekenden naar een sociale woning,…) moet een speerpunt slijpen: vakbonden, voor wie de tijd aangebroken is om het juiste te doen. Vakbonden die zich een kwieke vis voelen in het uitdeinende woelwater van de in de Vlaamse samenleving groeiende tegenmacht.

De syndicaten moeten, met nog meer nadruk, blijven ijveren voor meer koopkracht voor de modale burger; meer de noodzaak beklemtonen van leefbare jobs; blijven pleiten voor goede openbare diensten en een verfijnd sociaal zekerheidsstelsel. Geen vrouw noch man mag overboord gegooid worden.

Speerpunt is afgebot

Maar die speerpunt is vandaag afgebot. Vakbonden ondergaan té veel, terwijl de klassenstrijd -in de aanvalslinies gevoerd door het neoliberalisme- niet voorbij is. In hun verzet hebben de vakbonden vele opportuniteiten laten liggen en blijft de opbouw van een brede tegenmacht uit, mede door het té conservatief (braaf, verzuild, bijwijlen gericht op privileges, ingetreden in het Belgisch systeem, traag inspelend op technologische revoluties) verzet. De vakbonden strijden vandaag vooral voor het status quo. Acties (de cascade aan treinstakingen) dateren nogal eens uit de vorige eeuw. Vakbonden dienen te strijden voor echte sociale vooruitgang, voor iedereen. Nu doen ze te veel aan oplapwerk.

Waar blijven de vakbonden met antwoorden op de groeiende vraag naar een grondige systeemverandering die leidt naar een kwaliteitsvoller leven: de bevrijding van de ratrace met haar groeidwang, besparingen, burn-outs, depressiecultuur, flexi-jobs die het gezinsleven op één been laten dansen? Het blijft wachten op de visie van de vakbonden inzake ondersteuning van lokaal georganiseerde economie. Wat is de visie over welzijn verkiezen boven ongenadige welvaart? Wanneer erkennen de vakbonden dat er in de toekomst nooit meer genoeg jobs zullen zijn voor iedereen en dat er gepleit moet worden voor fatsoenlijke inkomenszekerheid voor iedereen, het basisinkomen? Wanneer gaat de vakbond in permanent gesprek met middengroepen als trein-tram-busgebruikers, Gaia, Bond Beter Leefmilieu, en waarom niet met de sociaalflaminganten?

De hoopvolle tegenmacht moet democratisch georganiseerd zijn, zo ook de vakbonden met meer basisdebat en minder verzuiling, ook al is vandaag een ‘eenheidsvakbond’ wellicht een stap te ver. Een eenheidsvakbond zoals in Nederland zou nochtans tal van voordelen bieden; het is kostenbesparend en bovendien wordt de vakbond dan losgekoppeld van de verzuiling en partijpolitieke belangen. Een eenheidsvakbond moet niet altijd terugkoppelen naar partijen, moet minder compromissen sluiten en kan een rechte lijn aanhouden. Geen terugkeer naar een unitair model, maar progressie naar in heldere taal geformuleerde antwoorden op onze samenlevingsnoden: precisiewerk op maat van het algemeen belang en met de sterkste ondersteuning van de zwakkeren onder de Vlaamse bevolking. Die tegenmacht die niet alleen voor de Dorpsstraat opkomt maar het leven in de Dorpsstraat deelt, heeft kans op slagen, tot in het weerwerk toe tegen een asociaal Europa.

Niet de opgedrongen dominante globalisering is de toekomst, wel de soevereiniteit van democratische samenlevingen in een solidair internationaal verband.

Luther trok van leer tegen de extreme vrijhandel van de Kerk; de verkoop van aflaten. Hij verzette zich tegen de wereldse invloeden op de katholieke kerk; zijnde corruptie, luxe voor weinigen en armoede voor velen, de evangelische (naar vandaag vertaald: democratische) spelregels zonder scrupules negeren. Toen hij zijn 95 stellingen aan de kerkdeur in Wittenberg spijkerde, formeerde hij zijn tegenmacht. Wanneer worden de eisen voor rechtvaardigheid, gelijkwaardigheid en meer menselijkheid aan de poorten van de EU-, federale- en gewestregeringen genageld? Het begin van een nieuwe sociale reformatie.

Johan Velghe is woordvoerder van Vlinks