De UEFA gaat ervan uit dat een op de twintig wedstrijden in Europa is vervalst. Vorige maand vloog Michel Platini van brandhaard naar brandhaard.

Boedapest

“Onze clubdirecteur koos er op 1 maart zelf voor te sterven, het gat dat hij achterlaat, zal nooit worden gevuld.” Website voetbalclub REAC.

De Hongaarse minister van Sport kijkt uit het raampje van zijn vliegtuig. Hij nipt eens aan zijn water en staart naar de wolken. De afscheidsboodschap van de uit het raam gesprongen voetbalbestuurder spookt door zijn hoofd, nu hij op weg is naar een conferentie over omkoping. ‘Verloren van de gokmaffia.’ Hij heeft zijn buitenlandse collega’s wel wat uit te leggen in Belgrado. Alle sportministers uit Europa zullen daar aanwezig zijn. Het doel is om samen een pact te sluiten in de strijd tegen het vervalsen van voetbalwedstrijden. Het loopt inmiddels overal uit de hand. In bijna ieder land waar de politie maar even graaft, gaan beerputten open. Als kankercellen verspreidt zich de ziekte in het sportieve lichaam van het voetbal. Je ziet het niet. En als je het ziet, kun je alleen maar hopen dat je er op tijd bij bent.

Nu de Hongaarse politie zich ermee bemoeit, blijken criminelen ook in zijn land al jaren wedstrijden te fiksen. In ieder geval vanaf 2007. Er gebeurt domweg te veel om het fenomeen nog in het laatje ‘Incidenten’ te kunnen leggen. Aanvankelijk dacht hij nog dat het toeval was dat de keeper van Debreceni VSC werd betrapt in de Champions League. Maar nu zijn er meer arrestaties. En bovenal is er de zelfmoord van Róbert Kutasi. Pas 47 jaar en altijd vol levenslust. Die man had het al veel eerder aangegeven. “Het gebeurt hier ook. Wees nu niet blind.”

De grijze, ietwat gezette technisch directeur van de club Rákospalotai EAC, in de volksmond REAC; Kutasi was de eerste die het gevaar van fiksen scherp had gezien. Tot vervelens toe had hij het herhaald. Uitgerekend bij zijn club werden ineens spelers afgevoerd. Niet een of twee, nee, zijn halve elftal. De stomverbaasde Kutasi zag op het nieuws de koppen van zes van zijn voetballers in beeld. Ze hadden wedstrijden verkocht voor bedragen variërend van 500 tot 2500 euro. Wat zullen ze toen gelachen hebben, die gasten van de maffia. Die directeur maar waarschuwen voor fiksers en intussen bedonderden zijn eigen spelers hem wekelijks. Kutasi was verbijsterd en nam de boel zwaar op. Hij belde een bekende journalist van een sportkrant en liet een boodschap achter: “Ik vocht met een katapult tegen machinegeweren en ik heb verloren. Mijn leven is voorbij. Het resultaat van mijn gevecht is nihil. Ik ben verraden door de mensen in wie ik vertrouwen had.”

Dat zijn leven voorbij was, had iedereen figuurlijk opgevat. Dat hij even later echt onder het bloed, en al zijn botten gebroken, onder een flatgebouw werd gevonden … Brr. De minister lopen de rillingen nog over de rug als hij terugdenkt aan die akelige tv-beelden, waarbij de camera van het dak van het gebouw inzoomt op dat hoopje menselijke resten op het asfalt. Hij vraagt zich af hoe ver de criminele netwerken zijn opgerukt in het voetbal. Niemand weet precies hoe het zit. Vandaar ook de conferentie in Belgrado. Zijn collega’s worstelen met dezelfde vragen. In zijn aktetas heeft hij het vertrouwelijke conceptrapport met de aanbevelingen, getiteld De noodzaak om match fixing te bestrijden. Het eerste diepgaander onderzoek dat het Europees Parlement heeft gedaan naar het fenomeen fiksen. We plukken de opvallendste bevindingen eruit.

Straatsburg

“Negentig procent is gefikst.” We laten het even op ons inwerken. Het staat er echt, op briefpapier van het Europees Parlement in Straatsburg. Rapporteur Anne Brasseur uit Luxemburg heeft het de laatste twee jaar allemaal uitgezocht. Negen van de tien wedstrijden zijn vervalst in meerdere Aziatische landen. “Zoals Indonesië, China, Zuid-Korea en Pakistan.” De Aziatische gokker weet inmiddels ook dat inzetten op de eigen competities zinloos is. Vandaar dat hij meer en meer zijn aandacht verlegt naar competities in Europa. “Met de ontwikkeling van de moderne technologie hebben Aziatische gokkers hun interesse verlegd naar sport in landen waar de resultaten minder voorspelbaar zijn.”

Als je in China een contract tekent, moet je er dus eigenlijk van uitgaan dat je gaat werken voor de gokmaffia. De Nederlander Stan Valckx vertelde in 2010 als directeur van Shanghai Shenhua verbaasd dat spelers een paar dagen voor wedstrijden hun mobieltjes en laptops moesten inleveren om contacten met de buitenwereld te voorkomen. Afgelopen weekeinde was het weer raak. De politie arresteerde vier ex-internationals die wedstrijden fiksten in de periode toen de bondscoach luisterde naar de naam Arie Haan. Zijn generatiegenoot Wim Rijsbergen wil het Indonesische voetbal gaan hervormen. “Een enorme uitdaging. De opleidingen moeten worden geherstructureerd.” Leuk en aardig, maar dat soort uitspraken is na lezing van de bevindingen in Straatsburg niet meer serieus te nemen. De wedkartels nemen het internationale voetbal steeds steviger in de houdgreep. “Sinds 2008 is de situatie verslechterd.”

Ook in Europa. De Luxemburgse onderzoekster sprak met de UEFA. Daar stelde Pierre Cornu, de hoogste baas als het gaat over de integriteit van de competities, dat 95 procent van de voetbalwedstrijden “schoon” was. Meer kan hij niet garanderen. Bij de UEFA gaan ze er nu dus al van uit dat een op de twintig duels is gemanipuleerd. Dat is nog conservatief ingeschat. De directeur van de grootste Franse loterij, Française des Jeux, denkt dat met een op de vier wedstrijden is gerommeld.

Voor de gokmaffia lijkt het voetbal wel luilekkerland. Het Europese Parlement signaleert dat de bonden “angstig en terughoudend zijn met het onthullen van zaken over match fixing, vanwege de negatieve effecten.” Uit het rapport van Anne Brasseur: “Nu laten ze het liever over aan ondernemende journalisten of internationale politieonderzoeken. Meer waakzaamheid en transparantie zijn nodig om match fixing effectief te kunnen bestrijden.” Daarna scheert het stuk nog even langs spraakmakende schandalen in Italië en Duitsland. Bij EK-deelnemer Griekenland is het inmiddels helemaal een puinhoop. Daar staan 83 spelers, clubdirecteuren en politieagenten onder verdenking van witwassen, corruptie en fiksen. De meest opvallende club betrokken in het schandaal is Kavala. Daar was in 2010 Aad de Mos nog trainer.

De lijst eindigt bij Turkije, waar ook al tientallen voetbalmensen in de gevangenis zitten. Als coach of speler weet je gewoon niet meer waar je terechtkomt. De vertakkingen zijn inmiddels zo wijd dat ontwijken bijna niet meer mogelijk is. Voor je het weet zit je bij een fiksclub. Overal waar de politie even moeite doet, ontrolt zich een schandaal. Bij de UEFA staat het onderwerp boven alle andere. Bij de opening van het voetbalseizoen vertelde voorzitter Michel Platini al dat wedstrijden fiksen de grootste bedreiging voor het voetbal is. Maar die boodschap is duidelijk nog lang niet overal doorgedrongen. Zeker niet bij clubs en spelers. Dus reisde de Fransman afgelopen week als een politicus op campagne van brandhaard naar brandhaard.

Belgrado

Om te beginnen in Belgrado, waar de ministers bij elkaar komen. Hoe kort is het nog maar geleden dat deze stad werd gebombardeerd door een westerse alliantie? Europa verandert snel. Michel Platini schudt de Hongaarse minister van Sport de hand. Hij kent het verhaal van de bizarre zelfmoord ook. Platini zucht eens diep. Zo had hij het zich ook allemaal niet voorgesteld toen hij de grote baas van de UEFA werd. Hij zou zorgen dat het voetbal weer centraal zou komen te staan, in plaats van de commercie. Hij was voetballer en een goede ook. Ragfijne pass, dodelijke vrije trap. Maar de woorden dodelijk en trappen hebben het laatste jaar heel andere connotaties gekregen.

Platini kijkt de zaal eens rond. Toch een bijzonder moment. Alle ministers van Sport uit Europa voor zijn neus, 47 in totaal. Hoe je het ook wendt of keert, het onderwerp staat boven aan de agenda. Europa maakt zich blijkbaar echt zorgen over het voetbal. Helaas niet om de juiste redenen. Steeds meer rapporten komen met steeds dreigender taal. De onderwereld is de baas in de voetbalwereld. De bondsbestuurders zijn geen enkele partij voor de criminelen. Duistere figuren kopen clubs op. Gokbelangen overstijgen de sportieve belangen.

De gokindustrie is vele malen groter dan de voetbalindustrie zelf. Hoeveel miljarden er precies rondgaan, weet niemand. Wel staat vast dat de omzetten zijn geëxplodeerd sinds de dag dat iedereen op internet kan. In het rapport valt te lezen dat legaal gokken vrijwel niets voorstelt in vergelijking met de illegale variant. Volgens de specialisten moet je denken aan bedragen van twintig of in het gunstigste geval tien keer zo hoog. Platini weet dat ook. In zijn land is er erg veel onderzoek gedaan naar de verschillende gokstromingen. In Frankrijk, een land met sterke legale gokmogelijkheden, wordt zeker 75 procent van de weddenschappen via internet bij illegale sites geplaatst. Een klein groepje gokkers van één procent is verantwoordelijk voor de helft van de omzet. Daar zitten dus de omkopers die handelen met voorkennis.

Platini is een Fransman, een charmeur. Hij gooit figuurlijke bommen in Belgrado. Hij smeekt de ministers bijna om “samen een einde te maken aan het georganiseerde bedrog”. De ministers knikken instemmend. De Fransman laat een korte stilte vallen en zegt dan, vastberaden: “We hebben hier te maken met een netwerk van criminelen dat de hiaten in de wetgeving uitbuit en zo hele voetbalcompetities plundert.” Even later ziet hij tevreden hoe alle vertegenwoordigers hun handtekening zetten onder een verklaring om tot een Europese aanpak tegen fiksen te komen.

Ankara

Van Belgrado vliegt Platini naar Ankara. Alsof het een staatsbezoek betreft, wordt Platini voor de Turkse vlag gefotografeerd met premier Recep Tayyip Erdogan. De twee bespreken achter gesloten deuren het enorme omkoopschandaal in het land. Er zijn vele manieren van wedstrijdvervalsing. In Turkije loopt een onderzoek naar directeuren die duels zouden hebben gekocht om hun clubs naar de Champions League te loodsen. Om daar tientallen miljoenen te incasseren. De opvallende hoofdverdachte is megaclub Fenerbahçe. Inmiddels is de club uitgesloten van de Champions League. Topfunctionarissen van de bond verdwenen achter de tralies. Ook mannen die in 2010 waren betrokken bij de aanstelling van Guus Hiddink als bondscoach. Hiddink dreigde op te stappen zodra er bewijzen boven tafel zouden komen. Inmiddels zijn er vrachtwagens vol bewijzen. Wie is er niet betrokken? Titelverdediger Fenerbahçe, runner-up Trabzonspor, bekerwinnaar Besiktas, verliezend bekerfinalist Istanbul BB en nog vier clubs; allemaal zouden ze vorig seizoen een aandeel gehad hebben bij fikspogingen. Spelers moesten opzettelijk verliezen. Hiddink kan op de tribunes achteraf onmogelijk een goede indruk hebben gekregen van de sportieve mogelijkheden van sommige verzakende talenten.

Ook de Nederlander Nordin Amrabat zal zich vast weleens afvragen waarin hij is beland. Hij vertrok begin vorig jaar van PSV naar Kayserispor. Twee maanden later dook hij op in de basis van een wedstrijd die nu is opgenomen in het vuistdikke Turkse omkoopdossier. Amrabat verloor met 1-2. Een ploeggenoot staat onder verdenking, samen met nog 92 spelers, coaches en clubdirecteuren. Zestien van hen zitten nog steeds vast. Onder hen niemand minder dan Fenerbahçepresident Aziz Yildirim.

Platini heeft gezien dat er steeds meer kritiek uit Turkije komt op de UEFA. De vermeende fiksers zijn bijna martelaars geworden. Je kunt van hem zeggen wat je wilt, maar de voormalig Wereldvoetballer van het Jaar komt niet alleen met een goednieuwsshow. Na zijn vertrouwelijke gesprek met Erdogan reist hij af naar Istanbul voor het jaarcongres van de UEFA. Platini valt met de deur in huis. “Geweld, fiksen, illegaal wedden, doping, bedreigde spelers, handel in minderjarige voetballers, witwassen …” Stilte in de zaal. Zelfs de Italiaan kijkt even op van zijn telefoon. “Mensen, deze problemen zijn er. Het bestaat, en wat erger is: het lijkt erop dat ze wortel schieten en gewoon lijken te worden. Laten we zorgen dat de morele waarden weer terug kunnen keren op de velden.”

Over morele waarden gesproken: geen congres is compleet zonder Sepp Blatter. Ook als hij niet van het podium valt, heeft de FIFA-voorzitter een hoge amusementswaarde. Baas van een organisatie waar bijna alles valt te fiksen. Tot en met een WK midden in de zomer van Qatar. Zijn optredens worden steeds pauselijker. Blatter spreidt zijn armen, kijkt zalvend de zaal in en begint: “Vrienden van het voetbal … Zijn wij verantwoordelijk voor al het kwaad in de wereld?” In plaats van de gebruikelijke preek over de voetbalfamilie, is ook hij nu openlijk ongerust. Geen wonder, op zijn bureau liggen omkoopzaken uit meer dan vijftig aangesloten landen. Dit is geen veenbrandje meer, maar een inferno. “Het probleem is van recente tijden. Illegaal wedden leidt tot wedstrijdfiksen. We werken samen met Interpol tegen deze plaag die de sport ondermijnt. De competities worden steeds onzekerder als we de resultaten al vooraf weten.” Amen.

Nicosia

Platini leunt de volgende dag eens achterover. Belgrado, Ankara, Istanbul. Het was me het weekje wel. Hij voelt zich als een premier die door oorlogsgebied trekt om de manschappen aan te moedigen. Deze ochtend blaast hij even uit in zijn kantoor. Net nippend aan een kop koffie stormt de persverantwoordelijke binnen en drukt hem gehaast een knipselmap in de handen. De Fransman rolt met zijn ogen. Wat nu weer? “Cyprus is aan de beurt.”

Dit keer is het raak in Nicosia. De politie is daar in actie gekomen nadat uit de waarschuwingssystemen van de bookmakers was gebleken dat er veel meer geld dan gebruikelijk was ingezet op wedstrijden. Waar normaal 150.000 euro wordt ingezet, ging het nu om een veelvoud. Dat duidt meestal op actieve gokbendes die het resultaat al kennen.

De UEFA maakt sinds een paar jaar gebruik van het systeem dat speurt naar afwijkende inzetten. Op Cyprus achterhaalde de politie IP-adressen en viel binnen op twaalf verschillende plaatsen. Mobiele telefoons en laptops gingen mee naar het bureau voor onderzoek. Op vergelijkbare wijze werden eerder in andere landen schandalen onthuld. In Duitsland werden telefoons getapt. In Finland bankrekeningen van spelers gecontroleerd. Zonder hulp van de politie staan de bonden tegenover de goed georganiseerde bendes machteloos.

Na het UEFA-congres van vorige maand staat ook het FIFA-congres op 25 mei in het teken van omkoping. Zelfs Interpol zal aanschuiven. Een griezeliger locatie voor de conferentie had Blatter bijna niet kunnen uitkiezen. In Boedapest, op korte afstand van de plaats waar geschokte voorbijgangers de vermorzelde clubdirecteur van REAC aantroffen. De uit het raam gesprongen man is inmiddels begraven. De journalist die zijn laatste boodschap in de krant plaatste, is nog altijd perplex. De sportredacteur was de laatste die hem aan de telefoon had. “Ik hoorde een hevig ontdane man.” Zijn testament? Zes pagina’s vol details over de gokmaffia. Nagelaten aan de Hongaarse politie. De oorlog gaat door.

DOOR IWAN VAN DUREN & TOM KNIPPING – BEELDEN: IMAGEGLOBE

De onderwereld is de baas in de voetbalwereld. De bondsbestuurders zijn geen enkele partij voor de criminelen.

“Ik vocht met een katapult tegen machinegeweren en ik heb verloren. Mijn leven is voorbij.” Róbert Kutasi

De Aziatische gokker weet inmiddels dat inzetten op de eigen competities zinloos is. Vandaar dat hij zijn aandacht verlegt naar Europa.

Als coach of speler weet je gewoon niet meer waar je terechtkomt. Voor je het weet, zit je bij een fiksclub.