Nadia Comaneci, de perfecte 10 van de Olympische Spelen van 1976 in Montreal, is België voor het WK artistieke gymnastiek in Gent.

Zitten in uw sportgeheugen ook enkele van die perfecte momenten opgeslagen ? De perfecte duik van Greg Louganis in Los Angeles ’84, bijvoorbeeld ? Of de perfecte kuur van Katarina Witt in Calgary ’88 misschien, of de perfecte 200m van Michael Johnson in Atlanta ’96 ? Ook de perfecte 10 van Nadia Comaneci op de Olympische Spelen van 1976 in Montreal hoort in dat rijtje thuis. Het verlegen Roemeense turnstertje van toen straalt nog altijd de drang naar perfectie uit. In november wordt ze veertig, maar in een rustig leventje uit de schijnwerpers heeft ze voorlopig geen zin. Iemand zijn is veel interessanter dan niemand, vindt ze zelf.

Nadia Comaneci is een geslaagde zakenvrouw, beweegt zich in de hoogste kringen, reist de wereld rond om haar sport te promoten, bedrijven te vertegenwoordigen, mensen te motiveren en geld in te zamelen voor het goede doel. Veertig minuten in haar drukke agenda maakte ze vrij voor Sport/Voetbalmagazine.

U was pas 14 toen u een wereldster werd. Wanneer is tot u doorgedrongen hoe groot de impact van uw prestaties was ?

Nadia Comaneci : Dat besef is eigenlijk pas na mijn carrière gekomen. Na de Olympische Spelen van ’76 zijn 150 meisjes Nadia genoemd en hadden heel wat turnstertjes plots dezelfde ponystaart als ik.

Dat heb ik allemaal pas later vernomen. Blijkbaar wilden ook heel wat journalisten, fotografen en TV-ploegen naar Roemenië komen om een glimp van mij op te vangen, om te zien hoe ik leefde en trainde. Maar ik werd compleet afgeschermd door de Roemeense turnfederatie. “Ze heeft geen tijd voor interviews, fotosessies of TV-reportages”, kregen al die mensen te horen. Het zou mijn voorbereiding verstoren. En misschien was dat maar goed ook. Waarschijnlijk had ik toch niet geweten hoe ik met al die media-aandacht moest omgaan. Ik moest me alleen maar concentreren op mijn sport. Voor mezelf veranderde er na Montreal dus eigenlijk niks. Ik werd wel herkend op straat en iedereen kende mijn naam, maar drie dagen na mijn thuiskomst stond ik alweer in de turnzaal. En werd het weer elke dag keihard trainen.

Genieten van uw succes was er dus niet bij ?

Goh, zo heb ik dat nooit aangevoeld. In het westen bestaat blijkbaar het beeld van de trieste, onderdrukte turnstertjes die leefden onder een streng trainingsregime. Maar ik deed niks liever. Op mijn zesde had mijn moeder me op aanraden van de buurvrouw ingeschreven in de gymnastiekschool. Daar zou ik mijn energie wel kwijt kunnen, dacht ze, want ik was een hyperactief kind. Springen in de zetel, op het bed, tot dat kraakte of brak. Mijn moeder werd er gek van. Turnen werd een uitlaatklep waar ik nog talent voor had ook. Sommige mensen vragen me nog altijd of ik niets gemist heb in mijn jeugd. Maar wat zou dat dan zijn ? Met poppen speelde ik niet en jongens interesseerden me niet. Bovendien zaten we met veertien meisjes op de sportschool en dat waren allemaal mijn vriendinnetjes, bijna zoals zusjes. Als ik eens tijdens het weekend naar huis ging, verveelde ik me. Dan wilde ik bij mijn vriendinnen zijn.

Natuurlijk zaten we meer uren in de sportzaal dan andere kinderen, maar kijk eens naar wat we bereikt hebben. Op mijn veertiende was ik al in Amerika, Canada, Frankrijk geweest. Andere ouders konden zich zulke reizen niet veroorloven.

Geen keerzijde dus aan de medailles ?

Tuurlijk wel. Olympische medailles winnen is fantastisch, maar aan de top blijven, is veel moeilijker. Iedereen verwacht immers dat je het net zo goed doet in de volgende competities. Ik heb zeker ook moeilijke momenten meegemaakt, maar die behoren tot het verleden. Ze zijn trouwens ook goed geweest, zo heb ik leren overleven.

Als u nu terugkijkt, wat heeft die eerste olympische 10 dan betekend voor de gymnastieksport ?

Die eerste 10 heeft de sport zeker populairder gemaakt. Gymnastiek is een erg technische sport, met een ingewikkeld puntensysteem. Moeilijk uit te leggen dus aan leken, maar een 10 begrijpt iedereen. In Montreal was iedereen onder de indruk van dat 14-jarige meisje dat oefeningen uitvoerde die nog niet eens waren opgenomen in het puntensysteem. En dan nog met zo’n perfectie. Misschien moeten we haar maar een 10 geven, redeneerden de juryleden, want niemand doet op dit moment beter. Ik herinner me trouwens nog alles van die competitie, ook mijn zes volgende tienen. Het scorebord moest zelfs aangepast worden, omdat er maar drie cijfers op voorzien waren. Die 10 zorgde anderzijds ook voor extra druk, omdat ze met veel dingen werd geassocieerd. Sommigen vonden dat ik ook als persoon perfect moest zijn, wat natuurlijk absurd is. Niemand is perfect, ook ik niet. Perfectie bestaat niet.

Was het ook niet beangstigend om al op uw veertiende “perfect” te zijn ? In Montreal vroegen journalisten zelfs wanneer u met pensioen zou gaan, u had toch al alles bereikt.

Het kostte me helemaal geen moeite om nadien gemotiveerd te blijven. Het puntensysteem verandert immers voortdurend, ik moest blijven verbeteren om een 10 te scoren. Ik leerde nieuwe technieken, bleef zoeken naar nieuwe, verrassende routines. Het is net als op school, het wiskundeboek is eerst dun en wordt steeds dikker. Je moet steeds meer doen om dezelfde punten te halen. Het bleef een competitie voor mij, een uitdaging. En als ik niets nieuws bedacht, deed een ander het wel. Vandaag is het allemaal nog veel moeilijker : de dingen die wij 25 jaar geleden deden, zijn nu opwarmingsoefeningen. De techniek, het materiaal, de quotering, alles is veranderd. Na elke olympische cyclus komen de juryleden bijeen om de reglementen aan te passen. Het is nu nog moeilijker voor de gymnasten om een perfecte score te halen.

U zegt zelf, vandaag zou ik geen 10 meer scoren. Toch bent u nog altijd populair. Hoe verklaart u dat ?

Mijn eerste olympische 10 was het beslissende moment in mijn carrière én in de gymnastiekwereld. Niet iedereen weet hoeveel medailles ik heb gewonnen, maar die eerste 10 onthouden ze wel. Iedereen herinnert zich toch ook wie de eerste man op de maan was ? De Russische Nelli Kim bijvoorbeeld heeft in Montreal ook een 10 gekregen, enkele minuten na mij zelfs. Jammer voor haar, maar wie weet dat nog ? Toevallig kreeg ik alle aandacht. Het is ook het hele plaatje dat aantrekt. Ondanks alle drama’s in mijn leven, kent mijn verhaal toch een happy end. Ik woon in de States, ik heb het gemaakt. Bovendien ben ik niet van het toneel verdwenen, zoals veel atleten die hun carrière beëindigen. Maar soms vraag ik het me ook af, hoor, hoe komt het dat ik nog altijd zo bekend ben.

Ook in Roemenië dragen ze u nog op handen, terwijl u dat land toch ontvlucht bent.

Ik was er eigenlijk vrij zeker van dat niemand mij dat kwalijk zou nemen. Twee weken na mijn vertrek brak de revolutie uit. Zou je nog vertrokken zijn, als je had geweten dat die er zou komen, vroeg iedereen me achteraf ? Maar niemand wist dat het dan zou gebeuren en ik liep al enkele jaren met mijn plan rond. Uiteindelijk ben ik mijn intuïtie gevolgd. Ik ben gevlucht omdat ik iets met mijn leven wilde doen. En als ik iets beslis, ga ik ervoor. Door erover te blijven piekeren, raak je nergens. Zelfs mijn familie wist nergens van, ik wilde niemand ongerust maken. Toen ik in ’94 voor het eerst terugkeerde naar mijn land, wist ik niet wat de reacties zouden zijn. Maar iedereen was blij dat ik de stap had gezet. Ze beseften dat het heel veel moed vergt om zoiets te doen. Misschien heb ik daarom ook zoveel levens beïnvloed. Ik heb getoond dat je alles kan wat je wil als je erin gelooft en ervoor gaat. Niks gebeurt zomaar in het leven, je krijgt niks op een presenteerblaadje. In ’96 ben ik ook getrouwd in Boekarest. Ik had nergens anders dan in Roemenië kunnen trouwen, dat zou de trots van mijn volk gekrenkt hebben. Duizenden mensen stonden langs de straten, echt fantastisch. Toen voelde ik dat ik nog altijd één van hen ben.

Heeft u in de Verenigde Staten uiteindelijk gevonden wat u zocht ?

Ik wist niet wat ik zocht. Ik wilde naar Amerika en zou later wel zien wat er gebeurde. Voor veel mensen is Amerika het beloofde land. Voor mij betekende het alleen vrijheid, ik wist niet wat ik mocht verwachten. Iedereen krijgt kansen in Amerika, voor mij gingen deuren open dankzij mijn sportprestaties. Maar je moet ook weten hoe je die kansen moet gebruiken.

U stond bekend als een kind zonder angst. Heeft u dat later geholpen bij uw vlucht uit Roemenië ?

Op je 14de neem je andere risico’s dan op je 28ste. Het ergste wat me als kind kon overkomen, was een arm breken of zoiets. Door mijn land te ontvluchten heb ik mijn leven geriskeerd. Ik weet niet waar ik de moed vandaan heb gehaald om het te doen, maar ik heb het gedaan. En op dat moment was het de juiste beslissing. In het begin voelde ik me wel vreselijk alleen, wilde ik bij mijn familie en vrienden zijn. Het heeft ook maanden geduurd voor ik het gevoel had vrij te zijn. Emigreren naar een ander land is altijd moeilijk, maar bekend zijn maakt het extra moeilijk. Iedereen houdt je in de gaten, iedereen heeft een oordeel klaar. Je krijgt niet de kans om je rustig aan te passen. Ik heb veel moeten verwerken en het heeft lang geduurd voor ik weer mensen durfde te vertrouwen. Mijn echtgenoot heeft veel geduld met me gehad.

U ben in al die jaren ook een inspiratiebron geworden voor velen.

En dat bevalt me uitstekend. Het is niet makkelijk om iemands voorbeeld te worden, waarom zou ik het dan niet gebruiken ? Ik gedraag me ook niet anders omdat mensen naar mij opkijken. Ik heb in Montreal gewoond en daar een concert gezien van Céline Dion. Achteraf vertelde ze mij dat ik haar geïnspireerd had om iets met haar leven te doen. Stel je voor, dat je zoiets kan betekenen voor iemand ! Als ik ergens handtekeningen uitdeel, komen er vaak mensen huilend naar me toe. Je hebt mijn leven veranderd, zeggen ze dan, en dat ontroert me nog altijd enorm. Ik hou ervan om iets voor die mensen te kunnen doen, al is het maar met een knuffel of een handtekening. Ik heb mensen nodig.

Is dat de reden waarom u niet in het trainersvak bent gestapt ?

Een coach ben je zeven uur per dag. Ik vond dat ik meer kon doen voor de sport dan in de turnzaal staan. Ik reis rond, geef speeches, word gezien. Ik ben een ambassadrice voor mijn sport. Op die manier wil ik iets teruggeven aan alle mensen die mij geholpen hebben om de top te bereiken. En dat geeft me een goed gevoel. Ze noemen me één van de honderd meest belangrijke vrouwen van de twintigste eeuw. Ik stond op de lijst tussen entertainers, schrijfsters, Lady Diana. Er zijn zoveel vrouwen die iets veranderd hebben in de wereld. Daar bijhoren, was echt overweldigend. Ik werd ook verkozen tot één van de Sportvrouwen van de eeuw. Alleen al genomineerd zijn is fantastisch ! Trouwens, al die trofeeën ontvangen en die speeches geven, is emotioneler voor mij dan op een balk staan en een 10 scoren. Toen ik door de VN werd uitgenodigd om te komen spreken, dacht ik zelfs : mijn god, ik ga flauwvallen.

Wat is de belangrijkste boodschap van de speeches die u onderweg geeft ?

Ik ken helemaal niks van de bedrijfswereld, maar ik weet wel dat ik de top bereikt heb door me te leren concentreren, door eerst kleinere doelstellingen te bereiken. Vandaag beter zijn dan gisteren, dat is belangrijk. Discipline, focus, dat kan je overal toepassen, in de sport of in het bedrijfsleven. Leren een teamspeler zijn, mensen rond je observeren, je met de juiste mensen omringen. Allemaal gebaseerd op mijn eigen ervaring. Dat wil ik doorgeven.

Enig idee wat u geworden zou zijn zonder gymnastiek ?

Waarom zou ik dat willen weten ? Ik kan me een leven zonder gymnastiek niet voorstellen. Maar ik zou sowieso willen uitblinken in iets. Ik ben altijd heel gemotiveerd geweest om iets te bereiken. Mijn sport heeft me die kans gegeven, en ik ben blijven doen wat ik het beste kan. In alles wat ik doe, geef ik me ook helemaal. Half werk interesseert me niet, alles of niets bij mij. Toen ik een kind was, droomde ik ervan om ooit de sterren in Hollywood te ontmoeten, nu zien we ze elke dag. We worden uitgenodigd voor het kerstfeest op het Witte Huis, tijdens de openingsceremonie van de Special Olympics zijn we samen met Arnold Schwarzenegger opgestapt. Ik had inderdaad een rustig leventje kunnen leiden met mijn echtgenoot in Norman. Maar zou ik dan gelukkig zijn ? Een normaal leven is zo saai, iemand zijn, is toch veel interessanter ? Nu geniet ik er eindelijk van om een ster te zijn.

door Inge Van Meensel Voor info over het WK artistieke gymnastiek in Gent (van 27 oktober tot 4 november) en ticketreservering : www.worldchampgym2001.com