Met Gazprom als geldbron mikt Zenit Sint-Petersburg op succes in de Champions League. Begin september gaf de Russische club een krachtig signaal door 90 miljoen euro uit te geven aan Hulk en Axel Witsel.
In heel Europa riepen de bliksemtransfers van Hulk (50 miljoen euro) en Axel Witsel (40 miljoen euro) naar Zenit Sint-Petersburg vragen op. Wilde speculaties ontstonden over de wijze waarop de transfers zouden worden terugverdiend. Eén scenario luidde dat hoofdsponsor Gazprom de energieprijzen zou verhogen. Die geruchten werden zo sterk dat algemeen directeur Maksim Mitrofanov een perscommuniqué naar buiten bracht. In de verklaring stond dat de club de aankopen uit eigen zak had bekostigd. Niemand die dat verhaal geloofde.
Duizelingwekkend
Zenit Sint-Petersburg is niet zomaar een Russische voetbalclub met een rijke sponsor. De UEFA Cupwinnaar van 2008 is het vlaggenschip van Vladimir Poetins Rusland. De club blijkt nauw verbonden met de economische en politieke macht. Zenit is een prestigeobject van het Kremlin. De vorige president, Dmitri Medvedev, was in 2005 de drijvende kracht achter de duizelingwekkende sponsorovereenkomst die Gazprom sloot met Zenit. De almachtige Poetin is in Sint-Petersburg geboren en ook een fanatiek supporter. Het Russische voetbal zit in de lift sinds hij als president van gezondheid een belangrijk thema maakte. Sindsdien worden enorme sommen geld in de sport gepompt. Bedrijven die geld in een voetbalclub investeren, beseffen dat zij daar een goed imago voor terugkrijgen. In het geval van Zenit loopt de lijn naar het Kremlin. De club is een marketinginstrument van de Russische overheid. Uiteraard wordt dat niet op die manier uitgedragen, maar een blik achter de schermen laat geen ruimte voor een andere conclusie.
Poetin en Medvedev hebben officieel geen functie bij de club, maar hun invloed reikt verder dan die van de gewone fan. Zenit wil op korte termijn een toonaangevende rol spelen in het Europese clubvoetbal en rond 2018, als het WK in eigen land plaatsheeft, concurreren met de absolute top. Dankzij de innige relatie met Gazprom wist Zenit zich in een paar jaar tijd tot een aantrekkelijke werkgever te katapulteren. De gasgigant maakte van Zenit de rijkste ploeg van Rusland. De begroting bedraagt 150 miljoen euro, een som die op de balans van Gazprom overigens niet opvalt. Bij de Russische oliereus wordt normaliter gedacht in bedragen met negen nullen. Gazprom is 176 miljard euro waard, er werken 330.000 mensen en nog eens 460.000 personen zijn aandeelhouder.
Dat Gazprom een machtig wapen is van mannen als Medvedev en Poetin, is uiteraard niet op de officiële site van het bedrijf terug te vinden. Daar staat dat het Gazproms ambitie is om een van de grootste energiebedrijven ter wereld te worden. De invloed reikt echter veel verder. Gazprom heeft meer dan zestig dochterondernemingen, een bank en, jawel, een eigen luchtvaartmaatschappij. De mediatak van de sponsor ligt al jaren onder vuur omdat hij kritische concurrenten opkoopt en het zwijgen oplegt. Tv-stations, radiozenders en kranten met een ander geluid verdwijnen van de radar. En de winst van Gazprom verdwijnt voor een deel in de zakken van corrupte politici. Zenit Sint-Petersburg profiteert volop mee. De club is het paradepaardje van de machthebbers in het Kremlin. Opvallend is dat Poetin en Medvedev bij het verdelen van de banen in Moskou rijkelijk putten uit hun Sint-Petersburgse kennissenkring. Ook de huidige CEO van Gazprom, Aleksej Miller, is een fanatieke Zenitaanhanger. Hij is vaak aanwezig bij wedstrijden en wandelt na een zege altijd even de kleedkamer in voor een praatje met de spelers. Bij een overwinning op aartsrivaal Spartak Moskou kunnen de voetballers zelfs op een knuffel van de topman rekenen.
Gazprom Arena
De financiële mogelijkheden in Sint-Petersburg zijn eindeloos. Gazprom kijkt niet op een cent meer of minder, ook al daalde de winst van de gasreus tijdens het eerste kwartaal van dit jaar met 25 procent. Maar of de Russische Premjer Liga ooit uitgroeit tot een aantrekkelijke Europese competitie, moet nog blijken. Russisch voetbal staat synoniem met een reeks verre, vermoeiende reizen en winterwedstrijden op slechte, bevroren velden. De gigantische afstanden tussen de speelsteden vormen een grote barrière voor supporters. Om Zenit bij een grensclub te zien spelen moet je als fan drie dagen voor de wedstrijd van huis om op tijd in het stadion aan te komen. Het gebrek aan ambiance wordt nog eens versterkt door de verpauperde onderkomens van de club. Veel stadions zijn oud, onveilig en vaak onoverdekt. Daar komt verandering in nu Rusland is aangewezen als WK-organisator. In veel steden zullen de komende jaren nieuwe stadions verrijzen.
Ook Zenit Sint-Petersburg verhuist naar een nieuw onderkomen, dat ruimte biedt aan 67.000 mensen en de Gazprom Arena zal gaan heten. De opening van het nieuwe Zenitstadion was oorspronkelijk gepland voor december 2009, maar de bouwwerkzaamheden zijn ondertussen nog steeds niet afgerond vanwege een geschil tussen Gazprom en de lokale overheden. De kosten van het stadionproject in Sint-Petersburg zijn, ook voor Russische begrippen, aan de hoge kant. Volgens de laatste schattingen speelt Zenit vanaf 2014 in een thuishaven die 1,1 miljard euro gekost heeft. Duurder is een voetbalstadion nooit geweest.
Tot die tijd werkt Zenit zijn duels af in het uit 1925 stammende Petrovskistadion, dat plaats biedt aan 21.000 supporters. Het is een prachtige in het water gelegen arena, maar voldoet niet aan de eisen van de UEFA. Ook past het niet in de megalomane toekomstschetsen van Gazprom en het Zenitbestuur. Tot 2005 was Zenit een arbeidersclub uit de provincie om daarna een nieuwe werkelijkheid binnen te stappen. Dit jaar luidt de officiële doelstelling van de club het overleven van de groepsfase in de Champions League om de jaren daarna de lat telkens hoger te leggen.
DOOR SÜLEYMAN ÖZTÜRK – BEELDEN: IMAGEGLOBE
De winst van Gazprom verdwijnt voor een deel in de zakken van corrupte politici. Zenit profiteert volop mee.
