Volgend jaar zullen zowel de Afrika Cup in Angola als het WK in Zuid-Afrika zonder Zimbabwe worden gespeeld. Wat is er van het voetbal in het land van Honour Gombami, Vusumuzi Nyoni (Cercle Brugge) en Cephas Chimedza (STVV)?

J ereFarai is verrast. De vraag hoeveel het budget van zijn club ongeveer bedraagt, kan de directeur van CAPS United niet zo meteen beantwoorden. In het kantoor van zijn transportbedrijf Logistica Shipping & Freight begint hij op een rekenmachine aan een onnavolgbare calculatie in miljoenen, biljoenen en triljoenen Zimdollar.

“Het gaat beter met het Zimbabwaanse voetbal”, concludeert hij. “Dynamos bereikte de kwartfinale van de Confederations Cup en was daarin de enige club uit het zuiden van Afrika. Het succes van Benjani bij Manchester City en van Gombami en Nyoni bij Cercle Brugge geeft ons bekendheid in Europa en de Warriors zitten op schema voor het wereldkampioenschap in 2010.

“Internationale contacten zijn voor ons zeer belangrijk. We vragen bijvoorbeeld niets liever dan met een Belgische club samen te werken.”

Het is eind mei 2008. In het Cresta Lodge Hotel in Harare bereidt de nationale ploeg van Zimbabwe de WK-kwalificatiewedstrijd van 1 juni in Guinee voor. José Claudinei Georgini (60), bijgenaamd Valinhos, is niet tevreden. Sinds de Braziliaanse coach vier maanden geleden in dienst trad van de Zimbabwaanse voetbalbond valt hij van de ene verrassing in de andere. “Behalve in Brazilië werkte ik ook al in Marokko, in Saudi-Arabië, in de Verenigde Arabische Emiraten en in Koeweit, maar het is de eerste keer in mijn leven dat ik dít meemaak. Ik wist dat Zimbabwe politieke en economische moeilijkheden kent, dat de inflatie nergens ter wereld groter is, maar ik verwachtte toch iets meer organisatie en planning.”

Er zijn onder meer problemen met het materiaal, met de kledij en met het busvervoer. Enkele internationals ontbreken. Blijkt dat ze door een stroomonderbreking de uitnodiging per fax niet ontvingen. Door renovatiewerken aan het Olympisch Stadion en het Rufarostadion moet er getraind worden op hobbelige, geblakerde en door ellende met de watervoorziening al lang niet meer gesproeide velden.

“Van mijn zeventien spelers spelen er drie in Europa, vier in Zuid-Afrika en de rest in Zimbabwe”, zegt Valinhos. “Hun techniek is goed en ze zijn welopgevoed, maar er is een gebrek aan professionele ervaring. Jeugdopleiding bestaat hier niet. Jongens komen pas op hun 15e of 16e bij de clubs terecht. Voetballers van 23 zijn hier nog jonge voetballers, in Brazilië zijn ze op hun 18e al veteranen.”

In het portiek van het Cresta Lodge Hotel treffen we Energy Murambadoro, de nationale doelman van Zimbabwe. Zoals zo veel anderen groeide hij op met een van vodden gemaakte bal en met BBC-beelden van het Engelse voetbal. Peter Schmeichel, de voormalige Deense doelman van onder meer Manchester United, was zijn idool. Ondertussen is hij 26 en staat hij bij de Zuid-Afrikaanse eersteklasser Bidvest Wits in de goal, maar zijn ambitie om in Europa te voetballen is intact gebleven. “Waarom”, zegt hij, “zou ik mijn dromen opgeven?”

Eigenbelang

“Het schiet absoluut niet op met het voetbal in Zimbabwe”, vindt Charles Jones, gewezen international en voetbalanalist van ZBC-TV, in de bar van het Cresta Lodge Hotel. “Het grootste probleem zijn de bestuurders: ze genereren geld voor zichzelf en niet voor de spelers. Te veel mensen kennen niets van voetbal, ze engageren zich louter uit eigenbelang. De ontwikkeling van het voetbal is een kwestie van liefde voor de sport en van adequaat bestuur. Ik zeg u: 99 procent van de bestuurders steekt geen geld in het voetbal, maar haalt er alleen maar uit. Ze verkopen spelers en de opbrengst verdwijnt in hun zakken. Er is geen controle, ze runnen de club onafhankelijk en doen wat ze willen. Zo kun je niets opbouwen. Er is geen dagelijks management. Ze weten niet hoe voetballers zich voelen en niet wat hun behoeftes zijn voor, tijdens en na een wedstrijd. Alleen nu winnen telt, maar een beleidsplan is er niet. Omdat Dynamos de kwartfinales van de Confederations Cup haalt, denken ze dat het goed gaat en vergeten ze alle problemen. Als Benjani furore maakt in Engeland is dat uitsluitend zijn verdienste. Hier is geen jeugdopleiding, geen jeugdvoetbal, geen tactische kennis en geen spelersbegeleiding. Er is eenvoudigweg niets. Niemand van de hele structuur van de voetbalbond snapt iets van voetbal. Ex-internationals met ambitie als ik komen er niet in. Zimbabwe is het enige land ter wereld dat maar één sponsor telt. Het volk is gek van voetbal en voetbal verenigt mensen, maar de leiders beseffen niet wat de kracht daarvan is.”

“De bazen kijken niet vooruit, ze vragen zich niet af hoe ze het voetbal kunnen verbeteren”, zegt ook Charles Mabika, voetbalcommentator van ZBC-TV. “Er is een immens gebrek aan visie, zo is het onmogelijk voor de nationale ploeg en de clubs om vooruitgang te maken.

“Highlanders moest vorig seizoen in de tweede ronde van de Confederations Cup twee keer op verplaatsing spelen omdat het niet tijdig een hotel reserveerde voor zijn tegenstander in een week dat er in Bulawayo een groot evenement plaatsgreep en alle overnachtingsmogelijkheden snel volzet waren. Voor de nationale ploeg is er een plan van drie dagen in plaats van voor een jaar.

“Het zijn harde tijden voor Zimbabwe, maar het probleem van het voetbal is niet in de eerste plaats een geldkwestie. We moeten spelers opleiden, ze verkopen en de opbrengst weer investeren. Ach, er is zó veel te doen om de clubs en de Warriors vooruit te helpen, maar er gebeurt niets. De enige oplossing volgens mij is dat iedereen met knowhow om de tafel gaat zitten met de regering en de commissie voor sport en recreatie.”

Zes maanden later is Valinhos ontslagen omdat hij er niet in slaagde Zimbabwe in een poule met Namibië, Guinee en Kenia voor het eerst te plaatsen voor een wereldbekereindronde. Bij zijn vertrek geeft de ervaren Braziliaan bond en spelers de raad om een professionele houding aan te nemen om het voetbal te verbeteren. Hij zegt ook dat er in het land een goede basis is om jonge spelers op te leiden.

White man

Het is eind februari 2009 als Luc Verheyen een contract tekent als algemeen manager van CAPS United. De gewezen manager van onder meer Germinal Ekeren en KV Mechelen leeft en werkt al sinds 2005 in Zimbabwe. Hij vertegenwoordigt er Legea, het Italiaanse sportmerk dat tot 2011 kledijsponsor van de nationale ploeg en van CAPS United is. “Het is vooral directeur Jere Farai die aandrong op mijn komst”, zegt hij. “Hij leidt een internationaal transportbedrijf, doet wereldwijd zaken met blanken en denkt daardoor anders. Daarom is CAPS United de eerste voetbalclub in Zimbabwe die wil professionaliseren en daarvoor een white man aan het roer zet. Wie de geschiedenis van dit land kent, kan het niet geloven.”

Zimbabwe is onafhankelijk sinds 1980. Robert Mugabe won het vroegere Rhodesië toen terug van de Britten en dreef met de blanke minderheid ook veel knowhow en geld buiten. Met eigen middelen evolueerde de republiek de voorbije dertig jaar amper. “Het grote probleem is de economie”, zegt Verheyen. “De enige kans op een beter leven is weer buitenlands kapitaal binnen te laten. Maar bij dat idee ziet Mugabe de Britten al klaarstaan om het land weer in te palmen.

“Eind 2008 is er een nieuwe regering gevormd die Zimbabwe moet zien te stabiliseren”, vertelt Verheyen. “De wederopbouw zal enorm veel geld kosten en dat zal uit het buitenland moeten komen. Begin dit jaar deed de Amerikaanse dollar (USD) officieel zijn intrede. De overgebleven supermarkten staan nu weer vol, maar de prijzen zijn verhoogd en de lonen van de werknemers niet evenredig gestegen.

“Ook de toegangstickets voor voetbalwedstrijden zijn nu in USD. De prijzen variëren van 1 tot 2 USD voor een gewone staanplaats tot 5 voor een zitje en 10 voor vips. Omdat de USD in het begin van het seizoen nog nauwelijks circuleerde en de gewone man problemen kende om eraan te raken, morden de fans en vonden ze de toegangsprijzen veel te hoog. Ondertussen is de situatie een beetje genormaliseerd. Voor velen is het nog altijd moeilijk, maar ze vinden toch altijd wel de centen om naar hun idolen te gaan kijken. Voetbal is in Afrika een volksfeest zoals het dat nergens elders is en daar moet alles voor wijken. Dat zal volgend jaar op het wereldkampioenschap ook wel blijken.”

Het WK 2010 in buurland Zuid-Afrika, het eerste ooit op het zwarte continent, zullen de Zimbabwanen op televisie moeten volgen. De uitdaging is nu het WK 2014 in Brazilië te halen. De nieuwe bondscoach is Sunday ‘Mhofu’ Marimo Chidzambwa, ex-speler en-trainer van Dynamos en van de Warriors. Onder zijn leiding plaatste Zimbabwe zich in 2004 voor het eerst in de geschiedenis voor de Afrika Cup (in Tunesië). Na nederlagen tegen Egypte en Kameroen en een zege tegen Algerije mocht het na de eerste ronde weer naar huis. Ook in 2008 kwalificeerden de Zimbabwanen zich voor de Afrika Cup (in Ghana), maar na verlieswedstrijden tegen Senegal en Nigeria en een overwinning tegen Ghana raakten ze toen evenmin in de tweede ronde.

Wel aanwezig was Zimbabwe begin dit jaar op het African Championship of Nations2009 in Ivoorkust. Dat was de eerste editie van het Afrikaanse landenkampioenschap voor spelers uit de eigen nationale competities. De kwalificatie dwong het af tegen Namibië en Zuid-Afrika. In de eindronde met acht ploegen eindigde het in zijn poule als derde na gelijke spelen tegen Ghana, Libië en de latere kampioen Congo-Brazzaville.

Liftende ref

Groot succes behaalt Zimbabwe op 1 november 2009. In eigen land wint het de Cosafa Cup 2009, een competitie onder de Zuid-Afrikaanse landen. In de finale klopt het Zambia met 3-1 nadat het achtereenvolgend Lesotho, Mauritius, Botswana en Zuid-Afrika uitschakelde.

“Eén ding is zeker: er is hier talent en er is liefde voor het voetbal”, zegt Luc Verheyen. “De eerste voetbalmatch die ik in Zimbabwe bijwoonde, was een interland tegen Angola. Er zaten 55.000 supporters in het stadion en erbuiten stonden er nog eens vele duizenden. Sommigen waren de hele dag onderweg geweest, te voet en liftend, soms met veertig in een open truck voor twintig man.

“De president himself woonde de finale van de Cosafa Cup bij. Na de zege brak een ongelooflijk feest los. Dagenlang was het puur genieten. De passie is enorm, maar de knowhow en het geld ontbreken.

“Elke club hangt af van een messias die de spelers betaalt en ook de bus die hen naar de trainingen en de wedstrijden brengt maar die verder doet wat hij wil. Omgerekend verdient een voetballer hier gemiddeld 40 à 50 euro per maand. Bij CAPSUnited krijgen ze nu allemaal een maandsalaris van 150 USD plus 75 USD per overwinning. Na de match willen ze meteen hun bonus. Maar dat geld is niet altijd beschikbaar, want 65 procent van de ticketinkomsten moet worden afgestaan aan de bond, de profliga, de stad, de politie et cetera. Soms schept dat problemen. Daarom stelde ik voor om de competitie in te krimpen van 16 naar 10 clubs en 4 keer per seizoen tegen elkaar te spelen. Tevergeefs.

“Voetbalclubs beschikken hier niet over een normale administratie. Ze doen maar en bekijken het dag per dag en week per week. Ook bij de bond en de profliga is het een beetje chaos. Daar zijn de leiders evenmin voetbalmensen, het is hun meer om het prestige te doen. Soms gaan wedstrijden niet door omdat de huur niet is betaald of omdat er op hetzelfde moment een andere ploeg blijkt te spelen. Wekelijks is er wel een mankement dat de krantenkoppen haalt.

“Het Olympisch Stadion en het Rufarostadion zijn ondertussen met FIFA-donaties gerenoveerd, maar daarvoor is er dertig jaar lang niets aan veranderd. De infrastructuur van de clubs is slecht. Ik maakte het ooit mee dat spelers zich in een vrachtwagen moesten omkleden. Een wedstrijd die een kwartier later dan gepland begint, is hier de normaalste zaak, want scheidsrechters zijn vaak aangewezen op het openbaar vervoer of een lift om ter plaatse te raken en komen geregeld te laat.”

Straks loopt het contract van Luc Verheyen als algemeen manager van CAPS United af. Misschien zal het bij dat ene jaar blijven. “We kenden een uitstekend seizoen”, zegt hij. “We eindigden als derde in de competitie en wonnen de beker. Er staat hier nu een stevige structuur en organisatie met op het sportieve vlak onder meer een A- en een B-team en een jeugdacademie met honderd spelertjes in de categorie van U13 tot U19, maar veel meer is er volgens mij in deze omstandigheden niet mogelijk. Daarom overweeg ik om te stoppen. De directeur ziet het anders. Hij denkt op lange termijn en wil het werk dat we begonnen zijn met mijn knowhow voortzetten.

“We zullen zien.

“Gisteren ( eind november, nvdr) ben ik nog naar Masvingo gereden om een school met veel jeugdig voetbaltalent te adopteren. Dat is 700 kilometer heen en terug. Om 5 uur ben ik vertrokken en om 22 uur was ik terug. Volgend seizoen komen de beste zeven van de high school naar CAPS United voetballen.

“Ik zou hier heel graag een opleidingscentrum met vakkundige mensen oprichten, maar om zoiets tot een professionele structuur op te bouwen, is er minstens tien jaar nodig. En van waar zal het geld komen?”

door christian vandenabeele

Enkele internationals ontbreken. Blijkt

dat ze door een stroomonderbreking de uitnodiging

per fax niet ontvingen.

Ik zeg u: 99 procent van de bestuurders steekt geen geld in het voetbal, maar haalt er alleen maar uit.