‘Zelfs Conner Rousseau verzet zich niet tegen energiekortingen voor mensen die ze niet nodig hebben’

Deze week werkt Jan Jambon (N-VA) aan nieuwe maatregelen tegen de hoge energiefactuur, maar hij zal minder opzien baren dan Alexander De Croo (Open VLD) vorige week. Daar zijn goede redenen voor. Bij grote crisissen – zie ook de pandemie – hebben we in dit land nog altijd de reflex om eerst naar de federale regering te kijken, zeker als het over noodhulp gaat. De grootste slagkracht zit op het Belgische niveau, dat weet iedereen die ooit een belastingbrief heeft gezien. En in internationale crisissen weegt de Belgische premier nog altijd zwaarder dan de Vlaamse minister-president. De belangrijkste reden is nog een andere: de regering-De Croo deinst er niet voor terug om nog meer schulden te maken, terwijl de Vlaamse ploeg expliciet naar gezonde begrotingen streeft. Zeker als het de onderste helft van de samenleving is die in de problemen komt, is dat voor de minister-president geen reden om in het rood te gaan.

Dat is een ideologische keuze, die in de lijn ligt van eerdere beslissingen. Herinnert u zich nog die uitspraak van Jambon? Begin september vertelde hij op de radio dat er een overleg met de banken zou komen om mensen de kans te geven hun hypothecaire lening makkelijker af te betalen. Toen hij de vraag kreeg of ook de mensen zonder eigen huis zouden worden geholpen, zei hij dat er voor mensen met stijgende huurkosten niets zou veranderen: ‘Dat is de consequentie van huurder zijn.’ Het was niet toevallig dat Jambon zich meer bekommerde om de kapitaalkrachtige verhuurders dan om de armlastige huurders. Het is, zou je kunnen zeggen, de consequentie van N-VA’er zijn.

Zelfs Conner Rousseau verzet zich niet tegen energiekortingen voor mensen die ze niet nodig hebben.

Maar premier van Vivaldi zijn, dat blijft ook niet zonder gevolgen. Vorige week stelde de ploeg-De Croo de kortingen op de energiefacturen van november en december voor, ter waarde van bijna 200 euro per maand. De kritiek kwam al snel: te weinig, te duur, te complex, niet efficiënt. Het belangrijkste probleem van de energiekortingen blijft eenvoudig: voor mensen die echt in de puree zitten, is 200 euro te weinig, voor een grote groep (hogere) middenklassers is het overbodig. Het valt op dat zelfs Vooruit-voorzitter Conner Rousseau zich niet verzet tegen voordelen voor mensen die ze niet nodig hebben – zie ook de indexaanpassing voor de hoogste lonen, of de verlaging van de btw op elektriciteit. Rousseau beseft: met de onderklasse alleen win je geen verkiezingen. Maar het blijft een foute keuze.

In de energiecrisis doet Vivaldi op de keper beschouwd niet veel anders dan in de coronacrisis. Noodmaatregelen worden afgewogen. De buurlanden geven de richting aan. De premier wacht op een deus ex machina uit Europa. En uiteindelijk laat men het begrotingstekort oplopen. Als er al vuur in Vivaldi zit, dan komt dat omdat de wereldbranden ook naar België overslaan, niet vanwege de begeestering of het politieke talent van de ploeg zelf. Wie een pandemie moet bestrijden, en daarna de gevolgen van een vernietigingsoorlog amper 1500 kilometer verderop, heeft niet veel tijd voor ideologische discussies. Vivaldi is de facto al vanaf het begin een regering van lopende zaken, alleen zijn die ‘lopende zaken’ zo schrikbarend dat het niet opvalt.

Het codewoord is ontnuchtering, zowel in Vlaanderen als in België. Als de politiek met echte grote crisissen geconfronteerd wordt – wie spreekt nog van Brussel-Halle-Vilvoorde? – dan valt er in het beste geval een beetje te blussen. In deze energiecrisis kunnen de regeringen hoogstens de pijn goed verdelen, en zelfs dat is moeilijk: in de Vlaamse regering omdat ze dat eigenlijk niet wil, in de federale regering omdat ze dat maar een béétje wil.

In onze door en door seculiere samenleving is de terugkeer van een tragisch bewustzijn niet slecht, dat stippen ook onze captains of industry aan. Soms moeten we gewoon ons verlies kunnen nemen, heet het. Dat klopt, maar dan toch vooral die mensen die iets meer ademruimte hebben.

Iedereen helpen met zijn energiefacturen zal niet lukken. Wie geen straatgeweld wil, zorgt er dus maar beter voor dat de hulp gaat naar waar de noden het grootst zijn. Dat is in het welbegrepen eigenbelang van zowel haves als havenots: mensen met wat meer overschot zullen moeten bijspringen voor mensen die niets meer te verliezen hebben. Het is ook, zou je kunnen zeggen, de consequentie van mens zijn.