‘In de uitbouw van veelzijdige communicatienetwerken geven de VS én China Europa het nakijken’

Een uur voor de invasie in Oekraïne crashte het systeem van het Amerikaanse Viasat. Dat bedrijf verkocht internetverbindingen die rechtstreeks via satellieten verlopen en dus niet via de typische grijze pylonen in ons landschap. Duitsland verloor daardoor plotsklaps contact met duizenden windturbines en over heel Europa leidde de crash tot incidenten. Sinds enige tijd weten we dat de Russische inlichtingendienst GRU achter het euvel zit. Viasat leverde immers ook diensten aan het Oekraïense leger. Het geeft opnieuw aan hoe belangrijk satellieten geworden zijn en hoe noodzakelijk het is je voor te bereiden op momenten waarop ze niet meer beschikbaar zijn.

Oekraïne vond snel een alternatief: Starlink van de Amerikaanse miljardair Elon Musk. Starlink werd opgericht in 2019 en bestaat uit duizenden satellieten die kort bij de aarde cirkelen. Die zogenoemde low earth orbit (LEO) maakt dat ze vaker boven een plek op aarde kunnen passeren en dat ze doorgaans minder energie nodig hebben omdat de stralen de aarde sneller bereiken. Ze kunnen dus goedkoop informatie doorseinen. Krijgsmachten kijken al lange tijd naar zulke LEO-satellieten als alternatief voor uitgeschakelde traditionele satellieten die zich verder van de aarde bevinden.

In de uitbouw van veelzijdige communicatienetwerken geven de VS én China Europa het nakijken.

Amerika heeft met Starlink het commerciële pad geëffend, maar China zou China niet zijn als het geen plan had om de achterstand weg te werken. Op 20 mei dit jaar steeg de Chang Zheng 2C op met aan boord enkele nieuwe LEO-satellieten. Op zich niet verrassend. Maar de opdrachtgever was het staatsbedrijf Shanghai Engineering Center for Microsatellites (SECM). SECM was jarenlang investeerder in een samenwerkingsproject met een Duits bedrijf, Kleo. Kleo was gebouwd op licenties die het ministaatje Liechtenstein van het telecomagentschap van de Verenigde Naties, ITU, had verkregen.

Het verhaal van Kleo is een thriller. De Duitse ondernemer die het project opstartte, had zijn kans geroken door via zijn netwerk in Liechtenstein satellietlicenties te verwerven. Omdat Liechtenstein er destijds zo snel bij was, heeft het zeer gunstige licenties die het in de toewijzing van golflengte en positie voorrang geven op bedrijven als Starlink. Maar de Duitse stichter bezat niet genoeg kapitaal en was ook niet in staat om de satellieten zelf te bouwen. En daar kwam het Chinese duiveltje-uit-een-doosje. Bijna vier jaar na de start van het project brengen de Chinezen met de deels Duitse technologie nu dus zelf satellieten in positie.

Het gaat snel in de wedloop om het uitbouwen van veelzijdige communicatienetwerken. Maar China is ook koploper in het beveiligen van traditionele satellieten. Kwantumtechnologie vormt een van de oplossingen. Een gewone satelliet seint zijn informatie nog steeds binair met eentjes en nulletjes door, weliswaar gecodeerd, maar kwetsbaar. Kwantumcommunicatie maakt ingewikkelder codering mogelijk die bijna niet te kraken of te vervormen is. In 2016 ging de eerste Chinese kwantumsatelliet, de Micius, de ruimte in.

Er zijn ook andere opties. China werkt, net als de Verenigde Staten, aan lange draden, dunne kabels eigenlijk, die in de oceanen communicatie kunnen overnemen. Het werkt ook aan hele grote onbemande vliegtuigen die kunnen werken als communicatiehubs. China leidt in het ontwikkelen van ruimtevliegtuigen. Die kunnen allerlei taken aan, van inlichtingenvergaring tot – opnieuw – communicatie. In de zomer vorig jaar werd een testvlucht uitgevoerd met zo’n toestel. Zowel China als de VS geven Europa het nakijken. Zoals de baas van de Nederlandse krijgsmacht het vorige week uitdrukte: in veel technologische domeinen hadden we tien jaar geleden nog meer knowhow, maar die voorsprong zijn we kwijt. De oorlog in Oekraïne toont evenwel dat we ons dat niet kunnen veroorloven.