‘Het wordt tijd dat psychische gezondheid even veel aandacht krijgt als fysieke gezondheid’

De Staten-Generaal van de Geestelijke Gezondheid (SGGG) heeft een memorandum opgesteld met vijftien beleidsaanbevelingen. ‘Het document werpt een verontrustend licht op de staat van de geestelijke gezondheidszorg in België’, schrijft voorzitter Frieda Matthys. ‘Het is een lang relaas van wachtlijsten die almaar groeien, perverse financieringsmechanismen en ontoereikende zorg. Het is een verhaal dat al te bekend klinkt voor degenen die het lot van de psychisch kwetsbaren ter harte nemen.’

Als voorzitter van de Staten-Generaal Geestelijke Gezondheid (SGGG) ben ik opgelucht dat het belang van psychische gezondheid eindelijk op de agenda van onze beleidsmakers is geraakt. In de regeerakkoorden van 2020 kwam het thema van de GGZ frequent terug. Er werden goede initiatieven genomen, zoals het vrijmaken van 150 miljoen euro per jaar voor de versterking van de eerste lijn met psychologen en orthopedagogen en de uitbreiding van de opvang voor jongeren.

In de nasleep van de corona-epidemie is er de aandacht voor geestelijke gezondheid toegenomen. Politieke partijen en beleidsmakers erkennen nu de grote bezorgdheid. Maar de aandacht blijft grotendeels oppervlakkig en de beloftes en inspanningen brengen nog te weinig tastbare verbetering. Psychische problemen blijven een belangrijke oorzaak van ziekte, met alle persoonlijke en economische gevolgen van dien. We juichen de investering in eerstelijnspsychologen toe, maar helaas blijft de capaciteit ruim onvoldoende en de nood hoog. De wachtlijsten slinken niet. Integendeel, ze zijn zichtbaarder en langer dan ooit.

Duidelijk is dat alleen meer geld niet volstaat om alle mensen met een zorgnood kwaliteitsvol te helpen. Wat nodig is, is een fundamentele herziening van de GGZ die gebaseerd is op wetenschappelijk onderbouwde benaderingen en waarin geïntegreerde zorg het doel is.

Pijnpunten

Daarom hebben wij als SGGG een memorandum opgesteld met vijftien beleidsaanbevelingen voor een betere geestelijke gezondheidszorg. Wij staan voor een visie die streeft naar een groter en beter aanbod van zorg dat toegankelijk en rechtvaardig is, aangepast aan de noden van de persoon met een zorgnood en waarin samenwerking een kernbegrip is.

Helaas zijn de pijnpunten die we vier jaar geleden naar voren schoven, nog grotendeels dezelfde. Ten eerste hebben de financieringsmechanismen perverse effecten, waardoor degenen die het meest de GGZ nodig hebben er het minst gebruik van maken. Ten tweede is er een duidelijke correlatie tussen armoede en geestelijke gezondheidsproblemen, een vicieuze cirkel die alleen kan worden doorbroken door structurele veranderingen. Ten derde schiet de transitie van jeugd- naar volwassenenzorg nog tekort. De overheid heeft dat intussen goed door, maar de schrijnende voorvallen met jongeren die tussen wal en schip vallen schreeuwen om een dringende oplossing. En, ten slotte, worden de wachtlijsten alleen maar langer, wat degenen die hulp zoeken ontmoedigt en hun situatie verergert.

Bijna een op de vijf Belgen kampt met ernstige psychische problemen en de suïcidecijfers zijn nog steeds schrikbarend hoog. De economische kosten van geestelijke gezondheidsproblemen zijn enorm, met een geschatte impact van 20,7 miljard euro, meer dan 5% van het bruto binnenlands product. Slechts in drie Europese landen ligt de kost nog hoger. Deze cijfers onderstrepen de dringende noodzaak om de geestelijke gezondheidszorg serieus te nemen en fors te investeren in preventie en behandeling.

Aanbevelingen

Onze beleidsvoorstellen gaan onder andere over een betere organisatie en samenwerking, over meer aandacht voor preventie en de aanpak van sociale determinanten van psychische problemen. Het is tevens belangrijk de capaciteit van de GGZ uit te breiden met meer eerstelijnsopvang, meer psychiaters – een knelpuntberoep – en meer opvangplaatsen.

(Lees verder hieronder.)

De sector moet ook efficiënter werken. Daarom stellen we voor tools te ontwikkelen en de deskundigheid van hulpverleners te versterken, onder andere door meer opleiding en betere kwaliteitsbewaking.

Onze aanbevelingen benadrukken ook de nood aan niet-medicamenteuze behandelingen, beschikbare epidemiologische data, de aanpak van discriminatie door verzekeringsmaatschappijen…

Bijzondere aandacht gaat uit naar de nood aan een volwaardige afvaardiging van de GGZ op alle niveaus van de beleidsorganen, die boogt op de unieke kennis van patiënten, ervaringswerkers en familieleden.

De SGGG bepleit, tot slot, de noodzaak van een vereenvoudiging van de versnipperde bevoegdheden die de zorgorganisatie bemoeilijken. De SGGG is klaar om mee te werken aan deze hervormingen en de implementatie ervan, en pleit ervoor dat de regering in haar meerjarenplan de beloofde groei van het federale gezondheidszorgbudget aan geestelijke gezondheidszorg realiseert.

Oproep

Dit is een oproep, niet enkel aan de ministers Crevits en Vandenbroucke, maar aan alle beleidsmakers van ons land. We vragen hen om geestelijke gezondheidszorg werkelijk als een prioriteit te zien en er de nodige middelen in te investeren. Onze gezondheid is immers een van dé fundamenten van onze samenleving.

Het is tijd dat psychische gezondheid even veel aandacht krijgt als fysieke gezondheid. Een uniforme en transparante geestelijke gezondheidszorg, waarin we samenwerken en investeren in deskundigheid en preventie, is het antwoord op de schreeuw om hulp die we horen van steeds meer Belgen die worstelen met hun geestelijke gezondheid. Laat ons niet wachten op nog meer dramatische cijfers over psychische problemen, depressie en suïcide. Laten we handelen, en snel.

Prof. dr. Frieda Matthys is voorziiter van de voorzitter SGGG. Lees hier het volledige memorandum.