Martha Balthazar

‘Het magische en absurde zit even diep in ons en in de wereld als het reële en het logische’

Martha Balthazar Theatermaker en columnist voor Knack.

Niets is zo echt als onze fantasie.

Gisteren stond ik op een eiland waar scènes uit Star Wars zijn opgenomen. Enkele uren later voor de klif waar Harry Potter een Gruzielement bemachtigde. Tijdens de rit tussen die twee toeristische trekpleisters leken de landschappen uit even waanzinnige, nog onbestaande films te komen. De aarde is een indrukwekkend decor, voor fantasy of scifi hoeft ze niet onder te doen. Sterker nog: ze maakt die verbeelding vaak mogelijk. ‘It doesn’t have to be the way it is, that is what fantasy says’, schrijft sciencefictionauteur Ursula K. Le Guin. Ze noemt het een subversief genre omdat het creëren van alternatieve werelden ingaat tegen het fundamentalisme van de realiteit. Daarmee duidt ze op de hardnekkige overtuiging dat dit ‘nu eenmaal is hoe de dingen gaan’. Het geloof dat wat mogelijk is wordt beperkt tot het makkelijk vatbare, tot wat snel winst oplevert. Door dat zogenaamde ‘patent op de werkelijkheid’ wordt alle verbeelding buiten dat ‘realisme’ uitgeschakeld en worden zij die de wereld willen veranderen buitenspel gezet.

Aan de logica van die orde ontsnappen vraagt een stoutmoedige fantasie die we bij onszelf niet vaak toelaten. Het is, zo vindt Le Guin, de taak van de fantasyschrijver om de verbeelding aan te wakkeren. Maar ook buiten boeken kan de oplettende kijker een universum van fantasie ontwaren. Het magische en absurde zit even diep in ons en in de wereld als het reële en het logische.

Waar ik nu ben, staan ruïnes uit legendes die zich werkelijk hebben afgespeeld. Je ziet zonsondergangen met tinten roze waar zelfs prinsessen niet van durven te dromen. En ‘s nachts, wanneer de wereld dicht is, kun je van hieruit de Melkweg zien. De hemel als bewijsstuk van het onwaarschijnlijke, het onrealistische van de werkelijkheid.

Je hoeft niet eens ver te rijden om die absurde spektakels te ontdekken. Wie even niet oplet en zijn gedachten vrijlaat, maakt al snel de gekste sprongen. Ook in ons zit een krankzinnig universum. Het opzoeken van al die magie in dromen, lezen, denken, reizen of feesten wordt door de poortwachters van het reële als flauw escapisme gezien. Maar we mogen niet vergeten dat ontsnappen aan de realiteit juist cruciaal is om haar te kunnen blijven beschouwen en bewerken.

Natuurlijk zijn er genoeg reële cijfers en studies om de stropdasmannetjes tegen te spreken die elke poging tot verandering onrealistisch noemen. Maar soms is het ook goed om die minachtende wezens niet met hun eigen wapens te bestrijden, om het fundamentalisme juist aan de wortels uit te dagen: door het erkennen van alle magie die de wereld in en buiten ons bezit.

Martha Balthazar is theatermaakster. Haar column verschijnt tweewekelijks.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content