‘Extra tabaksaccijnzen? Graag, maar enkel als de belasting hoog genoeg is’

De federale regering keurde een verhoging van de tabaksaccijnzen goed. Een uitstekend plan. Op één voorwaarde: dat de verhoging fors genoeg is, want alleen dan zal de extra taks het roken ontmoedigen, aldus Pieter Debognies van het Vlaams Instituut Gezond Leven.

De federale regering bereikte een akkoord over de meerjarenbegrotingen 2023-2024. Onderdeel van het pakket maatregelen is een verhoging van de accijnzen op tabak en de invoering ervan voor e-sigaretten. Dat moet volgend jaar 75 en in 2024 zelfs 200 miljoen euro extra opleveren.

De accijnzen worden dus opnieuw als pasmunt gebruikt om het gat in de schatkist te dichten. Maar dit keer lijkt het beleid ook verder te kijken dan de kortetermijnwinst uit fiscale inkomsten: er wordt ook rekening gehouden met de gezondheidswinst die zo’n extra belasting oplevert. Een deel van de inkomsten van de accijnzen zal worden gebruikt voor een ‘gezondheidsshift’, waarbij de btw op ongezonde producten verhoogd wordt en die op gezonde producten verlaagd.

Een terechte maatregel, want een accijnzenbeleid moet in de eerste plaats het gebruik van tabak ontraden en een betere volksgezondheid tot doel hebben. Maar dat lukt alleen als de accijnzen voldoende hoog zijn. Lees: als er een stijging van minstens 10 procent wordt doorgevoerd. Vraag is of de regering bereid is om ook daar in mee te gaan.

10 procent van zwangere vrouwen in Vlaanderen rookt

De impact van roken op (ongeboren) kinderen is bijzonder schadelijk. Passief meeroken doodt naar schatting wereldwijd elk jaar 56.000 kinderen jonger dan 10 jaar. Bovendien kan tabaksrook leiden tot allerlei aandoeningen. Baby’s van moeders die tijdens de zwangerschap rookten, hebben bijvoorbeeld meer kans op overgewicht en ADHD. Roken tijdens de zwangerschap kan ook leiden tot een miskraam, vroeggeboorte, een laag geboortewicht en aangeboren afwijkingen. Toch blijft zo’n 10 procent van de zwangere vrouwen in Vlaanderen roken.

Elk kind heeft recht op een rookvrije start in het leven, zelfs al van vóór de geboorte. Daarom moet het voor beleidsmakers en gezondheidsprofessionals een prioriteit zijn om ervoor te zorgen dat kinderen in een rookvrije omgeving opgroeien. Hogere tabaksaccijnzen zijn de meest effectieve beleidsmaatregel om het aantal rokers naar beneden te krijgen en meteen ook de gezondheid van (ongeboren) kinderen preventief te beschermen.

De exacte prijsstijging van een pakje sigaretten is nog niet bekend, maar als het deze regering menens is met hun ambitie om een rookvrije generatie te creëren, komt er minstens 10 procent bij. Met een lagere accijnsverhoging zal er in een welvarend land als België immers geen gezondheidswinst geboekt worden, stelt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Fikse accijnsverhoging verkleint gezondheidsongelijkheid

Onderzoek toont aan dat een forse accijnsverhoging zorgt voor minder neonatale en zuigelingensterfte, vroeggeboorte en ademhalingsproblemen bij baby’s. Door roken duurder te maken, zijn meer rokers geneigd om te stoppen. Daardoor daalt het aantal vrouwen dat rookt tijdens de zwangerschap en worden er ook minder foetussen en jonge kinderen blootgesteld aan tweedehandsrook. Bijgevolg dalen de zorgkosten ten gevolge van tabaksgerelateerde aandoeningen. Het gezondheidseffect van een fikse accijnsverhoging is bovendien groter bij lagere sociaaleconomische groepen. Tabaksaccijnzen maken op die manier dus ook de gezondheidsongelijkheid kleiner.

In Vlaanderen is er al aandacht voor deze problematiek vanuit het project Rookvrije Start, en in het bijzonder de Taskforce. Deze 17 organisaties, waaronder het Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, de beroepsorganisaties van vroedvrouwen, gynaecologen en kinderartsen en de ziekenfondsen, motiveren en ondersteunen professionals uit de zorg- en welzijnssector om er samen voor te zorgen dat alle (aanstaande) ouders de sigaret voorgoed bannen. Een significante accijnsverhoging op tabak kan een belangrijk hulpmiddel zijn in die strijd. Niet meer ongewild meeroken zorgt voor een direct aantoonbare gezondheidswinst voor kinderen, vanaf hun geboorte tot in hun latere leven. Laten we als gezondheidsprofessionals en beleidsmakers daarom elk onze verantwoordelijkheid nemen en samen werk maken van een Rookvrije Start voor iéder kind dat geboren wordt.