‘De uithaal van Zuhal Demir draagt bij aan een discours dat academische expertise verdacht maakt’

In een interview met De Morgen haalt de nieuwe Vlaamse minister van Onderwijs Zuhal Demir (N-VA) uit naar pedagogen die de afgelopen decennia het onderwijsbeleid mee hebben vormgegeven. ‘Haar verwijt is onterecht’, schrijft Yannick Dujardin van de denktank Eleni. ‘Het zijn de politici uit het verleden die het onderwijs dat we vandaag kennen mee gevormd hebben volgens de tijdsgeest van toen.’

Zuhal Demir wil het Vlaamse onderwijs uit het slop trekken. Dat wil ze onder andere doen door opnieuw meer in te zetten op klassieke kennisoverdracht en harde doelen, als het aan haar ligt al van in de kleuterklas. In het interview geeft ze een uitbrander aan experts die haar minimumdoelen ter discussie stellen. Ze zegt dat de pedagogen die de afgelopen twintig à dertig jaar mee het onderwijsbeleid hebben bepaald nu ‘efkes aan de kant’ mogen gaan staan. Hun aanpak heeft tot dramatische resultaten geleid, luidt het. Ze impliceert dus dat de dalende kwaliteit van ons onderwijs deels in hun schoenen te schuiven valt.

Heeft Demir gelijk dat we in ons onderwijs opnieuw meer focus moeten leggen op taal, wiskunde en kennisoverdracht, het liefst in een schoolomgeving waar tucht en discipline weer aan de orde zijn? Misschien. Als jonge ouder vraag ik het mij ook weleens af. Maar het antwoord op de vraag of het dé enige echte juiste richting is voor ons onderwijs, is wellicht niet zo eenduidig.

De problemen waarmee ons onderwijslandschap te kampen heeft zijn complexe, maatschappelijke vraagstukken. Er is wat betreft onze pedagogische visie dan ook geen ‘juist’ of ‘fout’. Het antwoord op de vraag hoe we onze kinderen moeten opvoeden en opleiden, is waarde-gebaseerd en afhankelijk van wat we verwachten van én willen voor toekomstige generaties. Die wensen en verwachtingen kunnen over de tijd heen verschuiven met de context waarin we leven.

In de jaren 1990 en begin jaren 2000 hadden we nog een veel optimistischer toekomstbeeld. Over het algemeen ging de welvaart erop vooruit, en de belofte dat globalisering tot meer rijkdom en meer vrede zou leiden, leefde nog volop. In zulke tijden van voorspoed betekent ‘progressie’ vaak dat er meer ruimte komt voor zelfontplooiing en de zoektocht naar geluk. Op zo’n moment kijkt men verder dan vaardigheden en harde kennisoverdracht en komt het accent meer te liggen op welzijn en persoonsontwikkeling.

Dat staat in schril contrast met de crisissfeer waarin we vandaag leven. Tot op het hoogste politieke niveau staan weerbaarheid, zelfredzaamheid en competitiviteit bovenaan de agenda. Kennis, innovatie en industrie moeten ons een voorsprong geven op anderen. In zo’n context komt de focus opnieuw meer te liggen op harde skills en het aanscherpen van komende generaties.

Het is dan ook nogal gemakkelijk om in deze tijden te wijzen op de ‘foute visies’ van pedagogen in het verleden. Daarmee miskent Demir dat die visies ontwikkeld zijn in een wezenlijk andere periode, waarin men andere toekomstwensen en -verwachtingen had. Bovendien wekt ze de indruk dat beslissingen in onderwijsbeleid door pedagogen worden genomen, terwijl die in feite altijd worden genomen door beleidsmakers.

In de wetenschap zul je altijd tegengestelde visies vinden, maar besluitvormers omringen zich met experts die hun visie onderschrijven. Ook Demir zelf doet dat. Het zijn dus de politici uit het verleden die het onderwijs dat we vandaag kennen mee gevormd hebben volgens de tijdsgeest van toen.

Dus, is het standpunt van Demir begrijpelijk? Zeker, gezien de huidige tijdsgeest en onze maatschappelijke vooruitzichten. De uithaal naar pedagogische experts is echter onterecht en draagt bij aan een discours dat academische expertise verdacht maakt.

De vraag over de gewenste richting voor ons onderwijs is een complex toekomstvraagstuk en het antwoord is contextafhankelijk en veranderlijk over tijd. Wat we nodig hebben, is een brede visie-oefening, gebaseerd op een grondige verkenning van mogelijkheden en een goed begrip van wat onze wensen en verwachtingen zijn voor het onderwijs en de maatschappij.

Copyright portretfoto: An Clapdorp