‘De lachbui van Mbappé bevestigt de nood aan een vlieg- en rijkentaks’

Daan De Zutter staat stil bij de wereldvreemde lachbui van stervoetballer Mbappé en zijn coach na een vraag over duurzaam transport (in plaats van gebruik van een privéjet). ‘De laconieke reactie van de twee toont eens te meer hoe de groep die ons klimaat het meest schade berokkent, de klimaatverandering nog steeds het minst serieus neemt en zelfs de geringste gedragsverandering weigert’.

409,84 kilometer in vogelvlucht. Zoveel bedraagt de afstand tussen het Parc des Princes-stadion van voetbalclub Paris Saint-Germain en de Duitse stad Keulen. Toch hoorde de Franse sterspeler Kylian Mbappé het afgelopen maandag vanop zijn stoel in de perszaal van het stadion spreekwoordelijk donderen in de Duitse metropool. Op een persconferentie aan de vooravond van de eerste Champions Leaguewedstrijd van PSG kreeg zijn coach Christophe Galtier de vraag voorgeschoteld of ze bij de club nadachten over duurzame alternatieven voor hun verplaatsingen. Dit nadat het Parijse miljardenelftal voor hun vorige uitmatch met de privéjet naar Nantes was gevlogen (335,69 kilometer in vogelvlucht). Mbappé keek eerst stomverbaasd om zich heen, om dan – eenmaal zijn blik die van zijn trainer kruiste – in een gedeelde lachbui uit te barsten. ‘We bekijken of we met zeilwagens kunnen reizen’, antwoorde Galtier uiteindelijk sarcastisch.

De laconieke reactie van de twee toont eens te meer hoe de groep die ons klimaat het meest schade berokkent, de klimaatverandering nog steeds het minst serieus neemt en zelfs de geringste gedragsverandering weigert.

Koolstofbudget

Volgens een rapport van Oxfam uit 2020 was de rijkste 10 procent van de wereldbevolking tussen 1990 en 2015 verantwoordelijk voor meer dan zeven keer zoveel koolstofvervuiling als de armste 50 procent (3,1 miljard mensen). De organisatie voorspelt dat de ecologische voetafdruk van de rijkste 1 procent tegen 2030 30 keer groter zal zijn dan het niveau dat verenigbaar is met de 1,5 graad-doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs. Een recente tweet van de Franse ngo Attac verduidelijkt het probleem. Volgens Attac zou Lionel Messi, ploeggenoot van Mbappé, van juni tot augustus maar liefst 52 vluchten met zijn privéjet op de teller hebben staan. Die uitstoot alleen was daarmee al groter dan wat een gemiddelde Fransman uitstoot over een periode van 150 jaar.

Het Oxfam-rapport heeft het ook over een mondiaal koolstofbudget. Dat budget bepaalt hoeveel emissies er maximaal mogen bijkomen om de stijging van de gemiddelde temperatuur op aarde onder de anderhalve graad te houden. Eigenlijk is het principe hierbij hetzelfde als bij een overheidsbudget: hoe minder inspanningen de rijksten doen, hoe groter de lasten voor de rest van de samenleving. Met andere woorden, hoe meer de rijksten uitstoten, des te meer drastische gedragsveranderingen de lagere en middenklasse moet doen om beneden de kaap van de anderhalve graad te blijven. Het moge dus duidelijk zijn: we kunnen deze klimaatcrisis niet bestrijden zonder het probleem van ongelijkheid op te lossen.

Stockholmsyndroom

De wereldvreemde reactie van Mbappé en Galtier zorgde weer even voor een nieuwe versnelling in de constante stroom aan verontwaardiging. Het filmpje van de persconferentie ging viraal op de sociale media, waarna ook de traditionele media het nieuws gretig oppikten en meedeelden in de commotie. Toch was ook deze opstoot van massale ontsteltenis van korte duur. Dinsdagavond rondde Mbappé op magistrale wijze twee prachtig opgezette Parijse aanvallen af en het stormpje was geheid gaan liggen. Het is typerend voor het collectieve Stockholmsyndroom waaraan we lijden in onze relatie met deze wereldsterren. We blijven sympathie opwekken voor zij die met hun extravagante levensstijl onze hoop op een sociaal rechtvaardige en leefbare toekomst gegijzeld houden.

Ook ten tijde van een energiecrisis die zich in Europa massaal laat voelen, wordt er  amper gekeken naar de geprivilegieerde groep mensen die koud noch warm worden van hun energiefactuur. De zwakste schouders daarentegen dragen wederom de zwaarste lasten en gevolgen, zoals dat eerder al het geval was bij de financiële crisis en het te vaak de realiteit is bij de klimaatopwarming. Dat is uiteraard geen toeval. De groeiende inkomens-, vermogens- en koolstofongelijkheid is het resultaat van decennialang neoliberaal beleid dat systematisch voorrang geeft aan de verrijking en vrijwaring van enkelen, ten koste van de rest. Het wordt dus hoog tijd om finaal te breken met dit op hol geslagen kapitalistisch systeem en de overgang in te zetten richting een systeem dat wel verenigbaar is met de ecologische en sociale objectieven van duurzame ontwikkeling; met name het ecosocialisme.

Rijkentaks

Een ecosocialistische economie vertrekt niet vanuit een blindelings streven naar groei, maar vanuit het vervullen van menselijke basisbehoeften binnen de ecologische grenzen van onze planeet. Een voorbeeld van zo’n ecosocialistische beleidsmaatregel kan erin bestaan om speciale taksen te heffen op luxegoederen en -diensten met een hoog koolstofgehalte. Specifiek voor Mbappé en zijn Parijse medevluchters gaat het dan bijvoorbeeld om een vliegtaks voor korte afstanden, in combinatie met een frequent flyer taks, waarbij men meer betaalt naarmate men meer vliegt.

Een meer fundamentele stap in de goede richting op zowel sociaal, ecologisch als democratisch vlak is echter de invoering van een rijkentaks. De inkomsten uit deze rijkentaks kunnen op verschillende manieren besteed worden om een bredere herverdeling van inkomen en rijkdom te bekomen. Op korte termijn creëert het de mogelijkheid voor een financiële reddingsboei voor de zwaarst getroffenen van deze energiecrisis, zodat zij het hoofd boven water kunnen houden. Op middellange termijn zou men de inkomsten kunnen gebruiken om een groots renovatie- en isolatieproject op poten te zetten. Op die manier worden onze huizen energiezuiniger, hetgeen goed is voor het klimaat en voor een lagere energiefactuur. Ook andere groene investeringen, zoals in duurzame energie of beter en goedkoper openbaar vervoer, kunnen hiermee worden opgeschaald.

Afrekening

Hoe deze rijkentaks er uiteindelijk moet uitzien en hoe hoog zij wordt geheven, is een kwestie van maatschappelijk debat. Diverse voorbeelden zijn al uitgewerkt en doorgerekend door economen zoals Paul De Grauwe of door de studiebureaus van politieke partijen. Ik raad politici in binnen- en buitenland aan het debat zo snel mogelijk te voeren. Extreme rijkdom en de verkwistende levensstijl die er al te vaak mee gepaard gaat, is een anomalie geworden in deze tijden van klimaatverandering en torenhoge energieprijzen. Het dreigt niet alleen het volledige draagvlak bij de bevolking te ondermijnen (waarom zou ik nog vliegschaamte hebben als die stervoetballers voor 300 kilometer het vliegtuig nemen?); het zet ook kwaad bloed.

Met elke crisis van het neoliberale systeem is de groep ontevredenen toegenomen. Het gevaar bestaat er nu in dat deze energiecrisis de emmer doet overlopen. Het gaat namelijk om dezelfde mensen die zich wederom in het verliezende kamp bevinden van een onrechtvaardig spel. Daar waar ze al ettelijke keren figuurlijk in de kou werden gelaten, is dat nu letterlijk het geval. Vandaar dat nu het moment is gekomen om de spelregels drastisch te veranderen!

Zo niet, dan mag het niet verbazen wanneer sommige radeloze en gefrustreerde burgers het geld voor de verandering eens gaan halen bij zij die decennialang ten koste van hen hebben geprofiteerd van het partijdige systeem. Zo’n afrekening kan dan plaatsvinden in pakweg Knokke-Le-Zoute, waarbij er – gezien de hoge brandstofprijzen – misschien wel enkele misnoegden met de zeilwagen afkomen.