Winterspelen: hoe wordt kunstsneeuw gemaakt?

De Olympische Winterspelen van Peking zouden de eerste worden die volledig op kunstsneeuw draaien. Dat pakte even anders uit. Maar hoe creëer je zo’n sprookjeslandschap?

Zou er genoeg sneeuw liggen tijdens de Winterspelen? De vraag baart de organisatoren al decennialang zorgen. In 1960 begon het pas een dag voor het startschot van de Spelen in Squaw Valley in Californië te sneeuwen. Zestien jaar later, voor de Spelen in Innsbruck in Oostenrijk moesten soldaten vrachtwagens vol sneeuw aanvoeren.

In 1980 kwam er een einde aan die onzekerheid, toen de organisatoren van de Winterspelen in Lake Placid in de staat New York de ‘weerbestendige’ Spelen aankondigden. Zij waren de eersten die een tekort aan natuurlijke sneeuw opvingen met kunstsneeuw.

Dit jaar vinden de Spelen plaats in Yanqing in het noordwesten van Peking. Daar valt jaarlijks gemiddeld 21 centimeter sneeuw. Dat is te weinig, en dus zou het evenement volledig afhankelijk zijn van kunstsneeuw. Het leverde Peking 2022 al de titel van ‘meest ongezellige Winterspelen uit de geschiedenis’ op: behalve op de witte skipistes zien de atleten vooral bruine rotsen en betonnen straten. Tot het enkele dagen geleden miraculeus genoeg begon te sneeuwen dat het een aard had. Hevige sneeuwbuien zorgden voor chaos op de reuzenslalom. De zichtbaarheid was nihil.

De aankondiging over het gebruik van kunstsneeuw kwam China op bakken kritiek te staan. Waarom zou je Winterspelen organiseren op een plek waar het zelden sneeuwt? En hadden de Chinezen niet gezworen dat ze ‘groene Spelen’ zouden houden? Dat valt moeilijk te rijmen met kunstsneeuw: sneeuwkanonnen verbruiken heel veel energie en water. Maar wat is kunstsneeuw nu eigenlijk? En hoe wordt het gemaakt?

Energieverbruik

Natuurlijke sneeuw ontstaat wanneer waterdamp in de atmosfeer koud wordt, condenseert en uiteindelijk naar beneden valt. Dat proces wordt gestimuleerd door atoompjes, kleine vuildeeltjes, zoals zout of bacteriën, die volledig bedekt worden met ijs. Zonder die vuildeeltjes heeft zuiver water een temperatuur van -39° Celsius nodig om te kunnen bevriezen. Kunstsneeuw wordt gewoonlijk aangemaakt met sneeuwkanonnen die water spuiten voor een stroom samengeperste lucht. Naarmate het koelvermogen van de lucht afneemt, daalt ook de hoeveelheid water die door de machine kan worden gepompt. Bij -4° Celcius kan een sneeuwkanon werken bij een luchtvochtigheid van ongeveer 80 procent. Maar als de buitentemperatuur slechts -1° Celsius meet, dan daalt die luchtvochtigheidsgraad naar ongeveer 30 procent, waardoor er dus meer energie nodig is om dezelfde hoeveelheid sneeuw te produceren. In Yanqing, waar de winters meestal koud en droog zijn, zullen ze 200 van die sneeuwkanonnen inzetten om de pistes te besneeuwen.

Vervuiling

Naast sneeuwkanonnen gebruiken de organisatoren ook sneeuwlansen. Die werken op dezelfde manier, maar in tegenstelling tot de kanonnen hebben ze een lange aluminiumbuis die half over de piste hangt, waardoor het water meer tijd heeft om te bevriezen en uiteindelijk te vernevelen. Sommige skiresorts voegen extra vuildeeltjes toe aan het water om de ijsvorming te bevorderen en om sneeuw aan te kunnen maken bij hogere temperaturen. Toch verbieden sommige landen, zoals Oostenrijk en Frankrijk, die methode omdat de additieven de plantengroei kunnen aantasten.

800 zwembaden

Bij de aanmaak van kunstsneeuw enorme hoeveelheden water en energie verbruikt. Zo zou de kunstsneeuw voor de Spelen in Peking 200 miljoen liter water opeisen, wat genoeg is om 800 Olympische zwembaden te vullen. Oostenrijkse onderzoekers zijn nu op zoek naar een zuinigere manier om kunstsneeuw aan te maken. De start-up Neuschnee, Duits voor ‘nieuwe sneeuw’, heeft een machine ontwikkeld die de natuurlijke omstandigheden waarin sneeuw zicht vormt, nabootst. Nadat er eerst fijne waterdruppeltjes in de machine worden gespoten, ontstaat er een wolk. Daarna worden er kleine ijsdeeltjes toegevoegd, die zich binden aan de gasvormige watermoleculen, waardoor er zich grotere kristallen vormen die als sneeuw op de bodem van de machine vallen. De nieuwe methode is veelbelovend, maar heeft ook nadelen. De machine heeft koudere buitentemperaturen nodig dan sneeuwkanonnen om te kunnen functioneren,en het uiteindelijke product lijkt te zeer op natuurlijke sneeuw.

Dat laatste klinkt positief, maar voor de olympische atleten is dat een probleem. De sneeuw van een sneeuwkanon heeft een hogere dichtheid dan natuurlijke sneeuw: 450 kilogram per kubieke meter tegenover 250 kilogram. Daardoor smelt kunstsneeuw minder snel en wordt hij sneller hard en ijzig. Ideaal voor wie snelheid wil maken, maar keihard als je valt.

(c) The Economist

Vertaling en bewerking: Emma Vanspauwen