‘Wetenschappers moeten óók communiceren over vergissingen en voortschrijdend inzicht’

‘Wetenschappers helpen de wereld vooruit. Met feiten en inzichten helpen ze de juiste keuzes te maken’, schrijft Katleen Bracke van de Universiteit Van Vlaanderen aan de vooravond van de Dag van de Wetenschap. ‘Maar als ze willen dat mensen méé zijn en opinies en keuzes maken op basis van feiten en inzichten, moeten ze communiceren. Over nieuwe bevindingen, maar ook over vergissingen en voortschrijdend inzicht.’

“Omdat ik het zeg!” In de jaren ’80 kon je daar als ouder nog mee weggeraken, maar tegenwoordig zijn er nog maar weinig kinderen die met dit zinnetje genoegen nemen. De kinderen van tegenwoordig zijn kritisch en worden ook aangemoedigd om kritisch te zijn. Terecht! Er zijn ook nog maar weinig volwassenen die de woorden van een politicus, een leraar of mijnheer pastoor sowieso voor waar aannemen. “Durf denken” is nu al jaren de slimme slogan van de Universiteit Gent. En dat doen we met zijn allen misschien wel steeds meer. We aanvaarden geen paternalistische pastoor, politici of proffen meer die in onze plaats denken en ons dan vertellen wat goed en kwaad is en hoe we ons moeten gedragen.

De keerzijde hiervan is dat mensen met een zekere autoriteit door sommigen per definitie niet meer geloofd worden. Dat ze ervan uitgaan dat alle politici leugenaars zijn, pastoors gebrainwashte sekteleiders en proffen manipulatoren die hun wereldbeeld willen opdringen.

Wetenschappers moeten óók communiceren over vergissingen en voortschrijdend inzicht.

Dat is een probleem. Ik wil het even niet over politici en pastoors hebben, maar wel over wetenschappers. Want wetenschappers zijn geweldig en we hebben hen héél hard nodig. Ze leveren feiten en cijfers, inzichten en oplossingen voor kleine en grote problemen. Zij zoeken uit hoe een wollen trui minder kan prikken, hoe we de klimaatverandering kunnen tegengaan, hoe we de corona-pandemie zo goed mogelijk doorkomen. Het is dan ook belangrijk dat hun inzichten wijd verspreid raken. Want wetenschap helpt de wereld vooruit, meer kennis maakt ons meer mens en doet ons meestal betere keuzes maken.

Wetenschappers proberen de wereld te begrijpen en als het even uitkomt, proberen ze de wereld ook te verbeteren. Wetenschappers focussen op één minuscuul onderdeeltje van de realiteit en door al die kleine deeltjes samen te leggen, wordt heel de mensheid op den duur slimmer en misschien ook beter. Maar om ons, niet-wetenschappers, méé te krijgen, moeten ze communiceren. Want we nemen geen genoegen meer met “omdat ik het zeg”. Dus moeten wetenschappers ons, het grote publiek, met een engelengeduld en slimme storytelling-technieken, uitleggen wat ze weten. Dat is niet altijd evident. Want in onze kritische maatschappij betekent goede wetenschapscommunicatie niet alleen uitleggen dàt iets zo is, maar ook waarom het zo is. Als wetenschappers (zo goed als) allemaal zeggen dat een vaccin levens redt en veilig is, dan ga ik geen wetenschappelijke studies uitpluizen om te checken of dat zo is. Ik zou het ook niet kunnen. Maar ik wil toch graag weten hoe het komt dat die vaccins werken en of het klopt wat “ze” over vaccins zeggen. En als er risico’s aan een vaccin verbonden zijn, dan is het belangrijk dat wetenschappers dat ook eerlijk zeggen. Zodat wij op basis van zoveel mogelijk feiten zelf kunnen concluderen dat vaccineren echt wel een goed idee is, en niet op basis van “omdat ik het zeg”.

Dat betekent ook dat wetenschappers soms ook luid en duidelijk mogen zeggen dat ze zich vergist hebben. Niemand neemt het wetenschappers kwalijk dat ze bij het begin van de coronapandemie onderschatten hoe het virus zich via de lucht verspreidde. Maar het is wel belangrijk dat wij, bij voortschrijdend inzicht, ook een duidelijke update krijgen van de situatie. Anders begint het wantrouwen te sluimeren, wantrouwen dat ook tegenover wetenschappers in sommige kringen al veel te groot is.

Daarom is het fantastisch dat zoveel academici elke dag opnieuw wetenschap voor iedereen toegankelijk proberen te maken. In Iedereen Beroemd en De Afspraak, in Goed Gevoel en Eos, in Canvas-documentaires en Universiteit van Vlaanderen-colleges, in podcasts, op Twitter, YouTube, Instagram en zelfs TikTok. Het is geweldig om te zien hoeveel wetenschapscommunicatie er is – op initiatief van de wetenschappers zelfs, van de uniefs en hogescholen, en op vraag van de media.

Dus, aan de vele wetenschappers die tijd en energie steken in het vertalen van hun expertise naar een groot publiek, bedankt! Hoe meer jullie ons vertellen, hoe meer wij ook wetenschappelijk leren denken en dus op basis van feiten en inzichten creatief kunnen meedenken!

Katleen Bracke is hoofdredacteur van Universiteit van Vlaanderen. Universiteit van Vlaanderen wil wetenschap voor iedereen, waarbij wetenschappers hun onderzoek en expertise helder en voor iedereen begrijpelijk uitleggen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content