Waarom worden de oceanen mogelijk onze ergste vijanden?

Een nieuw rapport van het IPCC toont hoe de oceanen, die tot nu toe een goede vriend van de mens zijn, kunnen uitgroeien tot onze ergste vijanden. Wat betekent dat?

De klimaatexperts van de Verenigde Naties hebben het langverwachte Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate (SROCC) klaar over de erbarmelijke staat van oceanen, kustgebieden, poolgebieden, ijskappen en gletsjers. Het rapport, waar drie jaar lang is aan gewerkt, compileert bijna 7000 bestaande wetenschappelijke publicaties.

In het document, dat woensdag 25 september officieel wordt gepresenteerd, stellen de VN-klimaatexperts dat de oceanen op wereldschaal een gigantisch potentiële dreiging kunnen worden als niets wordt gedaan om de uitstoot van broeikasgassen af te remmen.

Waarom zijn de oceanen zo belangrijk voor de mens?

We kunnen de gigantische waterpartijen op de blauwe planeet maar beter te vriend houden, want oceanen helpen de mens uit de nood door elk jaar zowat een kwart van de CO2-uitstoot die door menselijke activiteit op aarde wordt geproduceerd te absorberen. Sinds 1970 hebben ze meer dan 90 procent van de extra warme door de klimaatopwarming opgenomen. Als diezelfde hoeveelheid hitte, die nu opgeslagen zit in de bovenste twee kilometer van de oceaan, in de atmosfeer was terecht gekomen, zou het aardoppervlak de afgelopen eeuw met een vernietigende 36°C in plaats van 1°C zijn opgewarmd.

Maar die assisterende taak van de oceanen eist een zware tol. Onze zeeën zijn nu warmer, zuurder en minder zout dan vroeger. En in het IPCC-rapport waarschuwen de experts voor een verdere verzuring, het afsterven van de koraalriffen en het afnemen van de visbestanden indien er geen maatregelen woorden genomen. Wereldwijd zijn de visbestanden nu al gemiddeld gedaald met 4,1 procent, en in sommige regio’s zelfs tot 35 procent door het warmere zeewater. Vooral kleine vissers zijn niet in staat te verhuizen als het visbestand drastisch daalt. Vis is bovendien een steeds belangrijker wordende voedselbron voor de groeiende wereldbevolking, met name in ontwikkelingslanden, waar ze zelfs goed is voor tot de helft van de dierlijke eiwitconsumptie. Wereldwijd werken ook meer dan 56 miljoen mensen in de sector.

Kettingreactie en superstormen

Een bijkomend probleem van de klimaatverhitting is dat bij het huidige ritme van de klimaatopwarming 30 tot 99 procent van de permafrost boven het aardoppervlak tegen 2100 zal smelten. Door die dooi zal er een bom van koolstofdioxide en methaan vrijkomen, wat de opwarming zal versnellen.

Volgens het rapport zal door die opwarming ook de frequentie van cyclonen toenemen en zullen talrijke agglomeraties bij de kusten en kleine eilandstaten vanaf 2050 elk jaar door overstromingen getroffen worden, zelfs in de meest optimistische scenario’s. Ook welvarende megasteden als New York en Shanghai worden tegen het midden van deze eeuw steeds meer bedreigd.

Stijging zeespiegel en vluchtelingen

Volgens de Belgische klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele, die aanwezig was op de IPCC-zitting in Monaco die het rapport moest goedkeuren, is het belangrijkste aandachtspunt uit het rapport de stijging van de zeespiegel. ‘De stijging die we mogen verwachten aan het einde van de eeuw en daarna is groter dan we vreesden’, zegt de professor aan de UCL en de voormalige vicevoorzitter van het IPCC. In 2013 schatte het IPCC nog dat de stijging van de zeespiegel tegen het einde van de eeuw de 1 meter niet zou overschrijden, zelfs al bleef de uitstoot zeer hoog. Nu maakt men gewag van een stijging die in 2100 100 keer meer zou zijn dan vandaag het geval is.

De stijging van de zeespiegel zou op termijn zelfs 280 miljoen mensen in de wereld op de vlucht kunnen drijven, in de optimistische veronderstelling dat de klimaatopwarming tot 2°C beperkt blijft ten opzicht van het pre-industriële tijdperk.

De oceanen bieden ook oplossingen

Toch mogen we onze vriendschap met de oceanen niet afschrijven, want nog steeds kunnen oceanen een sleutelrol blijven spelen bij het temperen van de CO2-uitstoot, aldus een rapport van het High Level Panel for a Sustainable Ocean Economy..

Zo zou het opschalen van hernieuwbare energie uit oceanen tegen 2050 een vergelijkbaar effect kunnen hebben als het van de weg halen van een miljard auto’s per jaar. Andere manieren om de uitstoot van schadelijke broeikasgassen te verminderen, zijn het decarboniseren van de binnenlandse en internationale scheepvaart, het beschermen en herstellen van ‘blauwe ecosystemen’ zoals mangroven, zeegrassen en zoutmoerassen en het gebruik van CO2-arme proteïnebronnen uit de oceanen, zoals zeewier, om de wereldbevolking te voeden.