Nogal wat personen die oorlog hebben meegemaakt, worden ‘betere mensen’.
Het is opvallend dat wanneer je tegenwoordig door Uganda of Rwanda reist, je zelden het gevoel krijgt dat die landen de voorbije decennia het schouwtoneel van vreselijke burgeroorlogen met veel geweld zijn geweest. Het lijkt alsof er nooit oorlog is geweest. Nochtans voorspellen vele modellen dat het generaties lang kan duren voor een maatschappij zich hersteld heeft van een zware crisis.
Ontwikkelingseconoom Philip Verwimp van de Université Libre Bruxelles heeft zich met een aantal Nederlandse collega’s over deze problematiek gebogen. Ze bestudeerden een grote groep mensen in Burundi, nog zo’n land dat de afgelopen decennia met extreem geweld en veel doden te maken heeft gehad. Ze voerden enquêtes uit, en experimenten met simulaties in de economische sfeer.
Hun conclusies, gepubliceerd in de American Economic Review, liegen er niet om. De studie toont ondubbelzinnig aan dat vele mensen die traumatiserende ervaringen hebben meegemaakt, achteraf ‘beter’ zijn geworden. Beter betekent in dit geval dat ze zich altruïstischer en coöperatiever opstellen tegenover andere mensen. De veranderingen van hun gedrag zijn aanzienlijk groter dan bij mensen die geen geweld hebben meegemaakt.
Ongeduldiger
De mensen waren wel wat ongeduldiger geworden en vertoonden een grotere neiging om risico’s te nemen, ook op financieel vlak, wat niet noodzakelijk een goede investering op lange termijn is. Maar in het algemeen besloot de studie dat het niet zo is dat de naweeën van een oorlog op een gemeenschap uitsluitend negatieve effecten hebben. Pessimisme is niet per definitie de goede strategie. Het is zelfs niet uitgesloten dat de gedragsveranderingen als ‘permanent’ beschouwd kunnen worden.
Er zijn ondertussen vergelijkbare observaties uit andere vroegere oorlogsgebieden gedaan, op verschillende continenten. Het lijkt dus een algemene strategie te kunnen zijn. Zelfs in Sierra Leone zijn er ondertussen positieve correlaties gevonden tussen de mate waarin iemand geweld ondervond en zijn politieke en sociale inzet. Misschien betreft het een vorm van tegenreactie om te vermijden dat er nog ooit zoiets nefasts gebeurt. Mensen die geweld hebben meegemaakt, weten hoe erg het kan worden als het eens fundamenteel tegenzit. (DD)
