Vrije Tribune

De magie rond darmbacteriën: Voeder jouw interne jungle naar meer vreugde en verzadiging

Vrije Tribune Hier geven we een forum aan organisaties, columnisten en gastbloggers

Voor de Universiteit van Vlaanderen brengt dr. Nathalie Michels een verklaring waarom gezonde voeding niet los te koppelen is van een gezonde geest in een gezond lichaam. In dit verslag over stress, eten en stress-eten spelen darmbacteriën de hoofdrol.

De definitie van gezondheid door de Wereldgezondheidsorganisatie omvat zowel lichamelijk welzijn, alsook mentaal en sociaal welzijn. Beide zijn zeer nauw met elkaar verbonden. De belangrijkste preventieboodschappen leggen de nadruk op een gebalanceerde voeding en frequente beweging. Als kritisch denkend burger willen we uiteraard weten waarom dit precies zo is. Wetenschappelijke experimenten legden recent meerdere links bloot. Als eerste halen we de link tussen voeding en mentaal welzijn of stress door de onderzoeksmolen waarbij het hormoon cortisol de verklaring vormt. Als tweede link verschijnen de darmbacteriën die zich in deze voeding-stress relatie mengen door communicatie met onze hersenen.

Hunker jij soms ook zo naar een ijsje, chocolade, chips of koek? Vooral tijdens stressvolle periodes? Dat is de welgekende stress-eetbui of het emo-eten. Verschillende experimenten toonden dit reeds aan. Een eerste voorbeeld is het gedrag van apen: sociaal gestreste apen verkiezen voedsel met een aroma van banaan (rijker aan vet en suiker) boven hun gewoonlijk eten. Een tweede voorbeeld komt uit eigen onderzoek bij een cohorte lagereschoolkinderen: al van in de kindertijd is de gewoonte van emo-eten zichtbaar. Het ontdekte werkingsmechanisme is het stresshormoon cortisol.

Dit cortisol wekt de eetlust op, vooral voor voedsel dat rijk is aan suiker en vet, omdat dit voedsel een gevoel van beloning levert. Hoewel de apen dat gevoel van beloning zeer zuiver ervaren, ontstaat bij mensen echter ook dikwijls een schuldgevoel door het ongezond eten. De relatie bestaat dus niet alleen van stress naar voeding maar tevens in de andere richting van voeding naar stress. Op lange termijn kan ongezonde voeding zich inderdaad wreken op je gevoelens. Immers, gezonde voeding zoals fruit, groenten, noten, volkoren granen en vis bevat veel vitamines, mineralen, vezels en onstekingsremmers die allen het stresshormoon kunnen doen dalen en het gelukshormoon doen stijgen. Daarentegen verstoren de suikers en verzadigde vetten je hormonen. Het Europees project MoodFood wil dit effect van voeding op depressieve gevoelens nu aantonen via een grootschalige interventie.

Oplossing 1: Overmeester emo-eten met emotie-regulatie

Natuurlijk zijn stressvolle gebeurtenissen moeilijk te vermijden. Niettemin kunnen we onze reacties op stress veranderen door het aanleren van goede emotie-regulatie strategieën en ons bewust te zijn van emo-eten. Een aantal psychologische interventies bij volwassenen resulteerden in minder negatieve emoties, minder emotioneel eten, minder eetlust, gezondere eetpatronen, meer gewichtsverlies en minder persoonlijke barrières voor fysieke activiteit. Emotionele regulatie zou dus dat pad van stress naar zwaarlijvigheid kunnen verhinderen. Evidentie bij kwetsbare groepen zoals jongeren ontbreekt echter.

In ons eigen team hebben we daarom in 2017 het OPERA project opgestart: overgewicht preventie door emotie-regulatie bij adolescenten. De hypothese is dat jongeren die de emotie-regulatie training volgen beter zullen omgaan met een stress test en voedsel test in het lab en hopelijk ook veerkrachtiger zullen zijn in het dagelijks leven om zo een gezond gewicht en lichaamswerking te behouden. Deze training zou dan later beschikbaar kunnen zijn voor het bredere publiek als een online tool.

Onze vreugde en verzadiging kan het werk zijn van bacteriën in onze darm. De tweede link is dus de darmbacterie. We zijn immers meer bacterie dan mens: onze darm bevat 10 biljoen bacteriën, samen wegen ze evenveel als onze hersenen. Onderzoekers weten al geruime tijd dat deze beestjes zorgen voor een goede vertering en immuniteit. Ze zijn echter nog veel actiever dan eerst gedacht en werden reeds gelinkt aan een resem aandoeningen.

Zo is de laatste jaren aangetoond dat ze kunnen communiceren met de hersenen via zenuwen, immuunsysteem en signaaldragers in het bloed zoals hormonen en neurotransmitters. In een recent onderzoek kregen muizen darmbacteriën van mensen met angstklachten getransplanteerd en werden de muizen daardoor zelf ook angstig. Een mooi bewijs dat darmbacteriën onze gevoelens mee dirigeren. Eigen lopend onderzoek checkt nu of deze associatie ook al bestaat bij kinderen.

Twee linken samen: Een vreugdedans om onze interne jungle te voederen

Voor de stress-bacterie-voeding relatie maak ik de vergelijking met een woud. De darmbacteriën vormen de bomen en struiken. Het is altijd leuker wandelen in een woud met verschillende bomen en dat is ook zo in onze darm: een variëteit aan bacteriën is essentieel. Die bomen overleven enkel met een voedingsbodem en zonnig klimaat. Interessant is net dat die bomen zowel de voedingsbodem als het klimaat ook zelf beïnvloeden. Voor de bodem betreft het de vallende herfstbladeren die zorgen voor nieuwe voeding. Voor het klimaat slaat het op bomen die zuurstof produceren.

Een identiek plaatje krijgen we bij de darmbacteriën: onze darmbacteriën vormen de bomen, onze voeding dient als voedingsbodem en ons gemoed creëert het klimaat. Het verhaal vertaald: de darmbacteriën beïnvloeden onze gevoelens en voedingskeuzes/appetijt, en op hun beurt beïnvloeden onze gevoelens en voeding de darmbacteriën. Het is dus een vicieuze cirkel met 3 spelers namelijk voeding, gevoelens en bacteriën die wederzijds op elkaar inwerken. Mijn advies om de darmbacteriën optimaal functioneel te houden: ontstress regelmatig met bijvoorbeeld een boswandeling en voeder jouw interne jungle.

Oplossing 2: Feestmaaltijd stopt feestvreugde van darmbacteriën en onszelf

Inderdaad, darmbacteriën moeten we voederen. Een feestmaal rijk aan vetten en snelle suikers is hierbij niet aan te raden. Verschillende onder hun worden wel gelukkig van vezels. Die vezels zijn te vinden in volkoren graanproducten, fruit, groenten, noten en zaden. Opnieuw die plantaardige voedingsmiddelen die bestempeld zijn als gezondheidsbevorderend, en die mogelijk ook stress kunnen reduceren. Dus een bevestiging van het pleidooi rond een algemeen gevarieerde voedingskeuze met voorkeur voor plantaardige voeding.

Naast de natuurlijke levensmiddelen bestaan er ook supplementen met voedingsstoffen voor deze bacteriën (dit zijn dan vezels of andere koolhydraten in de vorm van prebiotica) of met levende bacteriën in (de zogenaamde probiotica). Onderzoekers speuren nog steeds naar de optimale mix. Enkele interventies bij mensen zijn reeds succesvol. Bepaalde bacteriën zijn dan weer toppers in dierexperimenten maar doorstaan de proef bij mensen niet. De effectiviteit zou daarbij ook individueel verschillend kunnen zijn. Dus voorlopig is jouw geluk nog niet gegarandeerd via een capsule darmbacteriën…

Voer voor de toekomst: De darmbacterie bepaalt mee zijn menu

In de preventie van overgewicht zijn deze bacteriën ook hoopgevend. Niet alleen regelen ze mee het energieverbruik, tevens zouden ze onze eetlust en voedselvoorkeuren mee kunnen bepalen. Aangezien onze bacteriën volledig van ons afhankelijk zijn voor hun voeding, lijkt het logisch dat ze mechanismen hebben ontwikkeld om onze voedingsinname te sturen. Onze eetlust beïnvloeden ze via hormonen en neurotransmitters, niet alleen door de productie direct en indirect te stimuleren, maar ook door hun eigen productie.

Een commerciële mogelijkheid (lancering in 2019) is bijvoorbeeld een E. coli bacteriestam die het caseinolytic protease B aanmaakt en hierdoor de eetlust reduceert. Door darmbacteriën van het fruitvliegje te manipuleren, waren onderzoekers ook al in staat om de voedselvoorkeur voor eiwitten te veranderen. Een hele resem van mogelijkheden voor de toekomst dus.

Wetenschappelijke aanmoediging: Denk interdisciplinair

Dit relaas over de interactie tussen gevoelens, voeding en bacteriën benadrukt de nood aan interdisciplinair onderzoek. Sla een brug tussen voeding, psychologie, biologie en sociale context. Het biopsychosociaal model stelt immers dat gezondheid en ziekte bepaald worden door de interactie tussen biologische, psychologische en sociale factoren. Enkel door samenwerkingen tussen meerdere disciplines wordt het volledige beeld onthuld. Daarbij is bidirectioneel denken cruciaal: niet altijd is er het ei en de kip, soms zijn beide richtingen valide zoals bij een vicieuze cirkel. Finaal pleit ik ervoor om te focussen op de wortels van onze ontwikkeling: in de kindertijd en zelfs al tijdens de zwangerschap.

Dr. Nathalie Michels is voedingsonderzoeker aan de Universiteit Gent.

Partner Content