Lange tijd dachten psychologen dat dagdromen schadelijk was. Recent onderzoek bewijst het tegendeel.
Onze gedachten dwalen vaak af. Dat zit nu eenmaal in onze hersenen ingebakken. Die zijn gemaakt om rekening te houden met afleidingen: alert zijn voor wat we misschien niet bewust waarnemen, behoort tot hun basistakenpakket. Toch zijn psychologen er lange tijd van uitgegaan dat dagdromen een negatieve invloed had op onze productiviteit en ons liefdesleven. Nu blijkt dat dagdromen in de juiste omstandigheden nuttig kan zijn. Artsen hopen zelfs dat het bestuderen ervan een oplossing kan bieden voor problemen als ADHD en depressie.
Default modus
We kunnen bewust of onbewust dagdromen. Bewust dagdromen doen we op school of wanneer we een vervelende taak hebben die nog uren kan duren. Op zulke momenten denken we aan een leuke vakantie of het weekend om de tijd te doden. Natuurlijk zijn er strategieën om daar wat aan te doen, zoals tekeningetjes maken tijdens een saaie vergadering. Daardoor kunnen we onze aandacht makkelijker bij de vergadering houden en onthouden we beter wat er gezegd wordt.
Een doorsneemens denkt de helft van de dag aan andere dingen, dan die waarmee hij bezig hoort te zijn
Onbewust dagdromen doen we wanneer we in onze luie zetel zitten, strijken of vele kilometers in de wagen doorbrengen zonder dat er iets bijzonders gebeurt. Vaak arriveren we plots op onze bestemming, maar herinneren we ons nauwelijks de afgelegde weg. Maar zodra er iets speciaals gebeurt, een onverwacht manoeuvre van een andere chauffeur bijvoorbeeld, zijn we weer aandachtig. Dat onbewust dagdromen kunnen we moeilijk sturen – het gebeurt gewoon. Het is een soort default modus van de hersenen: het is nu eenmaal wat ze doen als ze geen specifieke taak hebben.
Als we rustig op het strand ontspannen of vanuit onze zetel door het raam staren – iets wat we steeds minder doen omdat smartphones permanent onze aandacht opeisen – gaan de hersenen sowieso in hun default modus. Ze maken van de gelegenheid gebruik om gedachten te ordenen en om nieuwe prikkels of informatie te evalueren en eventueel te stockeren. Aan niets specifieks denken is nuttig voor het functioneren van het sturende orgaan in je hoofd.
Of en waarover we dagdromen hebben we niet altijd in de hand. Bovendien zijn sommige mensen daar gevoeliger voor dan andere. De hersenen zelf houden trouwens van dagdromen, al was het maar omdat dat minder energie vergt dan focussen op een taak. Wetenschappers schatten dat we in de loop van een dag minstens vijftig procent van onze tijd spenderen aan denken aan andere dingen dan die waar we mee bezig horen te zijn. Zelfs als we intensief met iets interessants bezig zijn, kunnen onze hersenen plots een ander pad inslaan. Het is sterker dan henzelf. Al moeten we opletten: wie te veel dagdroomt, krijgt niets gedaan. Daarom is het belangrijk een evenwicht te vinden.
Aan wegdromen zitten enkele opmerkelijke kantjes die wetenschappers graag bestuderen. Zo leidt het tot een vorm van kortstondig geheugenverlies: vaak weten we niet wat er gebeurde net voor we aan het dromen sloegen. Bizar is dat het geheugenverlies sterker is wanneer we dromen over verafgelegen plekken dan over het café om de hoek. Toekomstgericht dagdromen blijkt gezonder te zijn, want verloren lopen in herinneringen leidt tot meer negativiteit. Dat is lichamelijk meetbaar: als we mijmeren over een plezante vakantie zijn er andere hersenzones actief dan wanneer we piekeren over de dood van een vriend.
Creativiteit en innovatie
Niet alleen is dagdromen de default modus van onze hersenen, het biedt ook allerlei voordelen. Steeds meer psychologen gaan ervan uit we door te dagdromen creatiever en innovatiever kunnen worden. Dat bleek uit een studie die verscheen in Proceedings of the National Academy of Sciences. Wetenschappers stimuleerden bepaalde zones van de hersenen met een lichte elektrische prikkel, waardoor ze konden scannen wat er tijdens een dagdroomsessie gebeurt. Ze ontdekten dat dagdromen associaties kan doen ontstaan waar we nooit op zouden komen als we bewust met een taak bezig zijn, precies omdat dagdromen zich situeert in diffuse zones van de hersenen. Dagdromen is dus geen afwijking van de hersenen, maar het kan tot heel interessante inzichten leiden.
Wetenschappers hopen dat het bestuderen van dagdromen zal helpen om goede behandelingen te vinden voor ADHD en depressies
Een analyse in New Scientist wees uit dat onze hersenen al dagdromend soms beter informatie kunnen oprakelen dan wanneer we een bewuste inspanning leveren. Het is een bekende ervaring: we breken ons hoofd over de naam van een film of boek, maar het wil niet lukken. Wanneer we enkele minuten later met iets anders bezig zijn, duikt het antwoord ineens vanzelf op.
Ook wat betreft traumaverwerking en het omgaan met problemen kan dagdromen helpen. Het bewust verwerken van processen in de hersenen is belastend en energievretend, waardoor het kan leiden tot aandoeningen als anorexia en andere vormen van zelfpijniging. Als de hersenen in de default modus gaan is dat risico kleiner, omdat het bewustzijn veel minder actief is.
Wetenschappers hopen dat het bestuderen van dagdromen zal helpen om goede behandelingen te vinden voor ADHD en depressies, die mee te maken hebben met een gebrekkige controle over bepaalde mentale functies. De link zou uitsluitend relevant zijn voor het onbewust dagdromen. Hoewel dagdromen belangrijk is om goed te kunnen functioneren, blijken de meeste mensen zich oncomfortabel te voelen als ze dat te veel doen. Hoe graag de hersenen ook in hun default modus gaan, ze blijven gericht op een efficiënt omgaan met onze omgeving. En daar kan dagdromen gevaarlijk worden. Zo hebben onderzoekers in Science vastgesteld dat een chronisch gebrek aan actieve interactie met de buitenwereld tot ernstige mentale problemen kan leiden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
