Wie gelooft in hekken tegen migratie moet na de bestorming in Ceuta even nadenken

‘De nieuwe integratiecrisis is nu al in de maak. En wie denkt dat het hier al erg is, moet maar eens naar Italië kijken’, schrijft Jonathan Holslag (VUB).

Met honderden waren ze, de mannen die vorige week de grens tussen Marokko en de Spaanse enclave Ceuta bestormden, het metershoge hek beklommen en zich met doodsverachting over de scheermesjesdraad wierpen. Met uitwerpselen, ongebluste kalk en brandbommen overrompelden ze de Spaanse grenswachters. Voor hen die geloven dat hekken de migratie naar Europa kunnen bedwingen, zou dit voorval minstens te denken moeten geven: dit waren slechts enkele honderden mannen, terwijl er alleen al in Noord-Afrika honderdduizenden mensen op de dool zijn.

Toen ik een tijd geleden in Marokko was, had een officier van de strategiecel van het leger me gewaarschuwd: ‘Er komt een moment dat de vluchtelingen zich zullen organiseren, dat hun aanwezigheid gewelddadig wordt en dat Europese soldaten niet zullen worden ingezet om vluchtelingen te redden maar om op vluchtelingen te schieten. Ofwel pakken we de oorzaken van het probleem aan ofwel zullen we het met steeds meer geweld moeten onderdrukken.’

Dit waren slechts enkele honderden mannen, terwijl er alleen al in Noord-Afrika honderdduizenden mensen op de dool zijn

Niets lijkt erop dat het eerste scenario realiteit wordt. In plaats van mee de oorzaken van de vluchtelingen- en migratiestromen aan te pakken, trekt Europa zich terug uit de regio. We organiseren nog wel politiek overleg, tekenen ronkende verklaringen en beloven economische steun, maar de realiteit is anders. In vergelijking met 2012 is de Europese import uit Noord-Afrika met de helft afgenomen. De Europese investeringen buiten de vastgoed- en energiesector in die regio zijn met zes miljard dollar gekrompen, de uitgaven aan ontwikkelingssamenwerking van 6 naar 3 miljard gedaald. Geboortebeperking, onderwijs en de bestrijding van woestijnvorming: in alle sectoren werd de Europese steun afgebouwd.

Ook wat het voorkomen en indijken van geweld betreft, doen we onvoldoende. In Mali zijn we aanwezig, maar we staan nergens op het gebied van geweldpreventie en geweldbeheersing in andere gevoelige landen zoals Guinea, Burkina Faso, Ivoorkust, Kameroen en Tsjaad. Om nog maar te zwijgen over de toestand in Nigeria. ‘Dat die landen het zelf oplossen’, hoor je dan. Wel, die landen kunnen en zullen het zelf niet oplossen. Maar hun inwoners zullen wel blijven proberen te vertrekken.

En dat zou ik ook doen. Stelt u het zich voor: geen water, geen werk en in de steden vooral criminaliteit. “Ja maar, dat zijn toch niet allemaal vluchtelingen? Ze zijn toch niet allemaal op de vlucht voor oorlog?” Kan best zijn, maar wat maakt het uit? Oorlog heeft misschien nog als voordeel dat de vijand herkenbaar is, dat je de wapens kunt opnemen om hem te bestrijden. Maar wat doe je als de woestijn beetje bij beetje je land opvreet, als je in de stad slechts een handvol dollars verdient, nauwelijks genoeg om eten te kopen, laat staan om je familie te steunen? Als je je compleet betekenisloos voelt, verteerd door uitzichtloosheid? Ik zou vertrekken en wellicht ook een van die woedende mannen van Ceuta worden.

Nét omdat de vluchtelingen steeds zichtbaarder worden bij ons, scharen steeds meer burgers zich achter politici die isolationisme bepleiten

Maar met begrip voor de situatie alleen komen we er niet, we hebben een beleid nodig. In Europa zelf worden de vluchtelingen steeds zichtbaarder, in de steden en op de trein. Iedereen weet dat hun landen niet meteen veiliger zullen worden en dat ze na een tijd recht krijgen om hier te blijven, maar uit angst voor een aanzuigeffect doen we amper wat om ze daarop voor te bereiden, door ze bijvoorbeeld te laten bijdragen aan onze samenleving, te laten werken voor een treinabonnement in plaats van ze tot zwartrijden te dwingen, ze te laten klussen om een menswaardige opvang te financieren, door opleidingen… De nieuwe integratiecrisis is nu al in de maak. En wie denkt dat het hier al erg is, moet maar eens naar Italië kijken.

Nét omdat de vluchtelingen steeds zichtbaarder worden bij ons, scharen steeds meer burgers zich achter politici die isolationisme bepleiten, die beweren dat we de vluchtelingen- en migratieproblematiek zullen tegenhouden met hekken en draad. Het is een vicieuze cirkel. Laten we hopen dat de kleine crisis in Ceuta ons minstens aanzet om die kortzichtigheid in twijfel te trekken en te proberen om een veel grotere crisis af te wenden.