Werden Oekraïense onderhandelaars vergiftigd? ‘Het kan geen toeval zijn’

Na een ontmoeting met de Russische delegatie kregen de Oekraïense onderhandelaars, onder wie ook miljardair Roman Abramovitsj, last van mysterieuze symptomen. Er zijn aanwijzingen dat ze vergiftigd werden.

Waar waren de vier mannen de vorige avond geweest en hoelang? Wat hadden ze gegeten en gedronken? Welke symptomen hadden ze en wanneer doken die precies op? Hij had veel uit te klaren, de expert in chemische wapens die op 4 maart ’s middags naar een geheime locatie in Oekraïne werd geroepen – zijn naam mag om veiligheidsredenen niet worden genoemd. De expert werd verzocht om een uitgebreid verslag te maken van de bijeenkomst die vorige week de krantenkoppen haalde. De vier mannen hadden deelgenomen aan de onderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland. Alle vier meldden ze vreemde symptomen, die door vergiftiging kunnen worden veroorzaakt.

Een van de vier mannen was Roman Abramovitsj, de Russische miljardair die bekend is als eigenaar van voetbalclub Chelsea FC, maar ook vanwege zijn goede connecties met Vladimir Poetin. Recent distantieerde hij zich indirect van de Russische president en hij zou begin maart betrokken zijn geweest bij de onderhandelingen, aan de kant van Oekraïne.

Poetins woordvoerder Dmitri Peskov ontkende de berichten over een mogelijke vergiftiging en ook Oekraïense instanties reageerden voorzichtig. Persbureau Reuters citeerde een anonieme Amerikaanse bron die zei dat de inlichtingendienst wees op ‘milieu-invloeden’ als oorzaak van de symptomen.

Het verslag van de expert in chemische wapens en gesprekken met mensen die bij de onderhandelingen betrokken waren, maken een ruwe reconstructie mogelijk van wat zich tijdens die onderhandelingen heeft afgespeeld. Abramovitsj en de drie andere mannen zouden op 3 maart een vergadering met Russische onderhandelaars hebben bijgewoond in Turkije. Rond 22.00 uur waren ze terug in Kiev. Drie van hen aten in Turkije chocolade en dronken water, één van hen dronk ook alcohol.

De drie mannen die geen alcohol hadden gedronken, kregen na ongeveer twee uur last van brandwonden op hun aangezicht en handen. Ook meldden ze ‘ondraaglijke’ irritatie van de slijmvliezen in hun mond en ogen en een rode huid. De klachten duurden de hele nacht. Een dag later nam een van hen contact op met Christo Grozev, het hoofd van het onderzoeksplatform Bellingcat, dat eerder een onderzoek voerde naar de vergiftiging van de voormalige Russische geheim agent Sergej Skripal en de oppositieactivist Aleksej Navalny. Grozev regelde de ontmoeting met de expert in chemische wapens. Volgens diens aantekeningen meldden de mannen dat ze zich alweer veel beter voelden, maar nog elk halfuur symptomen hadden. Ze toonden foto’s die ze van zichzelf hadden genomen, ook van Abramovitsj met rode ogen. De expert legde hen uit dat hij zonder de analyses van een speciaal laboratorium onmogelijk kon vaststellen of ze vergiftigd waren. Hij gaf hun een overzicht van stoffen die dergelijke symptomen konden veroorzaken. Dat verontrustte de mannen zeer. ‘Zullen we het overleven?’ zou Abramovitsj hebben gevraagd. Het antwoord van de expert was dat ze ‘zeker zouden blijven leven’ als het een chemische verbinding was. Als radioactieve straling de oorzaak was, beschikte hij niet over de nodige kennis om daar iets over te zeggen.

Op basis van de beschreven symptomen vindt Marc-Michael Blum, een Duitse expert in chemische wapens, het ‘zeer waarschijnlijk’ dat de mannen opzettelijk aan giftige stoffen werden blootgesteld: ‘Drie mensen die tegelijkertijd zulke symptomen hebben, dat kan geen toeval zijn.’ Blum was als medewerker van de Organisatie voor het Verbod op Chemische Wapens betrokken bij het onderzoek naar de vergiftiging van Skripal, waarbij het gebruik van het verboden middel novitsjok werd aangetoond. Volgens Blum komt novitsjok, dat ook tegen Navalny werd gebruikt, hier nauwelijks in aanmerking. Hij denkt eerder aan irriterende stoffen als chloorpicrine en fosgeenoxim. Die kunnen worden gebruikt als aerosolen of gassen en zijn door hun reactiviteit en vluchtigheid moeilijk op te sporen.

Een geplande bloedtest op de avond van 4 maart ging niet door. De mannen wilden de onderhandelingen in Turkije snel voortzetten. Abramovitsj zou gezegd hebben dat de stalen ook daar konden worden afgenomen. In Istanbul hadden ten minste twee van de vier mannen een schilferende huid op handen en aangezicht. Een bezoek aan een arts aldaar zou geen resultaten hebben opgeleverd. Een speciaal laboratorium werd niet ingeschakeld. Waarom niet, dat is niet duidelijk.