Donald Trump bekvecht op sociale media met de Russische oud-president Dmitri Medvedev – en kondigt vervolgens de verplaatsing van atoomonderzeeërs aan. Die stap roept vragen op. De reactie uit Moskou zegt veel.
De week van Donald Trump stond eigenlijk in het teken van handel en economie. Hij wakkerde zijn handelsoorlog met de halve wereld aan, ontsloeg het hoofd van de Amerikaanse dienst voor arbeidsstatistiek en noemde de voorzitter van de centrale bank Fed een ‘koppige IDIOOT’.
Maar op vrijdagmiddag veranderde de Amerikaanse president ineens van onderwerp – en zijn ruziënde toon maakte abrupt plaats voor een oorlogszuchtige.
Na een reeks ‘dwaze en opruiende uitlatingen’ van de voormalige Russische president Dmitri Medvedev, zo schreef Trump op zijn platform Truth Social, stuurde hij ‘twee atoomonderzeeërs’ naar ‘geschikte regio’s’. Hij nam naar eigen zeggen het zekere voor het onzekere, voor het geval de uitspraken van de Rus meer waren dan woorden. Zulke uitspraken hebben wel vaker onbedoelde gevolgen, aldus Trump. ‘Ik hoop dat dit niet zo’n geval is.’
De bijna onverschillige reactie van het publiek heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat Trump al lang het emotionele uithoudingsvermogen van zijn land overschrijdt.
Een beetje nucleair spierballengerol voor het weekend, zodus. Je zou denken dat Trumps bericht onmiddellijk de donkerste associaties zou oproepen: een confrontatie tussen de twee grootste kernmachten ter wereld, herinneringen aan de Cubacrisis in de vroege jaren zestig, angsten voor het einde der tijden.
Maar niets daarvan. Het bleef gewoon een van de vele berichten op vrijdag. Amerika nam het ter kennis en ging het weekend in.
Welke onderzeeërs bedoelt Trump?
De bijna onverschillige reactie van het publiek heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat Trump al lang het emotionele uithoudingsvermogen van zijn land overschrijdt. Trump is als een alarm dat elke twee minuten afgaat. Het is gewoonweg onmogelijk om bij elk opmerkelijk statement of sociale-mediabericht stil te staan.
Een andere reden is dat zijn aan Rusland gerichte post – hoe confronterend ook – vooral vragen oproept. Laat Trump de onderzeeërs nu echt richting Rusland varen? En bedoelt hij nucleair aangedreven onderzeeërs, of onderzeeërs die met kernwapens zijn uitgerust?
Die laatste hoeven in feite helemaal niet te worden verplaatst. Ze kunnen doelen op duizenden kilometers afstand bereiken. Verplaatsingen brengen zelfs het risico met zich mee dat hun locatie wordt prijsgegeven. De bewegingen van met kernwapens uitgeruste onderzeeërs worden door het Pentagon zorgvuldig geheim gehouden. Daarom is het zo goed als onmogelijk om te zeggen of Trumps bericht niet gewoon bluf is.
Voorzichtige koerswijziging
Dat het hele voorval iets oneigenlijks heeft, komt ook door Trumps opponent. Dmitri Medvedev, die van 2008 tot 2012 president van Rusland was, gold ooit als relatief liberaal. Tijdens de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne vond hij zichzelf opnieuw uit als rechtse hardliner en socialmediaprovocateur. Zijn berichten zijn doordrenkt van nucleair wapengekletter en apocalyptische dreigementen. Maar invloed heeft hij nauwelijks nog. Zijn functie als vicevoorzitter van de Russische Veiligheidsraad geldt als grotendeels symbolisch.
De sociale-mediaruzie tussen Trump en Medvedev komt kort na een voorzichtige koerswijziging in Trumps Ruslandbeleid. Tijdens de verkiezingscampagne beloofde de Republikein dat hij de oorlog in Oekraïne razendsnel zou beëindigen. Zijn eerste stappen leken daarbij vooral in het voordeel van Rusland: hij schoffeerde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky en onderbrak tijdelijk de samenwerking op het gebied van informatiewinning. Hij zocht toenadering tot het Kremlin zonder tegenprestaties te eisen.
Maar Poetin bleef doof voor Trumps vredesoproepen. Hij zette zijn oorlog in Oekraïne voort en bombardeerde onverminderd verder. Dat leidde ertoe dat Trumps onvrede zich niet langer op Kiev richtte, maar op Moskou. Half juli stelde Trump Rusland een ultimatum: binnen 50 dagen vrede sluiten met Oekraïne, anders zou hij sancties overwegen tegen handelspartners van Moskou. Deze week verkortte hij dat ultimatum tot ‘tien à twaalf dagen’ en bedreigde hij India met sancties als het Russische olie zou blijven importeren.
Welwillende waarnemers wijzen erop dat onvoorspelbaarheid en chaotische dreigementen deel uitmaken van Trumps onderhandelingstactiek.
Medvedev waarschuwde Trump aan het begin van de week op X: elk ultimatum is een bedreiging en ‘een stap dichter bij oorlog’. Trump reageerde spottend op de ‘mislukte Russische ex-president’ en noemde diens uitspraken gevaarlijk. Medvedev antwoordde met een verwijzing naar het ‘Dode Hand’-systeem, een Sovjet-mechanisme voor nucleaire vergeldingsaanvallen. Hij noemde Trump een ‘opa’ en verwees naar de Amerikaanse zombiereeks The Walking Dead.
De stilte van Moskou
En toen was er dus Trumps verklaring over de onderzeeërs.
De Russische reactie is opvallend: die blijft uit. Noch het Kremlin, noch Medvedev reageerde. Russische veiligheidsexperts deden Trumps uitspraken af als geraas om niets. ‘Ik geloof niet dat er zo’n bevel is gegeven’, zei een expert in de krant Kommersant.
Het Kremlin lijkt de Amerikaanse president dus opnieuw te negeren. Datzelfde geldt voor een belangrijke handelspartner van Rusland: volgens The New York Times wil India ondanks Trumps ultimatum gewoon doorgaan met het importeren van Russische olie.
Blijft de mogelijke onderzeeërverplaatsing dus zonder gevolg? Of is het een bizarre aanloop tot een volgende diplomatieke zet in het Oekraïnedossier? Welwillende waarnemers wijzen erop dat onvoorspelbaarheid en chaotische dreigementen deel uitmaken van Trumps onderhandelingstactiek.
Tijdens zijn eerste ambtstermijn verklaarde de Republikein bijvoorbeeld dat zijn ‘nucleaire knop veel groter en machtiger’ was dan die van de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un. Na die dreiging ontstond er inderdaad een opening: de twee leiders ontmoetten elkaar drie keer. Maar Trump kon Kim er niet van overtuigen zijn kernwapens op te geven. Het nucleaire arsenaal van de dictator is nu groter dan ooit.
