‘De klimaatopwarming betekent dus niet het einde van de wereld. Maar het markeert het einde van een wereld zoals de 450 generaties voor ons, ze hebben gekend’, schrijft Pieter Boussemaere.
It’s the end of the world as we know it, zong Michael Stipe (R.E.M.) zo’n dertig jaar geleden met het nodige gevoel voor ironie. Achteraf beschouwd zijn het profetische woorden. Ze vatten perfect samen wat nu aan het gebeuren is.
Want in tegenstelling tot wat sommigen denken of verkondigen, schuiven de klimaatgordels niet zomaar naar het noorden. We krijgen hier dus niet hetzelfde klimaat als de streek rond Bordeaux. Vergeet dat maar. Naast warmer, zal alles hier (en elders) vooral helemaal anders zijn. En dat voor altijd. Omdat een terugkeer naar het vroegere normaal door de traagheid en de complexiteit van het klimaatsysteem uitgesloten is (toch op menselijke schaal).
Zo ontdekte de Vlaamse wetenschapster Valerie Trouet dat de straalstroom de laatste decennia alsmaar gekkere bokkensprongen maakt en gedurende langere perioden vast komt te zitten. Met een aantoonbare stijging van het aantal weersextremen op gematigde breedtegraden – droogteperioden, overstromingen, koudegolven, hittegolven – tot gevolg.
De straalstroom is een sterke wind die op grote hoogte van west naar oost rond de Noordpool cirkelt. Het scheidt koude poollucht van warme subtropische lucht. Soms is hij sterk, en dan volgt hij een bijna perfecte cirkelbeweging. Maar soms meandert hij langzamer in grote noord- en zuidwaartse golven, waardoor hij posities ver in het noorden en ver in het zuiden bereikt die soms weken- tot zelfs maandenlang kunnen vastzitten.
Als dat gebeurt, vergroot de kans op weersextremen aanzienlijk. Het zorgde in Noord-Amerika en West-Europa bijvoorbeeld voor de extreme hittegolven en droge zomers van 2003, 2006, 2015, 2018 en 2019, terwijl Zuidoost-Europa en Japan toen op hetzelfde moment gigantische stortregens en overstromingen te verwerken kregen. En het verklaart tevens de extreem warme Russische zomer van 2010 en de gelijktijdige mega-overstroming in Pakistan die de oogsten vernielde en miljoenen mensen dakloos maakte. Bij een globale, gemiddelde opwarming van 1,5°C zou de omvang van hittegolven op het noordelijk halfrond, zoals die van 2018 en 2019, zich in ongeveer twee op drie jaren voordoen. Bij 2°C opwarming kent zowat elk jaar zo’n hittegolf.
Deze recente gekke bokkensprongen van de straalstroom linken wetenschappers aan het feit dat de polen ongeveer 3x sneller opwarmen dan de regio’s rond de evenaar. Daardoor neemt het temperatuurverschil tussen de polen en de evenaar af. En net dat temperatuurverschil voedt de straalstroom. Want hoe kleiner dit temperatuurverschil, hoe zwakker de straalstroom wordt, en hoe meer hij begint te meanderen. Op de afbeelding hieronder zie je hoe de straalstroom ook deze lente weer aan het meanderen was (situatie 25 mei 2020), met extreme droogte tot gevolg.
Daarnaast wordt de straalstroom waarschijnlijk ook beïnvloed door de zogenaamde Warme Golfstroom. De Warme Golfstroom is een zeestroming die voortdurend warm water van de Golf van Mexico richting Europa stuurt. Dat heeft een matigende invloed op het Europese klimaat. Maar door het smelten van de Groenlandse ijskap en de grotere regenval rond de noordpoolcirkel, heeft die warme waterstroom steeds meer moeite om Europa te bereiken. Zo weten we dat de Warme Golfstroom nu al zo’n 15% trager stroomt dan voorheen.
Ook dat is een mogelijke verklaring voor de recente grillen van de straalstroom, de grotere zomerdroogte en het grotere aantal hittegolven in onze regio. De zwakkere Warme Golfstroom zal daarnaast ook leiden tot meer winterse neerslag tijdens krachtigere, koude winterstormen. En naarmate we de klimaatopwarming op zijn beloop laten, komen er ongetwijfeld nog meer van die veranderingen op ons af.
Dus nee, we krijgen zeker niet het klimaat van Bordeaux. We krijgen iets totaal anders. Iets totaal nieuws. Dat hoeft op zich geen probleem te zijn, ware het niet dat de snelheid waarmee zoveel verschillende factoren tegelijk aan het veranderen zijn, op geologische tijdschaal ongezien is. Die snelheid en de omvang van de veranderingen zijn de voornaamste reden waarom klimaatwetenschappers aan de alarmbel trekken en waarom de klimaatkwestie geen ver-van-je-bed-show is, of zal zijn.
De klimaatopwarming betekent dus niet het einde van de wereld. Maar het markeert het einde van een wereld zoals de 450 generaties voor ons, ze hebben gekend. Het markeert het einde van een relatief stabiel klimaattijdperk dat de val en de opkomst van alle grote menselijke beschavingen uit onze geschiedenis mogelijk maakte: van de Oude Egyptenaren tot de eerste beschavingen in Amerika, van de Oude Grieken tot de oude Chinese keizerrijken. Het markeert het einde van een relatief stabiel klimaattijdperk waarin onze voorouders zich exponentieel konden vermenigvuldigen en floreren. Wat we nu in gang hebben gezet, is een experiment dat zijn gelijke niet kent en onze geschiedenisboeken voorgoed verandert. Een experiment dat we hopelijk nog enigszins onder controle kunnen houden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier