‘Wat als de geprivilegieerde witte man niet meer geprivilegieerd zou zijn?’

Ik heb me soms afgevraagd wat een witte man zou overkomen als hij geheel zonder wapens en weelde zou aanspoelen bij een onbekend volk. Zou hij hetzelfde lot als Gulliver ondergaan? Of zou dat volk, onbezoedeld door nationalisme en kapitalisme, hem ontvangen in gastvrijheid, als een gelijke? Hoe zou de wereld reageren als de zogenoemde witte, geprivilegieerde man, plots niet meer geprivilegieerd zou zijn?

Een tijd geleden kreeg ik het antwoord toen ik in Amsterdam naar de topfotograaf Jimmy Nelson mocht luisteren. Hij vertelde over zijn wedervaren in Papoea-Nieuw-Guinea, toen hij in zijn eentje na een dagenlange trektocht arriveerde bij een van de meest geïsoleerde stammen van het Huli-volk. Sommige Huli-stammen waren al opgeslokt door de nietsontziende toerismemachine en dansen voor enkele dollars in blote bast.

Niet dus bij deze stam. De geïsoleerde Huli-stammen zijn erom berucht dat ze in hun paradijselijke landschap ook met primitieve wapens gruwel aanrichten, zoals enkele jaren geleden toen de stukgehakte lichamen van tien vrouwen, zes kinderen en twee ongeboren baby’s werden ontdekt. Nelson sprak noch de taal, noch had hij enig idee wat hem zou overkomen.

Meteen bleek de territoriumdrift van de Huli. Nelson werd meegesleept door wachters, gewapend met pijl en boog. In het dorp werd hij bespuwd, beschimpt en bedreigd. ‘Ik wist niet wat er zou gebeuren, mijn leven was niet zeker.’ Het stamhoofd toonde aanvankelijk geen belangstelling en dat was een slecht teken. ‘Het enige wat ik geacht werd te doen, was me ontzettend klein te maken en dan nog werd ik bespuwd en geslagen.’

Pas na dagen van kruipen en knielen, begon dat stamhoofd wat aandacht te schenken, in eerste instantie aan het fototoestel en aan enkele plaatjes die Nelson eerder had gemaakt. Het stamhoofd was niet geboeid door Nelson, maar door hoe Nelson met zijn vreemde toestel hem ook groot kon maken, hem kon vastleggen in vol ornaat. Weken van geduldige interactie leidden uiteindelijk tot een foto die het stamhoofd én Nelson wereldwijd beroemd zouden maken.

Nelsons getuigenis was een krachtige metafoor voor de machtspolitiek. Overheersingsdrang bestaat overal. Zolang de mens die niet overwint, is het beter macht te behouden dan macht op te geven.