Terwijl steeds meer staten in de VS een volledig of quasi-volledig verbod op abortus invoeren, en de gevolgen van dat verbod elke dag concreter worden, hebben sommige Republikeinen ineens gemengde gevoelens.
Sinds het Hooggerechtshof in Washington D.C. eind juni Roe v Wade schrapte, het federaal recht op abortus in de VS, komt het aan staten toe om het recht toe te kennen of te ontnemen.
Vele conservatieve staten hadden zogenaamde ‘trigger laws’ klaar, reactiewetten, die automatisch van kracht zouden worden als het federaal recht zou verdwijnen. In meerdere staten gaat het om een verbod op abortus vanaf de conceptie. Daar speelde ook wat politieke wetenschappers ‘staatsconcurrentie’ of ‘federale concurrentie’ noemen: als conservatieve, evangelische christenen hun wetgevers in de ene staat tot een extremer verbod kunnen bewegen, denkt de Republikeinse achterban in een andere staat al gauw dat dat ook bij hen mogelijk moet zijn.
En zo kwam het dat nogal wat staten abortusverboden introduceren zonder uitzonderingen voor incest en verkrachting. In enkele staten krijgt de foetus de status van rechtspersoon, zodat abortus meteen moord wordt. In de staat Missouri wordt onderzocht hoe men vrouwen die buiten de staat een abortus zoeken kan dwarsbomen, via een reisverbod, of via burgerlijke procedures tegen hen en de artsen die in buurstaten Illinois of Kansas de abortussen uitvoeren.
Sommige van de ‘trigger laws’ worden voor de rechter aangevochten, waardoor er enig uitstel en misschien in sommige gevallen afstel van wetgeving kan komen. Maar globaal is wat Politico betitelde als de abortuswoestijn – het gebied in het land waar abortus illegaal wordt – heel snel aan het uitbreiden.
Donderdag telde Politico twaalf staten, waar abortus verboden is vanaf conceptie: Idaho, South Dakota, Texas, Oklahoma, Missouri, Wisconsin, Arkansas, Mississippi, Louisiana, Alabama, Kentucky en Tennessee. In Georgia en Ohio is abortus verboden vanaf plusminus zes weken na conceptie (vanaf het moment dat er hartactiviteit kan vastgesteld worden).
Wisconsin, niet per se een heel conservatieve staat, had geen eigen abortuswetgeving klaar voor het geval Roe v Wade zou verdwijnen, waardoor de staat terugkeert naar de wetgeving van voor Roe – toen er een algemeen verbod op abortus van kracht was, met strafvervolging.
Behalve de genoemde twaalf staten zijn er nog meerdere staten op weg naar een abortusverbod. Het abortusverbod in Indiana gaat in op 15 september, en voorziet uitzonderingen voor sommige gevallen van incest of verkrachting, en voor de gezondheidstoestand van de moeder. Het abortusverbod in North Dakota had eind juli van kracht moeten worden, maar werd voorlopig tegengehouden door gerechtelijke actie van het enige abortuscentrum in de staat. Michigan viel, zoals Wisconsin, terug op het verbod dat van kracht was voor in 1973 Roe werd goedgekeurd, maar de Democratische gouverneur en minister van Justitie van de staat hebben aangekondigd dat ze het verbod niet zullen opleggen. Het wordt een thema in de tussentijdse verkiezingen van november.
In South Carolina is een abortusverbod na zes weken tijdelijk geblokkeerd door een rechtbank. De wetgevende macht in de staat werkt aan een algeheel verbod vanaf conceptie dat geen uitzonderingen toestaat voor incest of verkrachting. In de staten Arizona, Utah, Wyoming en West-Virginia heeft een rechtbank een algemeen verbod op abortus (tijdelijk?) tegengehouden.
Dat een federaal recht op abortus na bijna 50 jaar werd weggenomen heeft brede maatschappelijke en politieke gevolgen. In zijn bijdrage tot het besluit van het Hooggerechtshof schreef conservatieve rechter Clarence Thomas dat volgens dezelfde redenering die leidde tot het schrappen van Roe ook de legaliteit van homohuwelijk, voorbehoedsmiddelen en seksuele betrekkingen tussen mensen van hetzelfde geslacht in vraag gesteld kunnen worden. Andere conservatieve rechters waren het daar niet mee eens. Maar met een Hooggerechtshof waar vijf van de negen rechters volmondig, en een zesde met voorbehoud, voor het schrappen van het recht op abortus stemden, zijn velen er toch niet gerust in dat de rechters voorbehoedsmiddelen en seks met iemand van het eigen geslacht ongemoeid zullen laten.
Democraten, die in juni leken af te stevenen op een desastreuze tussentijdse verkiezingsnederlaag, met een onpopulaire president Biden en gruwelijke inflatie, vonden ineens een reden om toch naar de stembus te trekken. En ook meer gematigde Republikeinen waren niet opgezet met een superstaat die niet langer hun privacy lijkt te respecteren.
‘Het abortusprobleem van de Republikeinen’
Het eerste electorale gevolg was begin augustus vast te stellen. In de conservatieve staat Kansas stemden kiezers met een meerderheid van bijna 60 tegen 40 tegen een amendement op de grondwet dat wetgevers in staat zou stellen het recht op abortus te beperken. Abortus blijft na deze stemming in de staat grondwettelijk mogelijk tot 22 weken. Uit kiesonderzoek bleek dat de opkomst uitzonderlijk hoog was geweest, met name bij vrouwen. Het verwerpen van beperkingen op abortus was in meerderheid gebeurd door Democraten en onafhankelijken, maar ook een aantal overwegend Republikeinse districten, en een aantal districten die in grote meerderheid voor Trump stemden, kozen voor het recht op abortus.
Sindsdien is gebleken dat vrouwen ook bij andere verkiezingen, primary’s, meer dan gemiddeld opdagen, dat pro-abortuskandidaten makkelijker geld inzamelen en dat Democraten die campagne voeren rond abortus buiten verwachting goed presteren.
De voorspelde verkiezingscatastrofe van de Democraten in november zal misschien, mede door abortus, meevallen. Republikeinse oppersenator Mitch McConnell heeft al laten weten dat een Republikeinse meerderheid in de Senaat niet langer verzekerd is.
De conservatieve krant Wall Street Journal vatte het de voorbije dagen samen onder de noemer ‘het abortusprobleem van de Republikeinen’.
‘Republikeinen’, aldus de krant, ‘praten over abortus alsof Roe nog altijd de wet is. Met Roe was het gemakkelijk om over een totaalverbod te spreken omdat het er niet toe deed (want er was een nationaal recht op abortus, en het verbod was theoretisch, red.). Nu doet het er wel toe en moeten Republikeinen duidelijk maken welke specifieke beperkingen ze verkiezen voor abortus en waarom’.
Sinds eind juni wordt het land overstelpt met tragische verhalen. Zo werd bekend dat een meisje van 10 na een verkrachting net de limiet van 6 weken in Ohio had overschreden. Ze moest naar Indiana reizen voor haar abortus. Sommige Republikeinse verkozenen trokken in twijfel of ze wel verkracht was. Toen bleek dat het relaas wel degelijk klopte, en de verkrachter werd aangehouden, stelde een Republikeinse rechter in Indiana een onderzoek in naar de arts die de abortus uitvoerde.
Tijdens de verkiezing in Kansas droegen deze en andere verhalen (over vrouwen die medische problemen hadden tijdens hun zwangerschap en hun leven moesten riskeren omdat artsen, uit schrik voor de nieuwe wetgeving, weigerden een ingreep te verrichten die tot de dood van de foetus kon leiden) bij tot de weerstand tegen de beperkende abortuswetten.
‘Ik stemde voor die wet. Ze treft mensen’
Sinds vorige week dinsdag doet een video-opname van een parlementslid uit de staat South Carolina de ronde. Neal Collins, lid van het Huis van Afgevaardigden in de staat, had zelf voor het heel strikt abortusverbod gestemd, waarin een hartslagclausule zal vervat. The Daily Beast gaf ruchtbaarheid aan zijn tranerige inkeer na de feiten.
Voor de Justitiecommissie van het staatsparlement deed hij het verhaal van een 19-jarige wier water na 15 weken was gebroken. De foetus behield een hartslag en de dokter kreeg het juridisch advies dat hij volgens de wet van South Carolina de foetus met hartslag niet mocht verwijderen, hoewel dat volgens medische logica de enige juiste ingreep zou zijn.
‘Het meisje werd ontslagen uit het ziekenhuis’, zei Collins. Hij had aan een dokter gevraagd wat haar te wachten stond. ‘Ten eerste’, zo gaf Collins weer wat de arts hem vertelde, ‘zal ze deze foetus in het toilet afscheiden. Ze zal dat helemaal alleen moeten bolwerken. Er is 50 procent kans – meer dan 50 procent – dat ze haar baarmoeder verliest. Er is 10 procent kans dat ze een infectie ontwikkelt en zelf sterft.’
‘Dat weegt op mij’, ging Collins in eigen naam verder voor zijn commissie, ‘Ik stemde voor die wet. Ze treft mensen. Ik heb er een week niet van kunnen slapen’.
Zijn bekentenis wekte gemengde gevoelens op. De meest gehoorde was: hoe kan iemand voor zo’n drastische wet stemmen en niet weten wat ze veroorzaakt?
Of Collins veel partijgenoten overtuigt, is de vraag. Een partijgenote, zelf het slachtoffer van verkrachting, probeert uitzonderingen in de wet te laten opnemen voor verkrachting en incest, voorlopig zonder succes.
Maar als de heel strikte wetgeving in november merkbaar stemmen kost, zal de matiging van Republikeinen misschien iets sneller intreden.
Er zijn enige tekenen in die richting.
In de staat Arizona won Blake Masters met steun van gewezen president Trump de Republikeinse nominatie voor een van de twee Senaatszetels die de staat in Washington mag bezetten. Masters voerde behalve als ontkenner van de verkiezingsuitslag in Arizona en elders, ook campagne als de anti-abortuskandidaat bij uitstek. Hij wilde niet alleen een staatsverbod, maar meteen ook een nationaal verbod op de ‘demonische praktijk’ van abortus. Hij was voorstander, zei hij enkele weken geleden nog, van de toekenning van de status van rechtspersoon aan de foetus.
Donderdag, zo merkte NBC News op, was er ineens van de grote anti-abortusgevoelens niets meer te merken op zijn campagnewebsite. De eerdere campagneboodschap ‘Ik ben 100 procent pro-leven’ werd van de website gegooid. Ook de passage over de status van rechtspersoon van de foetus werd geschrapt. Tegelijk lanceerde Masters op Twitter een campagne waarin hij zich een vertegenwoordiger noemde van het ‘gezond verstand’ inzake abortus. Zijn Democratische tegenstander was de radicale. Hijzelf was alleen tegen ‘laattijdige abortussen’, ‘de meeste Amerikanen zijn het daarmee eens’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
