De taliban zaaien terreur tegen alle vrouwen in Afghanistan, waarschuwt Nobelprijswinnares Malala Yousafzai. Ze roept het Westen op om zijn omgang met de taliban te herzien
De situatie in Afghanistan, waar de taliban sinds 2021 opnieuw aan de macht zijn, is voor de vrouwen in dat land ‘dramatisch’, zegt Malala Yousafzai, de Pakistaanse kinder- en vrouwenrechtenactiviste, die in 2012 zwaargewond werd na een overval door de taliban en voor haar werk in 2014 de Nobelprijs voor de Vrede kreeg. ‘Vrouwen mogen hun huis nauwelijks nog verlaten. Als vrouw mag je niet naar een park gaan, geen mannelijke vrienden ontmoeten, en zonder begeleiding van een mannelijk familielid mag je zelfs geen dokter raadplegen. Veel vrouwen kunnen hun beroep niet meer uitoefenen. Ze waren kunstenaressen, journalisten, filmmakers, zangeressen, politici… Dat is hen afgenomen. Meisjes mogen na het zesde leerjaar niet meer naar school. Ze gebruiken onlineplatforms en bezoeken geheime scholen om toch te kunnen leren.’
Hoe werkt dat precies, dat geheime onderwijs?
Malala Yousafzai: Er zijn vrouwenrechtenactivistes die clandestiene scholen runnen en ook online lessen aanbieden. De meisjes moeten heel voorzichtig zijn: houdt de taliban hun wijk in de gaten? Via whatsappgroepen worden telkens nieuwe leslocaties doorgegeven. Leren is een daad van verzet tegen de taliban.
‘Het gaat niet om culturele gebruiken, dit is een systematische onderdrukking van vrouwen door de machthebbers.’
In september hebben de taliban korte tijd het internet in Afghanistan afgesloten. Was dat om de toegang van meisjes en vrouwen tot onderwijs te beperken?
Yousafzai: Ja. Zonder internet zijn er geen online lessen. De taliban proberen op alle mogelijke manieren te voorkomen dat vrouwen en meisjes zich organiseren of mobiliseren.
U hebt vorig jaar een film meegeproduceerd waarin te zien is hoe vrouwen in Afghanistan worden geslagen, geschopt, met traangas bestookt. Hoe wijdverspreid is dat geweld?
Yousafzai: Sindsdien is de situatie alleen maar erger geworden. Het gaat niet om culturele gebruiken, dit is een systematische onderdrukking van vrouwen door de machthebbers. Ze straffen vrouwen die het lef hebben zich tegen hun absurde regels te verzetten. Als een meisje wordt betrapt terwijl ze stiekem probeert te leren, wordt ze geslagen en opgesloten.
Dat klinkt als een soort eenzame opsluiting voor miljoenen vrouwen en meisjes.
Yousafzai: Het is niets minder dan de totale verbanning van Afghaanse vrouwen en meisjes uit het openbare leven. Deze vrouwen hebben meer dan twintig jaar gevochten voor hun vrijheid – en nu wordt alles wat ze met dat gevecht hebben bereikt, hen weer ontnomen.
‘De relaties met de taliban normaliseren betekent de onderdrukking van vrouwen normaliseren.’
De taliban zijn dus niet gematigder geworden, zoals ze zelf soms beweren?
Yousafzai: Na hun machtsovername hoorde je vaak dat de taliban deze keer anders waren, milder. Maar ze zijn nog erger dan vroeger – en slimmer. Ze verspreiden op sociale media het verhaal dat ze vrede in Afghanistan hebben gebracht. Maar er is geen vrede als vrouwen en meisjes worden onderdrukt. De taliban vormen nu de regering, en daardoor wordt hun optreden niet langer als terrorisme bestempeld. Toch blijven ze terreur zaaien.
Hoe kunnen andere landen invloed uitoefenen op de taliban?
Yousafzai: De internationale gemeenschap moet haar aanpak veranderen. De huidige mechanismen van het internationaal recht om daders ter verantwoording te roepen, volstaan niet. Afghaanse vrouwen en meisjes noemen wat er gebeurt ‘genderapartheid’. Zij willen dat die genderapartheid in het internationaal recht wordt erkend als misdaad tegen de menselijkheid. Die campagne moet ernstig worden genomen.
Sommige westerse regeringen voeren een soort normaliseringsbeleid tegenover de taliban. Ze willen met hen praten over terugkeer van Afghanen. Wat vindt u daarvan?
Yousafzai: Ik wil de bevolking in het Westen oproepen om zich solidair te tonen met het Afghaanse volk, om Afghaanse vrouwen te steunen en naar hen te luisteren. Het is verkeerd om de relaties met de taliban te normaliseren. Geen enkele regering zou dat mogen doen. De taliban moeten verantwoordelijk worden gehouden voor de misdaden die ze plegen. Hoe kun je compromissen sluiten over vrouwenrechten in Afghanistan?
De relaties met de taliban normaliseren betekent dat je de onderdrukking van vrouwen normaliseert. Dat is een fout, dat is verraad, dat is hypocrisie. Je verzetten tegen onrecht, dat is voor mij het allerbelangrijkste. En ik hoop dat het Westen dat ook durft te doen.
U hebt uw leven gewijd aan de strijd voor vrouwenrechten. Hoe voelt het om te zien dat zoveel vooruitgang weer wordt teruggedraaid?
Yousafzai: Er breekt iets in mij. Toen de taliban de macht overnamen, vroeg ik me af wat ik kon doen. Ik heb contact opgenomen met vele staats- en regeringsleiders, maar alleen vrouwen hebben me geantwoord. De mannen deden alsof ze het te druk hadden. Dat toont aan dat we meer vrouwen in machtsposities nodig hebben. Toch blijf ik optimistisch, omdat Afghaanse vrouwen zo moedig en standvastig zijn. Ze geven niet op.
In uw nieuwe boek Op zoek naar mijn pad schrijft u uitvoerig over uzelf. Omdat u anderen hoop wilt geven?
Yousafzai: Ik wilde openhartig vertellen hoe het voelde toen ik een wereldwijd bekende figuur werd. Ik wilde laten zien wat het betekent om op je vijftiende al activiste te zijn – als je eigenlijk nog niet weet wie je bent of wat je wilt. Daarom schrijf ik over mijn studententijd, mijn liefdesleven, vriendschappen, mentale gezondheid, en alles wat me heeft geholpen mijn weg als vrouw te vinden. Ik hoop dat iemand iets aan dat verhaal heeft.
U kreeg in 2014 de Nobelprijs voor de Vrede. Hoe heeft dat uw leven veranderd?
Yousafzai: Ik zat nog op school toen ik hoorde dat ik de prijs kreeg. Maar ik was al sinds mijn kindertijd activiste en wist dat zulke prijzen niet voor de persoon worden uitgereikt, maar voor het werk. De Nobelprijs betekende dat er van mij verwacht werd méér te doen van wat ik al deed – dat ik de rest van mijn leven aan dat doel zou wijden.
Malala Yousafzai, Op zoek naar mijn pad, Volt, 320 blz., 22,99 euro.
