Voorpublicatie: hoe gevaarlijk is Iran echt?

In ‘Dwars door het Midden-Oosten’ beschrijft specialist Carolien Roelants een aantal complexe problemen die op dit moment spelen. Een daarvan is de oplopende spanningen tussen Iran en de Verenigde Staten. Knack biedt u een exclusieve voorpublicatie aan. ‘Trumps boze tweets komen ondanks de internetrestricties heus wel aan in Iran.’

Levensgevaarlijk. Tenminste, als u luistert naar de tegenstanders: Israël en de Saudische kroonprins (‘Hitler zit in Teheran’) en de Verenigde Staten natuurlijk voorop. Iran is volgens tegenstanders niet alleen een gevaar voor zijn onmiddellijke omgeving maar ook voor Europa en Amerika, voor de hele wereld!

Het is absoluut waar, sommige Iraanse leiders, onder wie de eerste en de huidige opperste leider, hebben gedreigd Israël van de kaart te vegen, hoewel ayatollah Khamenei een dergelijke uitspraak in juni 2018 snel weer inslikte. En ik schreef al dat Iran Israëls buur Hezbollah tot de tanden heeft bewapend.

De Amerikaanse admiraal b.d. James Stavridis kaartte in januari 2019 in een opinieartikel in Bloomberg ‘een nieuwe wending in het Iraanse expansionisme’ aan. Het gaat om de mededeling van de Iraanse marine dat een vlooteenheid vijf maanden lang in het westelijk deel van de Atlantische Oceaan zal varen.

Stavridis erkent ruiterlijk dat ‘een handvol Iraanse combattanten’ de Amerikaanse marine geen schrik zal aanjagen. Maar hij ziet toch twee ‘onheilspellende aspecten’. Hij ontwaart Iraanse samenwerking met de Russische marine, en hij ziet er een aanwijzing in dat de Iraniërs zichzelf werkelijk als een wereldmacht zien.

En dan grijpt hij ter ondersteuning van zijn argument even terug naar het Perzische rijk, dat volgens hem voor hetzelfde geld 2500 jaar geleden de Griekse stadstaten had veroverd en mogelijk de geboorte en groei van het Romeinse rijk had verhinderd.

Maar serieus, Iran heeft een defensiebegroting van anderhalf keer die van Nederland en ongeveer een kwart van die van Saudi-Arabië. Over de Amerikaanse defensie-uitgaven heb ik het maar niet.

Het Internationaal Atoom Energie Agentschap, dat Irans nucleaire programma controleert, zegt dat het géén bom bouwt (hoewel Trumps Veiligheidsadviseur John Bolton dat publiekelijk betwist). Terwijl Israël en de Verenigde Staten natuurlijk wel volop over atoomwapens beschikken. Dus ik zou zeggen dat deze landen bij een beetje dreiging heel Iran in de as kunnen leggen.

Werkt de aloude afschrikkingstheorie niet meer? Ik zou het hebben over het Iraanse ballistische-rakettenprogramma. Dat wordt tegenwoordig door Amerika, Israël en verscheidene Europese landen gezien als een ernstige bedreiging van de wereldvrede. Speciaal omdat de raketten uitgerust zouden kunnen worden met een atoomkop.

De opperste leider heeft het bereik ervan officieel beperkt tot 2000 kilometer, waarmee de Verenigde Staten onbereikbaar blijven. Maar de commandant van de ruimtevaartsectie van de Revolutionaire Garde zei dat het geen enkel probleem is om het bereik van de raketten te vergroten. ‘De 2000 kilometer is geen goddelijk decreet. Dat is gebaseerd op onze huidige behoeften,’ zei hij opzettelijk uitdagend.

Typisch Iraans, kan ik u zeggen, maar op een kwade dag zal een geprovoceerde tegenstander erop losslaan. Amerikaanse regeringswoordvoerders eisen dat Iran zijn raketten ontmantelt omdat het programma in strijd zou zijn met resolutie 2231 van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties. Dat is de resolutie die het JCPOA (Joint Comprehensive Plan of Action – het nucleair akkoord, nvdr.) bevestigt.

Wie naar de tekst kijkt, ziet dat dit dubieus is: de resolutie verbiedt niets, maar doet een beroep op Iran om niet te werken aan raketten die zijn ontworpen om een kernwapen over te brengen. Iran ontkent dat zijn raketten daartoe in staat zijn en zegt dat het zijn raketten nodig heeft voor zijn verdediging en voor zijn civiele ruimteprogramma.

Minister Pompeo maande begin januari 2019 Iran een aangekondigde satellietlancering te annuleren omdat het in werkelijkheid om een raketproef zou gaan. De Iraniërs voerden de lancering natuurlijk toch uit, maar de satelliet haalde zijn baan om de aarde niet.

Een tweede lancering, geheimgehouden maar in The New York Times onthuld, mislukte ook. De krant meldde dat Trump een geheim programma nieuw leven had ingeblazen om de Iraanse raketten te saboteren. Het een zou best met het ander te maken kunnen hebben.

Maar ook al steunt Europa Trump niet in de afwijzing van het nucleaire akkoord, het steunt Washington wel, met de Franse president Macron als gangmaker, ten aanzien van de raketten. Een Franse woordvoerder herhaalde in januari dat het Iraanse raketprogramma niet in overeenstemming is met resolutie 2231.

Het is te verwachten dat Amerika en Europa vroeger of later naar sancties grijpen om Iran te dwingen zijn programma aan banden te leggen. Maar net zomin als Iran zich zal laten dwingen om zich terug te trekken uit Syrië of om Hezbollah te laten vallen, zal het zijn raketten opgeven. ‘Het is het natuurlijke recht van de Iraanse natie,’ herhalen regeringswoordvoerders. Wat belangrijker is: het is een van de fundamenten van Irans defensiedoctrine.

Ik heb het al eerder gehad over de oorlog die Saddam Hussein in 1980 tegen Iran lanceerde. De wereld steunde Irak in de hoop dat Saddam het net aan de macht gekomen islamitische regime in Teheran zou kunnen omverwerpen. Saddam zette chemische wapens in en bestookte Iraanse steden met zijn Scud-raketten. Iran had geen raketverdediging en de internationale gemeenschap stond aan de kant van de vijand.

Dus nu koestert het zijn raketprogramma. De Iraanse minister van Buitenlandse Zaken, Javad Zarif, wees er in een opgewonden interview op de veiligheidsconferentie in München in februari 2019 op dat de Verenigde Staten bases hebben overal rondom Iran, en dat ze het gebied overspoelen met Amerikaanse wapens. Hoe je ook over Iran denkt, dat is een waarheid als een koe.

Wat vindt de Iraanse bevolking hiervan? In januari 2018 schreef ik in mijn column over een telefonische peiling onder 1002 Iraniërs door een onderzoeksinstituut van de Universiteit van Maryland samen met IranPoll, een onafhankelijk instituut uit Canada met vertegenwoordigers in Iran zelf. De uitslag is te vinden op cissm.umd.edu.

Allereerst rijst de vraag: of we Iraniërs aan de telefoon wel moeten geloven. Zijn zij niet te bang voor de autoriteiten om kritisch te antwoorden? Maar de resultaten zijn wel geloofwaardig. Ja, die internationale schurk, generaal Suleimani van de Qudsbrigade van de Revolutionaire Garde, die Assad aan de macht houdt in Syrië, krijgt de steun van 83 procent van de ondervraagden. Maar als wij hier een eigen, enigszins aantrekkelijke schurk hadden die de wereld bang maakte, zouden wij hem dan ook niet stiekem toejuichen?

De peiling is gehouden tussen 16 en 24 januari 2018, net na de dagenlange protesten tegen het regime die zich naar meer dan honderd steden uitbreidden voor ze werden neergeslagen. Aanleiding tot het protest was de zeer slechte economische situatie.

Een ruime meerderheid van de duizend ondervraagden wijst naar corruptie en wanbeleid als belangrijkste redenen van de grote economische problemen in het land. Maar deze ondervraagden wijzen ook naar het nucleaire akkoord, dat immers zo veel minder heeft opgeleverd aan economische verbetering dan door de Iraanse leiders was beloofd. Bijna 70 procent geeft daarvan de schuld aan de vijandige politiek van Trump jegens Iran en het akkoord – Trumps boze tweets komen ondanks de internetrestricties heus wel aan in Iran.

Wat belangrijk is om te weten: eenzelfde meerderheid vindt dat het niet loont om concessies te doen omdat het onzeker is of de andere kant zich aan zijn verplichtingen houdt. 70 procent zegt dat er geen sprake van is dat over Irans raketprogramma kan worden onderhandeld. Een ruime meerderheid staat dus achter het standpunt van de Iraanse leiders, dat het raketprogramma defensief is, en het ruime aantal vijanden in de regio en daarbuiten moet afschrikken. En dat er niet over kan worden onderhandeld.

Dwars door het Midden-Oosten

Carolien Roelants

Uitgever:Prometheus

ISBN: 9789044640687

Aantal paginas: 272