Zondag 7 oktober vinden verkiezingen plaats in Bosnië-Herzegovina. De ontwikkelingen in het land staan al jarenlang stil en de bevolking wordt steeds ongeduldiger. SDA, voorlopig de grootste partij van het land, dreigt nu stemmen te verliezen door een interne crisis en versplintering.
‘We moeten vechten tegen de corruptie en het nepotisme en we moeten samen werken aan de toekomst van Bosnië-Herzegovina’, zegt Elmedin (Dino) Konakovic met zijn donkere, warme stem.
De populaire premier van Sarajevo ziet er niet uit als een politicus. Hij draagt een comfortabele, bruine trui, wat goed past in het geïmproviseerde decor van de bijeenkomst van zijn nieuwe partij Narod i Pravda (het volk en gerechtigheid).
Hoewel ze een vergunning hadden voor een publieke bijeenkomst, is die op het laatste moment ingetrokken. ‘De burgemeester werkt ons tegen’, zegt Konakovic. Daarom speecht hij nu in iemands achtertuin, midden in een woonwijk. Er is ongeveer 150 man aanwezig. Een aantal gloeilampjes zorgen voor een ongedwongen en een ietwat activistische sfeer.
‘Tijdens mijn premierschap van het kanton Sarajevo kwam ik erachter hoe enorm corrupt de SDA, toentertijd mijn partij, was. Ik wilde dat tegengaan en heb dat aangekaart bij mijn president, maar hij steunde mij daar niet in.’ Konakovic doelt op Bakir Izetbegovic, de zoon van Bosniës eerste president Alija Izetbegovic en tevens de huidige president van het land.
‘Daarom heb ik besloten weg te gaan en een nieuwe partij op te richten.’ En met hem volgden vele anderen. Meer dan een derde van de parlementsleden van de SDA is de afgelopen maanden opgestapt, de meesten om zich bij Narod i Pravda aan te sluiten.
Rond dezelfde tijd is ook de PDA als afsplitsing van de partij van Izetbegovic ontstaan. Vorig jaar ontstond uit het SDA al het Onafhankelijk Blok en een aantal jaar geleden is de A-SDA opgericht.
Bestuurlijk systeem Bosnië-Herzegovina
De Bosnische burgeroorlog (1992-1995) is een van de conflicten als gevolg van het uiteenvallen van Joegoslavië. Om de vrede te waarborgen werd het Verdrag van Dayton getekend, waarin de rechten van de drie grootste etniciteiten gewaarborgd worden.
Het land is opgedeeld in twee entiteiten: de Federatie Bosnië-Herzegovina, waar vooral Bosniakken en Bosnische Kroaten wonen, en de Republika Srpska, waar vooral Servische Bosniërs wonen.
De Federatie is daarnaast ook nog opgedeeld in kantons die vergaande autonomie hebben op bepaalde beleidsterreinen. Bosnië heeft drie presidenten en het voorzitterschap rouleert elke acht maanden.
Door de complexe structuren is de Bosnische overheid erg groot en duur, zeker relatief gezien op een bevolking van een kleine 3,5 miljoen.
Bovendien bevordert het politieke systeem de verdeling van etniciteiten, omdat mensen een etniciteit móeten kiezen. Wanneer zij zichzelf niet registreren als een van deze drie grootste etniciteiten, hebben ze minder rechten en kunnen ze bepaalde politieke functies niet bekleden.
Dat geldt ook voor mensen die zeggen Bosniër te zijn, terwijl dat volgens de logica de wenselijke optie zou zijn.
Het systeem én de partijen bevorderen het nationalisme en multi-etnische partijen zijn in de minderheid.
‘Eigenlijk zijn we allemaal om dezelfde reden weggegaan en dat is corruptie. Er is ook een plan om samen te werken na de verkiezingen. We hebben allemaal op verschillende plekken onze achterban en kunnen zo in vier verschillende kantons winnen (Bosnië-Herzegovina bestaat uit tien administratieve kantons, nvdr.).
‘We gaan dan ook proberen op federaal en staatsniveau samen invloed uit te oefenen. We werken er aan, maar nu moeten we eerst de resultaten van de verkiezingen afwachten.’
Strijd om het Bosniakse presidentschap
Konakovic maakt een goede kans op winst in het kanton Sarajevo. Als premier heeft hij afgelopen jaren veel aan populariteit gewonnen.
Zijn partij dingt niet mee naar het presidentschap, daarvoor is het volgens hem nog te vroeg. Op dat niveau kan hij de SDA dan ook niet uitdagen.
Omdat Bakir Izetbegovic aan het maximum van zijn twee termijnen zit, kon hij zichzelf niet opnieuw verkiesbaar stellen voor het presidentschap. Waarschijnlijk blijft hij achter de schermen actief.
Zijn vrouw Sebija staat op de tweede plek om te worden verkozen in het parlement. Eerder was er sprake van dat zij een gooi zou doen naar het presidentschap, maar toen dat nóg meer interne strubbelingen opleverde zag ze daar vanaf. Nu staat familievriend Sefik Dzaferovic verkiesbaar om de Bosniakken te vertegenwoordigen.
Sinds 1996 is de SDA altijd een machtige partij geweest en heeft ze bijna altijd de president voor de Bosniakken geleverd. Door alle afsplitsingen is het dit jaar allerminst zeker dat de SDA winst zal boeken.
Zijn grootste opponenten zijn mediamagnaat Fahrudin Radoncic van de SBB en de relatief jonge Denis Becirovic van de Sociaaldemocratische Partij SDP.
‘Natuurlijk werkt het in ons voordeel dat het chaos is binnen de SDA’, zegt Lana Prlic, vicevoorzitter van de SDP. ‘Als ik kijk naar de polls en de reacties van mensen op straat, dan denk ik dat we een goede kans maken het Bosniakse presidentschap te winnen. Maar het zal moeilijk worden om coalities te maken in het parlement.’
De SDP is één van de weinige multi-etnische partijen in Bosnië en zowel in Bosnië-Herzegovina als in buurland De Servische Republiek hebben ze afdelingen. Ook Narod i Pravda zegt dat alle etniciteiten welkom zijn, maar vanwege de korte tijd die ze had om de lijsten samen te stellen, beperkt die partij zich tot de verkiezingen in de Federatie.
Corruptie en werkloosheid
Een onderzoek naar de publieke opinie, uitgevoerd door het National Democratic Institute, toont aan dat werkloosheid veruit het grootste probleem is in de huidige maatschappij.
Bosnië staat in de top drie van landen met hoogste jeugdwerkloosheid, namelijk 55,4 procent. Politiek in het algemeen, corruptie en het grote aantal Bosniërs die als gevolg van die problemen het land verlaten, zijn een reden tot zorg.
Bosnië heeft een negatief migratiesaldo. Iedereen die ergens anders een betere toekomst kan krijgen, grijpt die kans.
Tijdens de geïmproviseerde bijeenkomst van Narod i Pravda, spreekt ook Arijana Memic, de nummer twee op de lijst voor het kanton Sarajevo. Twee jaar geleden kwam haar broer Dzenan om het leven. Volgens de politie door een auto-ongeluk, maar de autopsie wijst uit dat er sporen van geweld zijn.
Nog steeds zijn er geen daders berecht en men vermoedt dat corruptie hierin een grote rol speelt. ‘Ik doe dit voor hem’, zegt Arijana.
Haar speech is emotioneel en maakt indruk op het publiek. Een aantal dagen later doet ze het nog eens over tijdens een groot protest in het centrum van Sarajevo. ‘Het kan niet dat mensen hier zomaar mee wegkomen. Dzenan staat symbool voor wat er allemaal mis loopt in dit land.’
Begin 2018 is er een soortgelijke case, namelijk die van David Dragicevic. De dagelijkse protesten om gerechtigheid te krijgen voor de dood van deze jongens houdt het land in de greep en zorgt ook in Republika Srpska voor spanningen.
‘Deze twee voorbeelden laten zien hoe het land eraan toe is. We zijn naar het laagste punt van corruptie gezakt. Misschien zijn deze tragische gebeurtenissen wel de brandstof die mensen vooruit duwt on rechtvaardigheid te eisen van hun leiders.’
Verandering
Maar of de verkiezingen voor verandering zullen zorgen valt sterk te betwijfelen. Politieke analisten zien voorlopig vooral de nationalisten aan de macht blijven.
Ook de bevolking heeft weinig vertrouwen in haar overheid. 87 procent van de Bosniërs vindt dat het de verkeerde kant op gaat met hun land en ze wijten dat grotendeels aan het beleid van de huidige politici.
De meesten denken dat de verkiezingen niet eerlijk verlopen en de verwachting is dat ongeveer de helft van de Bosniërs zal gaan stemmen. Eigenlijk vindt iedereen dat het huidige systeem niet werkt, maar de huidige politici houden het in stand en er is momenteel geen alternatief.
Konakovic is, zoals een verkiesbare politicus hoort te zijn, optimistisch. ‘Op kantonniveau kunnen we alles zelf regelen. Zorg, veiligheid, openbaar vervoer, onderwijs. In Sarajevo hebben we niet te maken met het nationalisme van Dodik en Covic (de huidige president van Republika Srpska en de Kroatische president, nvdr.).
‘We moeten eerlijke mensen op de juiste posities zien te krijgen, willen we het land echt veranderen. Als mensen zien dat de kantons waar we winnen zich positief ontwikkelen, zullen ze de volgende keer ook op ons stemmen en zullen ze stoppen met praten over nationalisme. Dan zul je het echte gezicht van Bosnië-Herzegovina zien.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
