Vandaag ‘kiezen’ de Nicaraguanen een ‘nieuwe’ president. Het is zo goed als zeker dat Daniel Ortega voor de derde opeenvolgende keer verkozen wordt. Het ideaal van democratische verkiezingen waar de revolutionair in de jaren zeventig zelf voor streed, lijkt vandaag verder weg dan ooit.
Hoe Ortega in de politiek belandde en bleef
Als Ortega vandaag opnieuw tot president verkozen wordt, zal dat niet zo democratisch zijn als het lijkt. Voor Ortega aan zijn tweede ambtstermijn begon, stelde de grondwet namelijk klaar en duidelijk dat een president zichzelf niet opnieuw mag opvolgen. Ambtstermijn nummer drie staat intussen voor de deur.
Vanwaar het oorspronkelijke verbod? Voorkomen dat de geschiedenis zich zou herhalen. Ortega’s eerste presidentstermijn (1984) betekende het einde van Nicaragua’s gruwelijke geschiedenis van dictators en repressie. Decennialang hadden revolutionairen gevochten tegen onderdrukking van de Verenigde Staten en hun stromannen.
De laatste veertig jaar daarvan ging Nicaragua gebukt onder de Somozadynastie, gekenmerkt door moord en foltering. Aan hun zijde: de Nationale Garde die zorgde voor gewapende repressie en de Verenigde Staten die zorgden voor economische en strategische steun.
In de jaren zeventig werd verzet georganiseerd binnen het Nationaal Sandinistisch Bevrijdingsfront (FSLN), genoemd naar een van de eerste strijders en volkshelden van het land, Sandino.
Het FSLN werd de politieke partij waarmee Ortega president werd in 1984, in 2006, in 2011 en hoogstwaarschijnlijk ook vandaag de overwinning zal behalen. Dat hij hiervoor de grondwet waar hij zelf voor heeft gestreden, moest aanpassen in 2009 maakt de verkiezingen ongeloofwaardig.
De regering heeft geen enkele interesse om een andere mening te horen. Dit is enkel een democratie op papier.
De wijziging van de grondwet maakte het hem mogelijk opnieuw verkiesbaar te zijn. Maar daar bleef het niet bij, hij ging verder om herverkiezingen veilig te stellen. De oppositie heeft hij schaakmat gezet, hij controleert de media en houdt kritische stemmen onder de knoet door subtiele repressietechnieken. Geen militairen openlijk in de straat zoals in de buurlanden, maar wanneer bijvoorbeeld een radiozender die kritische vragen stelde bij Ortega’s projecten kort en klein werd geslagen, twijfelde niemand aan de oorzaak.
‘Alle machten zijn ondergeschikt aan de uitvoerende macht. Er zijn geen onafhankelijke machten,’ vat Dr. Ortega Hegg, socioloog aan de Universiteit van Centraal-Amerika (UCA) in Managua het samen. ‘De regering heeft geen enkele interesse om een andere mening te horen. Dit is enkel een democratie op papier.’
Retorische misleiding
Om zijn verhaal van revolutionair geloofwaardig te houden put Ortega uit het gedachtegoed van volksheld Sandino, wiens leven de ideologische basis van het FSLN vormde in volle revolutietijd.
Hij integreert de Sandinistische symbolen in zijn discours en zet ze naar zijn hand: het Danielisme. De rood-zwart gestreepte vlaggen van het FSLN wapperen niet alleen aan de partijkantoren. Grote beelden van Sandino doorbreken menig panorama. Pamfletten en opschriften waarin Ortega aan Sandino gelinkt worden – en als het even kan ook andere vrijheidsstrijders zoals Fidel Castro of Ché Guevarra – zijn niet uit het straatbeeld weg te denken.
De laatste jaren distantiëren steeds meer partijgenoten zich van Ortega en zijn Danielisme.
Deze symbolen zijn vandaag slechts een herinnering aan een verhaal dat het zijne niet meer is. Zo eensgezind is het FSLN vandaag namelijk niet. De laatste jaren distantiëren steeds meer partijgenoten zich van Ortega en zijn Danielisme. Al was de partij ook versnipperd toen de revolutionairen in de jaren zeventig het verzet begonnen te organiseren. Toen vormden de gebroeders Ortega slechts één fractie met eigen ideeën.
Dr. Jorge Huete van de Wetenschapelijke Academie van Nicaragua (ACN) vreest dat Ortega het Sandinisme louter gebruikt voor de naam, het merk: ‘De sandinisten hadden een reputatie van ware revolutie en socialisme. Vandaag wordt hun naam enkel uitgebuit.’
Armoedebestrijding en een onzeker kanaal
Toch kwam het volk tot vandaag nog niet en masse op straat zoals vorig jaar bijvoorbeeld wel gebeurde in Guatemala. Daar dwongen massale volksmarsen de toenmalige president tot ontslag. Maar Ortega belooft het volk vooruitgang. ‘Vamos adelante – We gaan vooruit’ is zijn slogan.
Om Nicaragua van haar positie als tweede armste land van de regio af te helpen (alleen Haïti scoort slechter) zette Ortega acht jaar geleden een Nationaal Ontwikkelingsplan op. Toegang tot onderwijs en gezondheidszorg maakte hij gratis. Al bleek dat niet voldoende want Nicaragua blijft steken op een oneervolle tweede plaats.
Daartegenover staat dat Ortega vooral ook de bedrijfswereld weet te paaien. Met zijn erg voordelige belastingtarieven en gunstig investeringsklimaat, hopen de ondernemers in het land op een herverkiezing van Ortega.
Het volk droomt mee van een weg uit de armoede. Een droom die na de verkiezingen van vandaag gerealiseerd zou moeten worden.
Ortega ziet de toekomst van zijn land groots. Dorst naar meer welvaart, en volgens sommigen grootheidswaanzin, deden Ortega een oude Nicaraguaanse droom nieuw leven inblazen: de creatie van een interoceanische verbindingsweg door Nicaragua.
Het megaproject werd in 2014 bezegeld, maar de bouw is nog steeds niet van start gegaan. Protestmarsen volgden snel maar werden neergedrukt. Critici spraken zich verontrust uit over het project en werden vervolgens geconfronteerd met de subtiele repressievormen van Ortega’s bewind.
Maar de marketingmolen doet haar werk. Het kanaal wordt aangeprezen in de media en op school, via formele en informele kanalen. Het volk droomt mee van een weg uit de armoede. Een droom die na de verkiezingen van vandaag gerealiseerd zou moeten worden. Als Ortega opnieuw verkozen wordt, zou het project eind 2016 moeten starten. Maar zelfs een zege voor Ortega is geen garantie voor de realisatie van het project. Wat het kanaal betreft lijkt vandaag alles mogelijk.
Rosario Murillo
Je echtgenote aanstellen als vice-president is niet alledaags, maar dat houdt Daniel Ortega niet tegen. Voor z’n mogelijk volgende ambtstermijn wordt zijn echtgenote Rosario Murillo de vice-president.
Haalt Ortega het einde van zijn ambtstermijn niet – op 11 november wordt de man 71 – dan wordt Rosario geacht hem op te volgen. Al zal dat niet zonder slag of stoot gaan. Rosario geniet namelijk niet dezelfde uitstraling binnen de partij als haar man.
Rosario Murillo steekt als hippie – steeds getooid in felgekleurde kleren en overladen met sieraden – fel af tegen de grijze Ortega. Toch is haar invloed ook vandaag al niet te onderschatten. De harde zwart-rode kleuren van het FSLN heeft ze grotendeels vervangen door roze exemplaren, de straten van Managua worden omringd door ‘Rosario’s levensbomen’ en elke dag tekent ze present op televisie.
Ortega en Murillo leerden elkaar kennen tijdens de verzetsperiode. Rosario stuurde Ortega gedichten tijdens zijn gevangenschap onder de dictatuur van Somoza. Hun relatie begon een tijdje na zijn vrijlating, een huwelijk volgde in 2006, net voor zijn tweede presidentstermijn.
‘Daniel en zijn vrouw zijn overal. Alles wat je doet, weten ze.’
Net deze relatie leek even Ortega’s onaantastbaarheid aan het wankelen te zullen brengen. Rosario’s dochter, Zoilamérica Narvaéz beschuldigde Ortega van seksueel misbruik tijdens haar kindertijd. Toen de zaak publiek gemaakt werd, ontkende Rosario in alle toonaarden. Ze verdedigde haar man. Ortega zelf daagde niet op voor de rechtbank en kon zijn zaak voor de Inter-Amerikaanse Commissie voor Mensenrechten nietig laten verklaren.
Ortega en Murillo vormen samen een machtig koppel dat Nicaragua stevig in de hand houdt. ‘Daniel en zijn vrouw zijn overal. Alles wat je doet, weten ze.’ Dat vertrouwt iemand van een middenveldorganisatie me toe.
Het is deze Daniel Ortega die hoogstwaarschijnlijk opnieuw zichzelf opvolgt. De revolutionair die streed tegen het dictatoriaal regime dat veel van zijn kameraden en burgers het leven kostte, dat hem foltering aan den lijve deed ondervinden en hem als opgejaagd wild deed leven. Maar ook de man die er alles aan doet om de oppositie monddood te maken, kritiek in de kiem te smoren en alle macht naar zich toe te trekken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
