Twee jaar president Duterte: ‘Ik noem het simpelweg fascisme’

Rodrigo Duterte, president van de Filipijnen, 30 oktober 2017 © Reuters
Ivar Andersen
Ivar Andersen Journalist IPS

De Filipijnen zijn bij de tien landen wereldwijd waar arbeiders de minste rechten hebben. Sommigen vrezen dat het land afglijdt naar een autoritaire staat. ‘In twee jaar tijd heeft Duterte alle vooruitgang teruggeschroefd’, zegt de secretaris-generaal van de Filipijnse vakbondskoepel, Josua Mata.

‘Is dit niet cool? Ik krijg soms vijandige blikken, maar ook komen er mensen me vragen waar ze het kunnen kopen.’ Josua Mata spreekt over zijn T-shirt waar het volgende op te lezen staat ‘#Resist dictatorship.

Mata is de secretaris-generaal van de vakbondskoepel Sentro. Hij houdt zich niet in wanneer hij zich uitspreekt over de harde lijn van president Rodrigo Duterte, die in de zomer van 2016 president werd. ‘Sinds Duterte aan de macht is, zien we aan allerlei maatregelen hoe mager onze democratie is. Sommigen zeggen dat we afstevenen op een autoritaire staat. Ik noem het simpelweg fascisme.’

Is dat geen sterk woord om een democratisch gekozen leider mee te omschrijven?

JOSUA MATA: Het is gewoon het correcte woord. De afgelopen twee jaar heeft niemand het aangedurfd om de term in de mond te nemen. Er worden vergelijkingen gemaakt met fascistische regimes die de geschiedenis gekend heeft en dan zegt men ‘dit is niet het geval hier’. Maar moeten we wachten tot we de laarzen horen marcheren in de straten? Het regime wil legitiem overkomen, maar stevent af op fascisme.

Moeten we wachten tot we de laarzen horen marcheren in de straten?

De nazi’s hadden hier een woord voor, ‘glechschaltung’, dat het proces beschrijft van de toenemende controle op de staatsinstellingen en de geleidelijke overgang naar een fascistische staat. Duterte heeft de onafhankelijkheid van het Congres ondermijnd en de voorzitter van het Hooggerechtshof buiten geschopt. Als hij iemand niet kan omkopen, vliegt die de gevangenis in. In twee jaar tijd heeft hij alle vooruitgang teruggeschroefd die we hadden bereikt in de dertig jaar na de val van dictator Marcos.

De uitbarstingen van Duterte leidden internationaal tot pittige krantenkoppen. Hij noemde de paus en voormalig president van de Verenigde Staten, Barack Obama, ‘bastards’. Toen een Australische missionariszuster werd verkracht en vermoord in Davao, was het commentaar van Duterte dat het slachtoffer zo mooi was, dat ‘de burgemeester eerst had moeten zijn’.

Tijdens een persconferentie stopte hij een nog verpakt snoepje in zijn mond en vergeleek dit met seks hebben met een condoom. Maar de president is misschien nog het meest bekend om zijn bloedige oorlog tegen drugs. Volgens mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch heeft die al aan 12.000 mensen het leven gekost.

Die oorlog is volgens u geen doel, maar een middel.

MATA: Die oorlog draait niet om het stoppen van drugs, maar om het verspreiden van angst. Om critici bang te maken om zich uit te spreken. Duterte wil de grondwet veranderen. We hebben ontwerpen gezien die hem dezelfde macht zouden geven als Poetin in Rusland.

Een klassiek kenmerk van dictators is dat ze critici monddood willen maken. Bent u niet bang een doelwit te worden?

MATA: Een van de eerste slachtoffers van de oorlog tegen drugs was Orlando Abangan, een van onze vakbondsmedewerkers. Hij was fel gekant tegen politiegeweld en toen een van zijn kennissen werd gearresteerd op basis van valse beschuldigingen, heeft hij gereageerd. Een week later werd hij voor zijn huis doodgeschoten. Dus ja, wij vrezen voor onze veiligheid en onze levens. We zijn vooral bezorgd voor de mensen die buiten Manilla werken. We hebben vandaag te maken met een persoon die altijd van mening is geweest dat problemen kunnen worden opgelost met moorden.

De verkiezing van Duterte had niet enkel te maken met zijn beloftes op het vlak van de bestrijding van misdaad en corruptie. Hij leek ook op te komen voor betere arbeidsrechten. Zo wilde hij de kortetermijncontracten in de fastfoodsector aanpakken.

MATA: Tijdens zijn campagne beloofde hij om dit soort onzekere arbeidssituaties aan te pakken na zijn verkiezing, maar wezenlijk is er nog niets veranderd. Na publieke druk heeft hij afgelopen 1 mei een presidentieel decreet ondertekend om aan de kritiek te ontkomen. Ondertussen heeft hij moeten toegeven dat van zijn belofte nog niets in huis is gekomen.

Passagiers in een jeepney in Manila, Filipijnen, 21 oktober 2016.
Passagiers in een jeepney in Manila, Filipijnen, 21 oktober 2016.© Reuters

Jeepneys

Het publieke transport in de Filipijnen is grotendeels afhankelijk van zogeheten jeepneys. Vorig jaar kondigde Duterte aan dat jeepneys ouder dan vijftien jaar zonder meer moeten verdwijnen. Studies hebben aangetoond dat deze jeepneys enorm vervuilend zijn en in Manilla bijvoorbeeld verantwoordelijk zijn voor 15 procent van de uitstoot van fijn stof.

Maar slechts weinig chauffeurs kunnen zich de omschakeling naar een elektrische jeepney veroorloven. Daarom werd dit decreet aangezien als een manier voor grote bedrijven om het openbaar vervoer te kunnen overnemen. Mata: ‘De chauffeurs gingen staken en wat was het kleurrijke commentaar van Duterte? “Ben je arm? Lijd maar honger en ontbering. Kan me niets schelen”.’

Mata schudt zijn hoofd terwijl hij dit vertelt. ‘Dit is het belangrijkste transportmiddel van de werkende klasse. We spreken hier over honderdduizenden banen.’

De uitbarstingen van Duterte worden soms vergeleken met die van Donald Trump. Mata reageert fel: ‘Trump is echt niets vergeleken met deze man. Duterte mag dan wel gek zijn, er zit ook methodiek in zijn waanzin. Het gaat over macht. Toen onlangs werd aangekondigd dat het eiland Borocay werd gesloten voor sanering, was dat meteen voor de volledige plek, niet eerst de ene helft en later de andere helft. 27.000 arbeiders en hun gezinnen kwamen voor een periode van zes maanden zonder inkomen te zitten.’

Toch blijkt volgens opiniepeilingen dat 70 procent van de Filipino’s tevreden is met de president. Josua Mata denkt dat dat te maken heeft met de wereldwijde opkomst van populisme. Hij wijst er ook op dat nu de vruchten van vier decennia van globalisering worden geoogst.

‘Deze ontwikkeling heeft mensen angst aangejaagd en dan klinkt het geruststellend als iemand belooft om de vijanden te zullen afschieten. Het probleem is echter dat als de man met het geweer al zijn vijanden heeft afgeschoten, hij zijn loop op jou richt. Een andere reden is dat er geen geloofwaardige oppositie bestaat.’

Hoe zou je zo’n oppositie vorm kunnen geven?

MATA: Sinds het aantreden van Duterte proberen we bredere samenwerkingsverbanden te creëren. De arbeidsbeweging kan dit niet alleen, we hebben behoefte aan brede sociale bewegingen. We proberen een netwerk te vormen met de boerenbeweging, de vrouwenbeweging, de milieubeweging en de jeugdwerkers. Het doel is om tot een politiek systeem te komen dat de mensenrechten respecteert. De geschiedenis leert ons dat dit de eerste vereiste is in de strijd van arbeiders.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content