Met de veroordeling van de Congolese krijgsheer Bosco Ntaganda heeft het Internationaal Strafhof voor de vierde keer iemand schuldig verklaard. Een magere oogst na 17 jaar rechtspraak in Den Haag.
Na een massamoord in een dorp in oostelijk Congo in 2003 blijven lijken achter waarvan de ingewanden zijn verwijderd en de hoofden ingeslagen. Zestien jaar later is de verantwoordelijke warlord van de rebellenbeweging FPLC schuldig bevonden door het Internationaal Strafhof in Den Haag.
Bosco Ntaganda (46) – bijnaam ‘The Terminator’ – is schuldig bevonden over de hele lijn. Hij was actief in de provincie Ituri, die al decennia lang kampt met conflicten. Rebellen strijden er om de controle over mijnen met meer dan 60.000 doden tot gevolg sinds 1999. Rebellenleider Ntaganda vermoorde eigenhandig een christelijke priester, maar vooral de bevelen die hij gaf, maken hem strafbaar voor achttien oorlogsmisdrijven en misdaden tegen de menselijkheid.
https://twitter.com/LewisMudge/status/1148222460799672322Lewis Mudgehttps://twitter.com/LewisMudge
There will be cynics who shrug their shoulders at today’s news of Ntaganda’s conviction at the #ICC. This ignores the long road to justice victims have taken and the message the conviction sends to commanders currently committing abuse. @hrw @ida_sawyer https://t.co/y37oEKCquy pic.twitter.com/56UteEhpSf
— Lewis Mudge (@LewisMudge) July 8, 2019
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
550rich3153600000Twitterhttps://twitter.com1.0
Zo is hij verantwoordelijk voor de verkrachting en de seksuele slavernij van minderjarige meisjes. De veroordeling voor die zware feiten is uiterst uitzonderlijk. Ntaganda is slechts de tweede persoon die daarvoor wordt veroordeeld door het Hof. Een andere Congolese rebellenleider, Jean-Pierre Bemba, was de eerste. Hij werd echter vrijgesproken in beroep.
Ook Ntaganda heeft nog dertig dagen om beroep aan te tekenen. De straf die hem boven het hoofd hangt, maakt het Strafhof later bekend. Levenslange opsluiting behoort tot de mogelijkheden. Als zijn zaak in beroep niet wordt verworpen is hij de vierde dader die het Strafhof veroordeelt.
Sléchts de vierde, want het Hof bestaat als sinds 2002. Er werken 900 mensen en het kost jaarlijks 148 miljoen euro.
Politieke tegenwerking
Zijn vier veroordeelden dan niet ontzettend weinig voor die grote inspanning? ‘Vier personen is natuurlijk niet veel, maar per veroordeelde gaat het wel over duizenden slachtoffers,’ zegt Basil Saen. Hij is advocaat en voormalig stagiair bij het Strafhof en het Cambodja-tribunaal. Bij Ntaganda gaat het over 2.129 erkende slachtoffers.
De redenering ‘hoe meer veroordeelden, hoe beter het Hof werkt’, houdt geen steek volgens Saen. ‘Een goed hof doet haar werk grondig, gedragen en neemt noodzakelijkerwijze de tijd. Het mag geen onschuldigen veroordelen of schuldigen veroordelen op een onjuiste of onzorgvuldige manier. Daar hebben slachtoffers ook niets aan.’
Vier personen is natuurlijk niet veel, maar per veroordeelde gaat het wel over duizenden slachtoffers.
Hoe dan ook is het bilan na zeventien jaar povertjes: na maandag zijn er vier relevante veroordelingen, vier vrijspraken, acht vrijspraken en vijftien voortvluchtige verdachten. De oorzaken van dat ondermaatse resultaat zijn velerlei, van tomeloos vertaalwerk tot politieke tegenwerking.
‘Vertaalwerk kan voor vertraging zorgen, maar Ntaganda heeft, volgens het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens, het recht om een vertaling van zijn veroordeling te vragen naar zijn moedertaal Kinyarwanda. Dat vertaalwerk kan lang duren, want het gaat over documenten van honderden pagina’s. Maar het Hof kan dat mensenrecht om iets te begrijpen in je eigen taal niet naast zich neerleggen om tijd te winnen.’
Chaotisch kluwen
Een andere vertragende factor is de complexiteit van nagenoeg alle zaken. Ook in Oost-Congo gaat het over een chaotisch kluwen. ‘Veel rebellengroepen worden daar aangestuurd vanuit de buurlanden,’ weet Saen. ‘Bovendien spreken die rebellengroepen soms met opzet een andere taal of dragen een ander uniform. Zo doen ze zich voor als een andere opstandige beweging om de schuld af te schuiven.’
Uit angst de werking van het Strafhof blokkeren is fundamenteel verkeerd.
‘Getuigen interviewen is dan cruciaal en vormt de hoeksteen van het bewijsmateriaal,’ zegt Saen. ‘Te vaak worden zij bedreigd of onder druk gezet, zonder dat daar echt zware gevolgen aan zijn gekoppeld voor de verantwoordelijken. Medewerking van de betrokken landen is dus fundamenteel. Zij moeten leden van het openbaar ministerie van het Strafhof toelaten om ter plekke met slachtoffers te praten.’
Hier loert de politieke factor natuurlijk om de hoek. Op de lijst van 122 landen die het Strafhof erkennen, ontbreken onder meer grootmachten China, Rusland én de Verenigde Staten. ‘Daar blijkt toch een zekere angst uit om zelf aangeklaagd te worden’, zegt Saen. Je kan echt niet goedpraten dat ze daarom de werking van het Strafhof blokkeren. Dat is fundamenteel verkeerd.’
Steun voor slachtoffers
De teller blijft voorlopig dus op vier veroordeelde daders staan, maar verschillende zaken lopen nog. Duizenden slachtoffers volgen die zaken met argusogen en hopen ooit een herstelbetaling te genieten. Te vaak ijdele hoop.
‘Een van de problemen is dat je individuele verantwoordelijkheid van een persoon gaat koppelen aan duizenden slachtoffers en een vergoeding voor hen,’ vindt Saen. ‘Dan loop je een heel groot risico. Zeker als je maar een persoon identificeert in een conflict en als dat de grote leider is. Als die dan wordt vrijgesproken, verliezen de slachtoffers alles.’
Uiteindelijk genieten bescheiden successen de voorkeur op spectaculaire mislukkingen.
Om dat te voorkomen heeft het openbaar ministerie van het Strafhof op 14 mei een ferme beleidswijziging aangekondigd. Het internationale parket gaat het geweer van schouder veranderen. In plaats van alleen te mikken op de opperste officieren, zal het zich meer toespitsen op daders die lager zijn in rang. ‘Vaak hebben de kleinere of beter afgelijnde zaken een grotere kans op succes,’ klinkt het in de beleidstekst. ‘Uiteindelijk genieten bescheiden successen de voorkeur op spectaculaire mislukkingen.’
Of die koerswijziging het aantal veroordeelde mensenrechtenschenders snel de hoogte in zal jagen, blijft afwachten. Veel slachtoffers hopen alvast van wel.
Voor de 2.129 Congolezen wiens leven werd verwoest door het bewind van Ntaganda is maandag gerechtigheid geschied. Tenminste als hij niet in beroep wordt vrijgesproken zoals gebeurde met Bemba.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
