‘Riskeren we represailles van Turkije, of laten we de Koerden in de steek die ons steunden in strijd tegen IS?’

De samenwerking van onze militaire inlichtingendienst met de Koerdische YPG in Syrië ligt vandaag allesbehalve voor de hand, zegt Bert Bultinck. ‘De staten en milities die de strijd tegen de IS hebben gevoerd, hebben daarbuiten soms diametraal tegengestelde belangen.’

Er zullen wel goede redenen zijn geweest voor onze militaire inlichtingendienst om contact te zoeken met de Koerdische milities in Syrië. Maar die onderhandelingen, waar Knack vandaag over bericht, zijn ook explosief, zowel diplomatiek als geopolitiek. Onze nu al getroebleerde relatie met Turkije, nochtans een NAVO-partner, komt nog meer onder druk.

De Turkse president Erdogan heeft aangekondigd dat hij de Koerdische milities wil verjagen uit de hele Syrisch-Turkse grensstreek – dezelfde milities dus waarmee wij hebben gepraat. Erdogan wil geen Koerdisch zelfbestuur in de buurt van zijn land: ook in Turkije zelf zouden de Koerden de strijd voor autonomie weleens kunnen gaan opvoeren.

In de Turkse strijd om Afrin, de enclave met Koerdisch zelfbestuur in Noord-Syrië tegen de Turkse grens, heeft het Turkse leger naar eigen zeggen al meer dan 500 Koerdische slachtoffers gemaakt sinds de start van de gevechten anderhalve week terug.

Het lijkt er sterk op dat de westerse mogendheden in de strijd tegen de IS, geleid door de Amerikanen, zullen moeten kiezen tussen blijvende steun aan de Koerden of zwichten voor Erdogan. In het eerste geval riskeren we represailles van bondgenoot Turkije, in het tweede geval laten we de gevechtseenheden in de steek die ons hebben gesteund in onze strijd tegen het terrorisme.

In Knack leest u hoe er sinds 2016 verschillende contacten waren tussen de ADIV, de inlichtingendienst van het Belgische leger, en de Koerdische militie YPG. Voor de Peshmerga, een militie van Koerdische strijders in Iraaks Koerdistan, werden dan weer medische trainingen georganiseerd en schietdemonstraties.

Volgens de huidige baas van de ADIV, Claude Van de Voorde, zijn de onderhandelingen met de Koerden opgestart om de campagnes van onze F-16’s in het gebied te ondersteunen. Als een van onze piloten uit de lucht zou worden geschoten, is het belangrijk om medestanders op de grond te hebben, zodat de piloot uit vijandig gebied kan worden weggehaald. Bovendien kunnen Koerdische milities ons waardevolle informatie bezorgen over de Belgische Syrië-strijders, de zogenoemde foreign terrorist fighters. Informatie over hun acties in Syrië en Irak, en over hun eventuele terugkomst naar ons land, is belangrijk om onze bevolking in de strijd tegen het terrorisme te beschermen. Die strijd blijft noodzakelijk en urgent, ook na de verlaging van het dreigingsniveau.

Toch ligt de samenwerking van onze militaire inlichtingendienst met de YPG vandaag allesbehalve voor de hand. De Koerdische strijders worden in westerse media al jaren geroemd vanwege hun strijdlust, hun moed en opofferingsvermogen. In de strijd tegen de IS bleken ze bijzonder efficiënt, en vooral het Amerikaanse leger haalde de banden met hen aan. De Verenigde Staten steunen de zogenoemde Syrian Democratic Forces (SDF), waar de YPG de kern van vormt, onder meer vanuit de lucht.

Maar als het Turkse offensief in Noord-Syrië zich uitbreidt naar de rest van de grensstreek, zouden de Turken weleens oog in oog kunnen komen te staan met militairen van de VS, bijvoorbeeld binnenkort al in het meer oostelijk gelegen Manbij. De Amerikaanse president Trump probeert nu nog de kool en de geit te sparen, door Turkije openlijk te vragen om de gevechten niet te laten escaleren en tegelijk de Koerden te blijven ondersteunen. Maar Erdogan lijkt niet van plan om zich veel van Trump aan te trekken.

Het spreekt voor zich dat de voorzichtige onderhandelingen tussen de Belgische militaire inlichtingendienst en de YPG minder belangrijk zijn dan wat het Amerikaanse leger de komende dagen en weken zal beslissen. Maar de geheime Belgisch-Koerdische contacten tonen wel aan hoe moeilijk het is om te manoeuvreren in de Syrische oorlog en de gevechten die daaraan gelinkt zijn: de staten en milities die de strijd tegen de IS hebben gevoerd, hebben daarbuiten soms diametraal tegengestelde belangen.

Nu die strijd succesvol is, komen de onderlinge fricties tussen de partners met geweld naar de oppervlakte. In dat licht zou het ontslag van generaal Eddy Testelmans, de voormalige baas van de ADIV en in die hoedanigheid de verantwoordelijke voor de contacten met de Koerden, wel eens minder te maken kunnen hebben met de interne spanningen in zijn dienst, zoals gemeld bij zijn ontslag, dan met de gevoeligheid van de onderhandelingen met de Koerden. Op de vraag of hij vanwege de YPG-affaire is opgestapt, antwoordt Testelmans voorzichtig maar veelbetekenend: ‘Uw hypothese zou wel eens juist kunnen zijn.’