‘Nu zijn we in een cascade van protectionisme beland’

De handelsconflicten in de wereld dreigen te escaleren, schrijft Jonathan Holslag.

Dominante internationale regels reflecteren doorgaans de belangen van dominante landen. Zo reflecteerde vrijhandel na de Koude Oorlog vooral het belang van de Verenigde Staten om hun oppermachtige multinationals toegang te verschaffen op buitenlandse markten. Tussen politologen werd er nog even discussie gevoerd over de vraag of het vrijhandelsregime overeind zou blijven als de supermacht ooit van mening zou veranderen.

De gevierde econoom Mancur Olson stelde dat publieke goederen zoals vrije handel afhangen van de zogenoemde hegemonische macht. Die zou die goederen alleen verschaffen als de baten ervan hoger uitvallen dan de kosten.

Politoloog Robert Gilpin voerde daarop aan dat de welwillende hegemonie doorgaans plaatsmaakt voor een meer egoïstische hegemonie, zodra het leidende land zich bedreigd voelt door andere landen. Zijn collega Stephen Krasner hield dan weer vol dat internationale organisaties op dat punt toch nog mee die publieke goederen in stand zouden kunnen houden.

‘Vechten tot het einde’: waarom China denkt dat het een handelsoorlog met Trump kan winnen

De recente besluiten van Donald Trump lijken het eerste kamp gelijk te geven: het vrijhandelsregime dreigt in te klappen nu men in het Witte Huis tot het besluit gekomen is dat vooral andere landen er de vruchten van plukken, het Amerikaanse leiderschap daardoor in het gedrang komt en het zijn economische macht achter tariefmuren moet herstellen. Ik vermoed dat die ommezwaai definitief is.

We zijn nu in een cascade van protectionisme beland. De invoerrechten hakken stevig in op Amerikaanse bedrijven als Boeing en Tesla, maar Trump voert aan dat die pijn op korte termijn gevolgd zal worden door meer investeringen in de Amerikaanse industrie.

Het grote risico is nog dat die overgang erg moeizaam zal worden, de economische groei onder druk zet, het consumentenvertrouwen schaadt en de president aanspoort tot nog meer fanatieke maatregelen.

Ondertussen heeft Washington ook alvast de financiële bijdrage aan de Wereldhandelsorganisatie bevroren. Buitenlandminister Marco Rubio heeft de opdracht om tegen de zomer te bepalen of die vrijhandelsorganisatie “niet tegenstrijdig is met Amerikaanse belangen”. Dat belooft niet veel goeds en een Wereldhandelsorganisatie zonder de VS zou nog maar weinig bestaansreden hebben.

Het is onwaarschijnlijk dat de vrijhandel zich tussen andere landen zal voortzetten. Politici elders bewijzen dan wel lippendienst aan de vrijhandel; hun beleid blijkt steeds meer interventionistisch.

Door de afscherming van de Amerikaanse markt, zullen de uitvoergerichte landen, waaronder China, gedwongen worden om hun spullen tegen nog lagere prijzen op andere markten te dumpen, waardoor de handelsconflicten ook elders dreigen te escaleren. De economische orde zal wellicht blijven schiften en fragmenteren.

Tarievenoorlog: kan Giorgia Meloni de EU-belangen tegenover Trump verdedigen?