Italiaans vicepremier en Legaleider Matteo Salvini wil nieuwe verkiezingen om zijn macht te vergroten. Zelfs de paus maakt zich zorgen.
Door vrijdag in de senaat een motie van wantrouwen neer te leggen tegen premier Giuseppe Conte, trok de radicaal-rechtse partij Lega de stekker uit de Italiaanse regering. De directe aanleiding voor die beslissing was de laatste stemming voor het zomerreces in de senaat over de aanleg van de hogesnelheidstrein tussen Lyon en Turijn. Samen met de oppositie stemde de Lega voor het project en behaalde ook een meerderheid. De andere regeringspartij en coalitiepartner van de Lega, de Vijfsterrenbeweging (M5S), aangevoerd door de Transportminister Danilo Toninelli stemde echter tegen het project en en wilde het budget investeren in regionaal personenvervoer.
Een verrassing was de tegenstem van M5S niet: de partij steunt al jaren actiegroepen die tegen het project protesteren. Maar Matteo Salvini, minister van Binnenlandse zaken én onbetwiste leider van de Lega, greep de tegenstem aan om de coalitie op te breken. Hij begaf zich naar het Palazzo Chigi, het verblijf van eerste minister Giuseppe Conte en eiste een herschikking in de regering. Meer bepaald moesten Toninelli, ook minister van de havens, en Elisabetta Trenta, de minister van Defensie die weigerde mee te werken aan zijn harde antimigratiebeleid, opstappen, evenals Giovanni Tria, de partijloze minister van Financiën. Het was Giovanni Tria die eerder een dam had opgeworpen tegen de plannen van Salvini om tegen alle Europese begrotingsregels in, meer geld uit te geven.
Toen de door Salvini gewenste herschikking er niet kwam, eiste hij donderdagavond vanop het strand in Pescara vervroegde verkiezingen. Omdat er in zijn ogen geen dag meer verloren mocht gaan, drong hij erop aan dat al volgende week zou gestemd worden over de motie van wantrouwen. Maandag komen de fractievoorzitters van de senaat bij elkaar in het Palazzo Madama en wordt beslist wanneer over de motie wordt gedebatteerd en gestemd. Waarschijnlijk wordt dat niet volgende week, maar 19 of 20 augustus.
Regering van technocraten?
Wordt de motie van wantrouwen gestemd en het vertrouwen in de regering van Giuseppe Conte opgezegd, is Italiaans president Sergio Mattarella aan zet. Als hij beslist om het parlement effectief te ontbinden, dan moet een grondwettelijke tussenperiode van 60 dagen worden gerespecteerd en zouden de verkiezingen al eind oktober kunnen vallen. Niet evident, aangezien de Europese Commissie tegen eind september een eerste versie van de begrotingsplannen voor 2020 verwacht.
Om meer turbulentie te vermijden, wordt er nagedacht om een regering van technocraten de begroting te laten opstellen.
De financiële markten lieten alvast hun ongerustheid blijken: een verkoopgolf duwde de tienjarenrente op Italiaanse staatsobligaties weer flink omhoog. Voor obligatiehouders van een land met een recordschuld van 134 procent van het BBP blijft de begroting dan ook een gevoelig punt. Italiaanse banken die heel wat van die staatsobligaties bezitten, zakten als gevolg gemiddeld 4 procent weg op de beurs.
Om meer turbulentie te vermijden, wordt er nagedacht om een regering van technocraten de begroting te laten opstellen en de verkiezingen te verdagen naar begin 2020. Maar die constructie is sinds de grote bezuinigingsoperaties onder Mario Monti in 2011 allesbehalve populair. Bovendien zou het Salvini de kans geven om weer voluit te fulmineren tegen de ‘dwaze begrotingsregels uit Brussel die de Italianen in armoede storten’.
Timing
Het was al lang niet meer de vraag of de populist Salvini de regering zou opblazen, maar wanneer hij dat zou doen. Een kwestie van timing dus. Met 36 à 39 procent stemmen in de opiniepeilingen acht hij het moment gekomen om die kiesintenties te verzilveren. Met het oog op de nakende begrotingsperikelen speelt de tijd in het nadeel van Salvini. Dat weet ook Vijfsterrenvoorzitter Luigi Di Maio. Daarom oppert die het idee om eerst de geplande afslanking van het parlement nog te stemmen, een programmapunt van de Vijfsterrenbeweging. Als dat programmapunt wordt goedgekeurd, kunnen de volgende verkiezingen om grondwettelijke redenen pas in de zomer van 2020 plaatsvinden.
Daarvoor moet echter ook de meerderheid voldoende groot zijn en zou Di Maio ook de steun van de sociaal-democratische Partito Democratico (PD) en de centrumrechtse Forza Italia van Berlusconi moeten krijgen. Dit speculatieve scenario verscheen in de Corriere della Sera en Salvini maakte er meteen dankbaar gebruik van om Di Maio ervan te beschuldigen achter de schermen aan een akkoord te werken met de PD. Di Maio zelf ontkent dat in alle toonaarden en verwijt Salvini dat hij dat nepnews verspreidt om te camoufleren dat hijzelf, Salvini, de regering heeft opgeblazen.
Ook de voorzitter van de PD, Nicola Zingaretti, ontkent stellig dat zijn partij samen met de Vijfsterren een meerderheid wil vormen. Zingaretti sluit zelfs elke medewerking aan een regering van technocraten uit. De partij lijdt de jongste tijd weer onder de verdeeldheid van haar facties. De eigengereide voormalige premier Matteo Renzi vaart naar de zin van Zingaretti teveel een eigen koers. De fractie van Renzi is alvast van plan om als vertragingsmanoeuvre ook een motie van wantrouwen in te dienen … tegen de minister van Binnenlandse Zaken Matteo Salvini.
Het is niet de vraag of Salvini die vervroegde verkiezingen zal winnen, maar wel hoe groot zijn meerderheid zal zijn. Aan 40 procent heeft de Lega voldoende om alleen met een absolute meerderheid te regeren en in de peilingen schommelt ze tussen 36 en 39%. Salvini heeft waarschijnlijk niet eens de zetels van Forza Italia nodig heeft om een regering te vormen. Een coalitie met de kleinere neo-fascistische Fratelli d’Italia van Georgia Meloni zou volstaan om aan een meerderheid te komen. Forza Italia is naar zijn zin iets te pro-Europees en met Berlusconi heeft het nooit echt goed geboterd. Maar Berlusconi’s Forza Italia eist nu van Salvini dat er een kiesakkoord komt met de Lega voor de motie van wantrouwen ter stemming wordt voorgelegd.
Vijfsterren aan de leiband
Sinds zijn Lega op 26 mei met 34 procent als grote overwinnaar uit de Europese verkiezingen kwam en de Vijfsterrenbeweging haar electorale basis zag verschrompelen (van 32 procent bij de parlementsverkiezingen van 2018 naar 17 procent), deelt Salvini de lakens uit in de Italiaanse regering. Dat maakte hij al duidelijk op Twitter een dag na die Europese verkiezingen: de agenda van zijn partij zou voorrang krijgen: de invoering van een vlaktaks, meer autonomie voor de noordelijke regio’s en het fiat voor de aanleg van de hogesnelheidstrein tussen Lyon en Turijn.
Met het dreigement van nieuwe verkiezingen als stok achter de deur hield Salvini de grillini (zo genoemd naar hun voormalige leider Beppe Grillo) van M5S in het gelid. Omdat de partijstatuten van M5S een tweede parlementair mandaat verbieden, zat de schrik voor een vroegtijdig einde van de parlementaire carrière er bij de M5-parlementsleden goed in.
Elke tweet en beleidsdaad moet onderstrepen wat Salvini altijd heeft uitgebazuind: dat hij uitvoert wat hij belooft en dat de’ echte Italianen’ op de eerste plaats komen.
De Vijfsterrenbeweging bleef opvallend stil en leek de jongste maanden te capituleren. Ook toen het nieuwsmedium Buzzfeed op 10 juli geluidsopnames vrijgaf waaruit bleek dat Gianluigi Savoini, een partijgenoot uit Salvini’s onmiddellijke omgeving samen met twee kompanen in oktober vorig jaar gesprekken had gevoerd met Russische zakenlui in Moskou over campagnegeld voor de Lega. Het parket van Milaan vond de aantijgingen in de ‘Moscopoli’ voldoende zwaarwichtig om een onderzoek in te stellen. Maar premier Conte kwam voor het parlement verklaren dat er onvoldoende bewijzen waren. M5S zweeg, maar verliet het parlement omdat Salvini er weg was gebleven.
Migratie bovenaan in het nieuws
In juni en juli voerde Salvini onverdroten campagne tegen reddingsoperaties van NGO’s op de Middellandse Zee en bleef hij hen elke toegang tot Italiaanse havens weigeren. Dat culmineerde in de aanhouding van Carole Rackete, de Duitse kapitein van Sea Watch 3, het schip dat in Lampedusa aanlegde.
Als gevolg van dat incident kwam er op 22 juli een Europese top in Parijs die een vrijwillig solidariteitsmechanisme opzette waarbij vluchtelingen die in Italië of Malta aan land gaan worden verdeeld over andere Europese landen. Salvini stuurde zijn kat naar de top en bleef, ondanks de blijk van goede wil van de Europese ministers, de toegang tot de Italiaanse havens weigeren.
Op 7 augustus nam de senaat zijn veiligheidsdecreet aan, waarin hij als minister van Binnenlandse Zaken nog meer bevoegdheden naar zich toetrok. In dat decreet komen er strenge straffen voor wie hulp biedt aan migranten en boetes tot 1 miljoen euro voor boten met vluchtelingen die zonder toestemming Italiaanse havens binnenvaren. De linkse oppositie en humanitaire organisaties hakten op de Vijfsterrenbeweging in omdat ze dit decreet hadden mee goedgekeurd. Maar Salvini had ermee gedreigd om het vertrouwen in de regering op te zeggen als M5S niet meestemde.
Alle verwijten van een onmenselijk beleid ten spijt – ook paus Franciscus veroordeelt ‘de soevereinisten’ in deze – schiet de score van de Lega telkens omhoog in de peilingen van zodra het migratiethema bovenaan in het nieuws komt. Daarom blijft Salvini over dit thema de confrontatie opzoeken, met Europa, met NGO’s en met de Italiaanse rechters die Carole Rackete ontsloegen van huisarrest. Salvini slaagt erin om het te doen lijken alsof hij de migratie een halt heeft toegeroepen.
Ondanks zijn numerieke minderheid in het parlement veroorloofde Matteo Salvini zich dus steeds meer. Voor Di Maio en vooral voor de parlementsleden werd de stille machtsgreep van de Legaleider uiteindelijk onhoudbaar. De eerste rebellie kwam er in het Europees parlement. Daar stemde Vijfsterren samen met Forza Italia en de Partito Democratico voor de kandidatuur van Ursula von der Leyen als Commissievoorzitter, terwijl de Lega tegenstemde. Dat maakte Salvini woedend, omdat dit zijn plan hypothekeerde om zijn rechterhand Giancarlo Giorgetti eurocommissaris te maken. In de stemming over de hogesnelheidstrein Lyon-Turijn konden de Vijfsterren eenvoudigweg niet toegeven aan Salvini. Al jaren hadden ze actiegroepen gesteund in hun protest tegen het project.
Personencultus en hang naar autoritaire macht
Elke tweet en beleidsdaad moet onderstrepen wat Salvini altijd heeft uitgebazuind: dat hij uitvoert wat hij belooft en dat de’ echte Italianen’ op de eerste plaats komen. Vanaf de dag waarop hij minister werd begon zijn verkiezingscampagne en trok hij in de helikopter van het ministerie en met de camera’s in zijn zog bijna dagelijks naar de piazza’s. Op Facebook verzamelde hij miljoenen likes en shares en in juli startte hij een beach tour aan de Adriatische kust, die hij wou verlengen in het Zuiden, het bolwerk van de Vijfsterrenbeweging. Bij de regionale verkiezingen waren heel wat voormalige M5S-stemmers immers niet komen opdagen. Die stemmen binnenhalen: dat was het doel.
De zorgvuldig opgebouwde cultus rond zijn persoon en zijn machtshonger ontlokten hem donderdag de uitspraak dat hij de Italianen ‘alle macht (pieni poteri)’ te vragen ‘zodat hij niet langer de gevangene zou zijn van de ‘nee’s’ (van de Vijfsterren). La Repubblica krijgt er ‘koude rillingen van’ iemand als Salvini dit te horen zeggen op de piazza. Het herinnert de krant aan Mussolini die in 1922 alle macht opeiste. Zelfs paus Franciscus vond het nodig om in een interview met La Stampa zijn bezorgdheid uit te drukken over ’toespraken die lijken op die van Hitler in 1934′.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
