De voorbije dagen benadrukten Rusland en China eens te meer hun sterke relatie. Tijdens de militaire parade in Moskou weken Vladimir Poetin en Xi Jinping niet van elkaars zijde. Hoe moeten we de toenemende banden tussen Rusland en China begrijpen?
Het was een veelzeggend beeld tijdens de militaire parade op Overwinningsdag. De Chinese leider Xi Jinping werd onthaald als eregast, en mocht naast Poetin plaatsnemen. In zijn openingsspeech erkende Poetin ‘het verzet van het moedige Chinese volk’ tijdens de Tweede Wereldoorlog. Tijdens hun ontmoeting gisteren vertelde Xi aan Poetin dat Rusland en China ‘vrienden van staal’ moesten worden om de invloed van de Verenigde Staten af te weren.
Het is niet de eerste keer in de recente geschiedenis dat beide landen hun vriendschap van de daken schreeuwen. Drie weken voor het begin van de Russische invasie sloten Rusland en China een heus vriendschapsgedrag. De vriendschap tussen China en Rusland heet ‘grenzeloos’ te zijn.
Pesten en hegemonie
De dag voor zijn bezoek publiceerde Xi Jinping een artikel in Rossijskaja Gazeta, waarin hij in nauwelijks verholen termen van leer trok tegen het Amerika van Donald Trump. Tachtig jaar na de overwinning op het fascisme ‘ondermijnen unilateralisme, hegemonisme, pesten en dwangpraktijken onze wereld’.
In zijn artikel roept Xi Jinping op om terug te keren naar de wereldarchitectuur van na de Tweede Wereldoorlog. Die was niet ongunstig voor China en de toenmalige Sovjet-Unie, die als grootmachten werden opgenomen als permanente leden van de VN-Veiligheidsraad. Het was vooral ook een moment waarop de Verenigde Staten nog niet zo almachtig waren.
Xi linkte de herdenking van de Tweede Wereldoorlog ook aan de Chinese claims op Taiwan. ‘Het maakt niet uit hoe de situatie op Taiwan evolueert of welke problemen buitenlandse krachten maken,’ aldus Xi. ‘De historische trend richting China’s ultieme en onvermijdelijke hereniging is onstopbaar.’
Antiamerikanisme
‘Er zijn voor China en Rusland goede redenen om goede relaties te hebben’, zegt Rogier Creemers, docent Moderne Chinese Studies aan de Universiteit Leiden. ‘Er is de praktische reden dat ze een grote grens delen waarover je maar beter afspraken kunt maken. Na de dood van Stalin hadden China en de Sovjet-Unie lange tijd geen relaties, en dat leidde tot enorme problemen. Los daarvan is er natuurlijk ook een gedeeld antiamerikanisme: de vijand van je vijand is vaak je vriend.’
Tegelijk is de relatie tussen China en Rusland vooral politiek. Op diplomatiek vlak, bijvoorbeeld in de VN, treden China en Rusland vaak gezamenlijk op. China heeft grotendeels de Russische positie over Oekraïne overgenomen – ook Chinese staatsmedia herhalen het Russische narratief over Oekraïense neonazi’s. Anderzijds heeft China de Russische claim op de Krim en de andere vier Oekraïense regio’s nog steeds niet erkend.
Maar tegelijk is er geen sprake van echte diepgaande integratie, meent Creemers. ‘China en Rusland houden wel gezamenlijke militaire oefeningen, maar dat lijkt vooral een propagandaoefening. Het is niet zo dat het de bedoeling is dat beide legers samen kunnen vechten, zoals dat bij NAVO-legers de bedoeling is. Daarvoor is het wantrouwen tussen beide landen veel te groot.’ Een vergelijkbaar fenomeen ziet Creemers bij de Chinese steun aan Oekraïne. ‘Er is Chinese steun voor de Russische oorlog in Oekraïne, maar die is erg beperkt,’ benadrukt Creemers. ‘China heeft helemaal geen zin om mee betrokken te raken in die oorlog.’
https://www.knack.be/nieuws/belgie/belgen-wantrouwen-trump-evenzeer-als-poetin-hebben-ze-gelijk/
Geen concrete stappen
Bovendien gaat de economische relatie tussen China en Rusland vooralsnog niet over rozen. De handel tussen China en Rusland is sinds het begin van de grootschalige oorlog bijna verdubbeld, maar is wel nog steeds 26 keer kleiner dan de totale handel tussen China en de Verenigde Staten.
Ook tijdens dit bezoek ontbreekt het aan concrete verworvenheden. Er zijn de lang aanslepende gesprekken over Power of Siberia 2-pijplijn, een nieuwe pijplijn die Russisch aardgas vanuit het Altajgebergte naar China moet transporteren. Met die nieuwe pijplijn hoopt Rusland zijn export naar China te vergroten, en zo te compenseren voor de verloren export naar Europese landen. Alleen lijkt het enthousiasme aan Chinese kant niet zo groot. China stelt zich bijzonder hard op in de onderhandelingen, onder andere om de prijs te drukken. Ook deze keer werd de pijplijn besproken, zonder concreet resultaat.
Europese reset
Toch is de toenadering tussen Rusland en China een hoofdpijndossier voor de Europese Unie. De wereldwijde tariefoorlog die Donald Trump heeft uitgeroepen is een aanleiding voor de EU om de banden met China opnieuw aan te halen. Maar die toenadering verloopt moeizaam. Vooral wat Oekraïne betreft, is er in Europa onbegrip over de Chinese opstelling.
Tegelijk moet ook Europa nadenken over hoe het met China een manier van praten kan vinden. ‘Het Westen heeft altijd verwacht dat China zich qua democratisering, mensenrechten en economie zou aanpassen’, zegt Creemers. ‘Dat was nooit realistisch, en het is nu duidelijk dat dat nooit zal lukken. De vraag is nu: hoe passen we ons daaraan aan? Hoe spreken we met China zonder dat alles daarop vastloopt? Wat willen wij opgeven om interessant te zijn voor China?
