Opwarming in Afrika: minder malaria maar meer dengue

Naarmate de klimaatverandering oprukt in Afrika, kan het oncomfortabel warm worden voor de anopheles-muggen die malaria overdragen. Dat lijkt goed nieuws voor de gezondheidszorg, maar meteen verschijnen ook nieuwe vijanden aan de horizon, waarschuwt Jason Rasgon, hoogleraar Entomologie en Epidemiologie aan de Universiteit van Pennsylvania State.

Wanneer de temperatuur te hoog wordt voor malariaparasieten en de anopheles-muggen die ze overbrengen, kunnen de omstandigheden precies goed zijn voor een andere mug: de aedes aegypti. Die brengt geen malaria, maar wel de dreiging van vele andere virussen met zich mee.

Ik bestudeer al meer dan twintig jaar ziekten die door vectoren als muggen en geleedpotigen worden overgedragen, waaronder malaria. Een nieuw artikel in Lancet Planetary Health presenteert een intrigerende blik op de toekomst waarin hete temperaturen, veroorzaakt door de opwarming van de aarde, een groot deel van Afrika vrijmaken van malaria, maar andere door muggen overgedragen ziekten vrij spel geven.

Te warm of precies goed

De nieuwe studie suggereert dat klimaatverandering kan leiden tot een vermindering van malaria in Afrika ten zuiden van de Sahara. Malaria is momenteel een van de belangrijkste doodsoorzaken in Afrika, met meer dan 200 miljoen besmettingen en 400.000 doden per jaar.

De parasieten en de anopheles-muggen die ze overbrengen, zijn wijdverspreid in Afrika ten zuiden van de Sahara. Maar malaria is er lang niet de enige door vectoren overgedragen ziekte die reden geeft tot bezorgdheid. Ook door geleedpotigen overgebrachte virussen – of arbovirussen – zijn wijdverspreid op het continent.

Van anopheles-muggen is bekend dat ze ook verschillende virussen kunnen overbrengen, waaronder het mayaro- en het o’nyong’nyong-virus. Maar de belangrijkste virale vector is de aedes aegypti-mug, die veel verschillende virussen overbrengt. Daarbij is ook het denguevirus, het meest verspreide door muggen overgedragen virus ter wereld.

Zowel de betreffende mug als het denguevirus zijn wijdverspreid in Afrika. Maar ze worden te weinig gerapporteerd en worden niet erkend als bedreigingen voor de volksgezondheid, omdat de meeste aandacht op malaria gericht blijft. Bovendien kunnen sommige virale symptomen van dengue lijken op die van een malaria-infectie.

In vergelijking met anopheles-muggen en malariaparasieten doen aedes-muggen en arbovirussen het beter in warmere omgevingen. En naarmate de omgevingsomstandigheden de komende zestig jaar warmer worden, kan malaria dus afnemen, maar virale pathogenen zoals dengue zullen waarschijnlijk toenemen. Daarmee ook de bijhorende symptomen zoals uitslag, koorts, lichaamspijnen en mogelijk ernstigere levensbedreigende hemorragische symptomen en shocksymptomen, concludeert de nieuwe studie.

25 of 29 graden

De auteurs van de studie gebruikten gegevens uit meerdere bronnen om modellen van malaria en dengue-transmissiepotentieel te ontwikkelen en te valideren. Ze toonden aan dat, hoewel malaria-overdracht het beste werkt bij ongeveer 25 graden Celsius, dengue-overdracht efficiënter was bij een veel warmere gemiddelde temperatuur van 29 graden.

Aangezien de klimaatverandering een groot deel van Afrika heter maakt in de komende eeuw, voorspellen de auteurs dat malariagevallen in 2080 aanzienlijk zullen afnemen als anopheles-muggen zich terugtrekken in koelere gebieden. Dengue daarentegen zal wijdverspreid zijn, aangezien klimaat en verstedelijking een meer wijdverspreide habitat creëren voor aedes-muggen.

Aangezien de aedes aegypti al aanwezig is in Afrika ten zuiden van de Sahara en virale pathogenen zoals het denguevirus aanwezig zijn, voeren de onderzoekers het overtuigende argument aan dat inspanningen voor de volksgezondheid het monitoren en beheersen van arbovirussen moeten overwegen als een opkomend probleem naarmate malaria verdwijnt.

Hun resultaten suggereren inderdaad dat een wijdverspreide arbovirus-overdracht mogelijk al plaatsvindt, maar niet volledig wordt herkend, vlak onder onze neus.

Nieuwe ziekten

De huidige inspanningen voor vectorbestrijding zijn nu vooral gericht op ’s nachts bijtende anopheles-muggen binnenshuis, zoals muskietennetten en insecticiden. Maar die werken niet voor de aedes-muggen die zich overdag en buiten voeden. En, in tegenstelling tot malaria, zijn er geen medicijnen of therapeutische behandelingen voor dengue of de andere virale pathogenen.

Als de volksgezondheidsstrategieën niet worden aangepast aan de nieuwe klimaatrealiteit, is te verwachten dat uitbraken van dengue en andere virussen in de plaats zullen komen van de malaria-epidemieën die we vandaag kennen.

Dit stuk verscheen oorspronkelijk op The Conversation