Dengue rukt op in Europa: ‘Omstandigheden steeds gunstiger voor uitbraken’

Dengue of knokkelkoorts wordt geassocieerd met de tropen, maar verspreidt zich de laatste jaren razendsnel naar Europa, waar de bevolking kwetsbaar is omdat ze nooit eerder werd blootgesteld aan het virus.

Eind vorig jaar stierf een 44-jarige Britse vrouw aan een acute dengue-infectie toen ze op vakantie was in de Franse badplaats Nice. Bij die lokale dengue-uitbraak raakten tientallen mensen ziek. In 2022 zouden in Europa in totaal 7 doden door dengue gevallen zijn.

‘Door de klimaatverandering, met name warmere temperaturen en meer regenval, maar ook door het toenemende toerisme en de internationale handel, zullen de omstandigheden voor uitbraken in delen van Europa steeds gunstiger worden’, waarschuwde Owain Donnelly van het Londense Ziekenhuis voor Tropische Ziektes recent. Hij pleit voor meer surveillance en meldingsmechanismen om te kunnen bepalen waar dengue zich verspreidt op het Europese vasteland.

Het denguevirus wordt overgedragen via geïnfecteerde vrouwelijke muggen van het geslacht Aedes, waaronder de gelekoortsmug (Aedes aegypti) en de Aziatische tijdgermug (Aedes albopictus), die vooral in tropische gebieden voorkomen. Maar ook in Europa duiken de muggen steeds vaker op. En ze brengen de virussen mee.

Infectioloog Ula Maniewski van het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen bevestigt dat de Aziatische tijgermug in Europa toeneemt.

‘Op veel plaatsen heeft deze mug zich gesetteld en overleeft ze zelfs de winters. In België zijn er tot op heden nog geen mensen gestoken door een besmette mug. De soort is ook nog niet permanent aanwezig in ons land. Er worden wel af en toe haarden gevonden die uitgeroeid worden. Zo hebben we de tijgermug vorig jaar op 12 plaatsen in België aangetroffen. Hoe meer die muggen verspreid raken, hoe hoger de kans op dengue.’

Ook in de rest van de wereld neemt knokkelkoorts toe vanwege de klimaatverandering. De ziekte is ondertussen endemisch in 100 landen, maar vormt een bedreiging voor nog eens 29 landen. Het aantal gevallen is de afgelopen jaren wereldwijd exponentieel gestegen, van ongeveer een half miljoen in 2000 tot 5,2 miljoen in 2019, het ergste jaar ooit.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) spreekt zelfs van dengue als ‘een van de grootste bedreigingen van de toekomst’.  

Moet je je zorgen maken over je vakantie in Zuid-Europa?

Heel wat Belgen trekken deze zomer naar de zon in Spanje, Italië en Frankrijk, maar reden tot grote bezorgdheid is er niet. Er zijn in Europa weliswaar al gevallen van dengue-infecties gemeld, maar het risico op infectie blijft laag en de kans op ernstige ziekte is nog lager. Sowieso is het in Zuid-Europa altijd aanbevolen om je te beschermen tegen muggen, waarschuwt Maniewski. ‘In Zuid-Europa bestaan er al verschillende ziekten die niet in België voorkomen en die ook overgedragen worden door muggen en andere insecten zoals westnijlkoorts. De Leishmania-parasiet wordt dan weer door zandvliegen overgedragen. Check voor je vertrekt de potentiële gezondheidsrisico’s van het land van je bestemming, ook in Europa. Heb je extra vaccinaties nodig? Plan die het best ruim op voorhand in, hetzij bij de huisarts, hetzij via een reiskliniek. Weet dat het in de periode tussen de paasvakantie en zomervakantie erg druk is in de reisklinieken, dus vermijd die periode.’

Hoe gevaarlijk is dengue?

In zo’n 80 procent van de gevallen verloopt de ziekte met milde symptomen of zelfs asymptomatisch. Dat betekent dat patiënten niet of nauwelijks weten dat ze dengue hebben. Deze gewone vorm van dengue is vrij onschuldig en gaat na een paar dagen vanzelf over zonder medische behandeling.

Maar dengue is niet helemaal ongevaarlijk. Het kan zelfs fataal zijn. 1 tot 5 procent van de patiënten ontwikkelt een potentieel dodelijke dengue hemorragische koorts (DHF) of dengue shock syndroom (DSS). Vooral voor kinderen zijn deze aandoeningen gevaarlijk.

Lees verder onder het artikel.

Hoe herken je dengue?

Wie symptomen ervaart, krijgt te maken met griepachtige symptomen als koorts, hoofdpijn, pijn achter de ogen, misselijkheid, spier- en gewrichtspijn (vandaar de term ‘knokkelkoorts’) en huiduitslag. De symptomen verschijnen vier tot tien dagen na de muggenbeet. Symptomen van ernstige dengue omvatten blauwe plekken, bloedneuzen, bloedend tandvlees, rusteloosheid of shock.

Is dengue besmettelijk?

Dengue wordt overgedragen door besmette muggen die enkel overdag actief zijn, niet ‘s nacht. Dat vormt een extra probleem. Muggen die bijvoorbeeld malaria verspreiden zijn vooral ‘s nachts actief. Muskietennetten zijn dan een effectieve preventiemaatregel om het risico op malaria in te dijken, maar niet voor dengue. Het komt er dus op aan om jezelf overdag goed te beschermen. Dengue is niet besmettelijk onder mensen.

Wat moet je doen als je ziek bent?

In de meeste gevallen gaat de ziekte vanzelf over. In zeldzame gevallen worden de symptomen erger na een aantal dagen. Wees dus waakzaam indien je een muggenbeet op reis hebt gehad.

Is dengue te genezen?

Voel je je onwel na een muggenbeet, neem dan voldoende rust en drink genoeg water. Paracetamol kan de koorts en pijn wat verlichten. Vermijd ibuprofen, aangezien dat bij dengue voor neveneffecten kan zorgen.

Om het virus zelf te bestrijden ontwikkelde het Rega instituut in Leuven een antiviraal middel. Momenteel wordt het geneesmiddel getest bij mensen in klinische tests.

Hoe kun je jezelf beschermen tegen het denguevirus?

Voorkom dat je door een mug gestoken wordt met bedekkende kleding in neutrale kleuren en met een anti-muggenspray (DEET). Houd ramen en deuren gesloten en vermijd plaatsen met stilstaand water, want daar leggen de vrouwtjes hun eitjes.

Bestaat er een vaccin?

Er bestaan vier verschillende soorten denguevirussen. Ben je door een van de virussen geïnfecteerd, dan ben je levenslang immuun voor die variant. Om helemaal beschermd te zijn moet je dus besmet raken door alle vier de virussen. Het nadeel is echter dat een tweede besmetting vaak erger is dan de eerste.

De ontwikkeling van vaccins tegen dengue blijft een grote uitdaging. Sinds dit jaar is er een denguevaccin op de markt, maar het is in België nog niet beschikbaar. Vaccinatie wordt vooralsnog niet aangeraden in België en Europa.

Het vaccin is vooral bedoeld voor mensen die al eens dengue gehad hebben en naar endemisch gebied reizen.