Ook wie Trump het voordeel van de twijfel gunde, moet nu toegeven dat hij er niet veel van bakt

‘Trump speelt de Euro-Atlantische wereld uit elkaar en dat leidt onvermijdelijk tot collectieve verzwakking’, vreest Jonathan Holslag (VUB).

De zeventiende-eeuwse gezant Jean Hotman stelde dat de belangrijkste opdracht van diplomaten erin bestond de dommigheden van vaderland en vorst te verdoezelen, ‘een beetje zoals een kind zou doen met een seniele ouder’. Soms wil dat niet goed lukken. De Amerikaanse diplomatie is niet langer in staat het gebrek aan strategie van president Donald Trump te maskeren, laat staan te compenseren. ‘Ik ben de enige die ertoe doet’, opperde Trump. Sinds zijn aantreden is de diplomatieke staf van de Verenigde Staten gekrompen met tien procent en werd het Department of State gemarginaliseerd in de besluitvorming.

Ook de Nationale Veiligheidsraad werd gedegradeerd tot een verlengstuk van het ego van Trump, tot op het punt dat de raad het knullige propagandafilmpje moest produceren voor het topoverleg met Kim Jong-un vorige week. Zelfs het departement Defensie moet eraan geloven. Hoewel minister van Defensie James Mattis nog steeds respect afdwingt en de Amerikaanse krijgsmacht extra geld krijgt, worden ook zij met verrassingen geconfronteerd. Ik zat vorige week, daags na de top, toevallig samen met enkele Amerikaanse generaals, en blijkbaar was niemand op de hoogte gebracht van Trumps beslissing om, als toegeving aan Noord-Korea, de militaire oefeningen met Zuid-Korea te staken. Nu heeft de Amerikaanse president sowieso een grote rol in het buitenlands beleid, maar toch is deze evolutie zorgwekkend.

De standpunten van de president horen verfijnd en waar nodig afgezwakt te worden door vijf factoren: de consultatie met de bevoegde departementen, de analyse van de inlichtingendiensten, de adviezen van de Nationale Veiligheidsraad, het Amerikaanse Congres en de media. Die eerste disciplinerende factor is dus verzwakt. Met John Bolton als veiligheidsadviseur wordt Trump uit die hoek eerder bevestigd in zijn onbesuisdheid dan afgeremd. Groepsdenken, waarin gelijke standpunten elkaar versterken, primeert. Het Congres, zeker met de exit van charismatische Republikeinse leden als John McCain, is ook niet geneigd om op de rem te gaan staan. Kritische media als CNN en The New York Times worden genegeerd, want de kiezers van Trump stemmen er toch niet op af.

De verpersoonlijking van het Amerikaanse buitenlands beleid is in eerste instantie een drama voor de Verenigde Staten zelf. Neem de gesprekken met Noord-Korea: zelfs als Kim voortgaat met het ontmantelen van zijn kernwapenprogramma en Washington in dat opzicht een overwinning boekt, heeft Trump de Amerikaanse positie op het schaakveld in Oost-Azië schade toegebracht. Zuid-Korea voelt zich gepasseerd en vindt dat de Amerikanen uit zijn op een snel succes zonder zich te bekommeren om de lange termijn: de dreiging die Noord-Korea de komende jaren nog steeds zal vormen én de discussie over hereniging als de Noord-Koreanen ooit een vredesverdrag ondertekenen. Japan klaagt al langer dat de Amerikanen minder betrouwbaar zijn, maar nu wordt ook luidop gezegd dat Trump zich alleen bezighoudt met de Noord-Koreaanse langeafstandsraketten en niet met de raketten die de Japanse archipel kunnen treffen. Dat zet belangrijke allianties op losse schroeven, wat in het voordeel is van Amerika’s belangrijkste concurrent: China.

Wat China zelf betreft, heeft Trump vooralsnog vooral gedaan alsof. Leek het er aanvankelijk op dat hij de Chinese telecomsector zou aanpakken voor vermeende schendingen van het embargo op Iran, dan kwam het Chinese bedrijf ZTE ervanaf met een schikking van een miljard dollar: zakgeld voor de Chinezen. In de handelsbetrekkingen hebben we vooralsnog veel dreigingen gehoord, maar weinig harde maatregelen en dat geeft Peking wat extra tijd om zijn economie minder kwetsbaar te maken. Trumps vroegtijdige vertrek uit de G7-top in Canada heeft de Chinezen de kans gegeven te tonen dat zij wel standvastig en betrouwbaar zijn in een bijna gelijktijdige top van de Shanghai Cooperation Organization (SCO). Door de Amerikaanse economische ramkoers ten aanzien van Europa en Canada, verschijnt China steeds meer als een alternatieve partner. Amerika komt daardoor alleen te staan. Maar Trump speelt ook de Euro-Atlantische wereld uit elkaar en dat leidt onvermijdelijk tot collectieve verzwakking.

Ook wie Trump het voordeel van de twijfel gunde, moet stilaan toegeven dat hij er niet veel van bakt. Trumps beleid heeft niets te maken met politiek realisme – het efficiënt behouden en maximaliseren van de internationale macht – en getuigt van roekeloosheid. De grootste bedreiging schuilt in het feit dat Trumps houding Amerika’s diplomatieke positie ondergraaft, dat de belofte om Amerika groot te maken openlijk zal worden gecontesteerd door landen als China en dat Trumps typische roekeloosheid de daaropvolgende spanningen veel sneller zal doen escaleren.