Sinds het Amerikaanse Hooggerechtshof het mijlpaalarrest Roe v. Wade annuleerde, staan abortusrechten in Amerika onder toenemende druk. Toch blijft het aantal abortussen er toenemen.
Toen het Amerikaanse Hooggerechtshof op 24 juni 2022 het zogenaamde Roe v. Wade-arrest terugdraaide, was dat een klap voor progressief Amerika. Toenmalig president Joe Biden noemde de beslissing ‘een tragische fout’, die ‘de gezondheid en het leven van vrouwen in dit land in gevaar brengt’.
Roe v. Wade, een arrest uit 1973, garandeerde het recht op abortus in elke Amerikaanse staat. Met Dobbs v. Jackson, zoals het nieuwe arrest werd gedoopt, haalden Amerikaanse conservatieven een trofee binnen die ze al decennia najoegen. Sinds Donald Trump tijdens zijn eerste ambtstermijn maar liefst drie rechters kon benoemen, heeft het Hooggerechtshof een stevige conservatieve meerderheid.
Meer abortus
Ondanks dat verbod lijkt het aantal abortussen in de Verenigde Staten sindsdien toe te nemen. Volgens het Guttmacher Institute, een instelling die het totale aantal abortussen in Amerika probeert te becijferen, vonden in 2024 in totaal 1.048.710 klinisch begeleide abortussen plaats. Dat is een lichte stijging tegenover 2023 (1.033.710 abortussen), en het hoogste aantal abortussen sinds 2011.
Volgens het Guttmacher Institute vonden vorig jaar 1.048.710 klinisch begeleide abortussen plaats. Dat is het hoogste aantal sinds 2011.
Ter vergelijking: in 2020 becijferde het Guttmacher Institute het aantal medisch begeleide abortussen op 930.160. Die stijging heeft geen demografische oorzaak, stelt het instituut. Er zijn vandaag niet significant méér vrouwen tussen 15 en 44 jaar, het leeftijdssegment waarin de meeste vrouwen een abortus ondergaan, dan pakweg tien jaar geleden.
Isabel DoCampo, die als onderzoeker abortus mee in kaart brengt bij het Guttmacher Institute, ziet verschillende verklaringen voor die toename. ‘Het is vandaag veel eenvoudiger geworden om via telegeneeskunde aan medicinale abortus te raken’, zegt ze. ‘Amerikanen die vroeger te ver van een abortuscentrum woonden of het door werk- of gezondheidsomstandigheden niet konden bereiken, kunnen nu redelijk gemakkelijk aan abortusmedicatie raken.’
‘Het inperken van abortusrechten maakt het hoogstens moeilijker, duurder en gevaarlijker voor vrouwen om een abortus te krijgen.’
Ciska Hoet, die het thema opvolgt voor RoSa, het kenniscentrum voor gender en feminisme, is niet verbaasd door de toenemende cijfers. ‘We weten dat het inperken van abortusrechten het aantal ongewenste zwangerschappen niet vermindert’, zegt Hoet. ‘Het maakt het hoogstens moeilijker, duurder en gevaarlijker voor vrouwen om een abortus te krijgen.’
Reizigers
Sinds het verdwijnen van Roe v. Wade is het aantal Amerikanen dat naar een andere staat reist om een abortus te ondergaan toegenomen. In 2024 trokken ongeveer 154.900 vrouwen voor hun ingreep naar een andere staat. Ter vergelijking: in 2020 becijferde het Guttmacher Institute het totale aantal op 81.100. Zelfs als er door de pandemie vermoedelijk net iets minder ongewenste zwangerschappen waren, is dat een significante toename.
Die dynamiek speelt vooral in het zuidoosten van de VS, waar de meeste staten tegenwoordig nagenoeg een totaalverbod op abortus hebben. Florida was op 1 mei 2024 de laatste staat in de regio die abortus na zes weken verbood – op dat moment hebben veel vrouwen niet eens door dat ze ongewenst zwanger zijn.
‘Florida was lange tijd een van de weinige staten waar je nog zorg kon krijgen’, zegt DoCampo. ‘Floridianen moeten tegenwoordig tot in Virginia of New York reizen om zonder wachttijd een abortus te ondergaan. Dat verhoogt de drempel. Reizen is ontzettend duur, en het zorgt voor enorm veel stress.’
Bovendien is reizen op lange termijn geen houdbare oplossing, waarschuwt DoCampo. ‘Abortusklinieken hebben hun capaciteit moeten opvoeren om aan de vraag te voldoen. Dat zo veel Amerikanen zo’n reis kunnen ondernemen, kan alleen maar omdat er een groot netwerk is van abortusfondsen en steunnetwerken die de reiskosten kunnen dekken. Dat is allemaal bijzonder fragiel.’
Medicinale abortus
Een andere factor die het abortuscijfer voorlopig op peil houdt, is de veranderende methode. In 2023, het laatste jaar waarvoor cijfers bestaan, gebeurde 63 procent van alle geregistreerde abortussen via medicatie. In staten als Wyoming wordt bij 95 procent van de abortussen al de zogenaamde abortuspil gebruikt. Pogingen om ook mifepriston, een van de twee medicijnen die nodig zijn voor een medicinale abortus, te verbieden, waren vooralsnog niet succesvol.
Achttien Amerikaanse staten (en het District of Columbia) hebben sinds het einde van Roe v. Wade zogenaamde shield laws aangenomen: wetten die het mogelijk maken dat artsen abortusmedicatie voorschrijven voor vrouwen in staten waar abortus verboden is. Die shield laws zijn een van de redenen waarom het aantal abortussen toch blijft stijgen, maar lijken tegelijk ook kwetsbaar. Verschillende artsen die ‘buiten hun staat’ abortusmedicatie voorschreven, werden al aangeklaagd. De conservatieve Heritage Foundation noemde de strijd tegen de shield laws al ‘de volgende frontlijn’.
Als je alleen medicinale abortus toelaat, zullen sommige vrouwen die een abortus willen geen abortus kunnen krijgen.’
Tegelijk is er het probleem dat medicinale abortus niet voor iedereen een oplossing biedt. Zeker binnen de zwarte gemeenschap, waar vrouwen in verhouding vaker een abortus nodig hebben, heerst er een zeker wantrouwen tegenover medicatie. ‘Zowel zwarten als mensen die in armoede leven geven doorgaans de voorkeur aan een ingreep’, zegt DoCampo. ‘Telegeneeskunde is voor veel Amerikanen een oplossing, maar het is geen vervanging. Als je alleen medicinale abortus toelaat, zullen sommige vrouwen die eigenlijk een abortus willen geen abortus kunnen krijgen.’
Meerderheid pro-abortus
Ondanks het wegnemen van Roe v. Wade blijft het recht op abortus populair bij een meerderheid van de Amerikanen. In het laatste onderzoek van het Pew Research Centre vond 63 procent dat abortus in alle of vrijwel alle gevallen legaal hoort te zijn. De weerstand tegen abortus komt vrijwel uitsluitend uit conservatieve Republikeinse hoek. Ook bij Amerikanen die zichzelf ‘gematigd Republikeins’ noemen, spreekt maar liefst 67 procent zich uit vóór abortus.
Sinds het einde van Roe v. Wade werden in 16 Amerikaanse staten referenda georganiseerd over het recht op abortus – in 10 ervan op verkiezingsdag. In 13 van die 16 staten werd het recht op abortus gehandhaafd, ook in traditioneel Republikeins stemmende staten als Ohio, Kentucky of Montana. In Florida stemde 57 procent vóór het recht op abortus, maar werd het niet van kracht omdat er een meerderheid van 60 procent was vereist. Momenteel hebben 13 Amerikaanse staten een totaalverbod op abortus.
De beslissing van het Hooggerechtshof in 2022 werd handig uitgebuit door de Democratische Partij tijdens de tussentijdse verkiezingen van dat jaar. Het wegnemen van het nationale recht op abortus hielp de Democraten om kiezers naar de stembus te krijgen. In verschillende staten haalden Democratische kandidaten onverhoopt een zetel binnen.
Ook in 2024 voerde Joe Biden campagne met de belofte om van abortus opnieuw een nationaal grondrecht te maken, en Kamala Harris, die in de aanloop naar de verkiezingen Biden verving als Democratische presidentskandidaat, probeerde het onderwerp naar voren te schuiven. Toen leek het effect al grotendeels uitgewerkt, of was het ongenoegen over de Democraten te groot om genoeg kiezers naar de stembus te krijgen.
De conservatieve vleugel van de Republikeinse Partij heeft al aangekondigd dat het de strijd tegen abortus zal opvoeren. Zo voorziet Trumps nieuwe begrotingswet in tal van besparingen op Planned Parenthood, het grootste netwerk van abortusklinieken in de VS. Er lopen ook tal van rechtszaken die potentieel tot in het Hooggerechtshof kunnen raken.
Isabel DoCampo benadrukt dat het recht op abortus ondanks de toenemende cijfers wel degelijk onder druk staat. ‘Dat zo veel vrouwen in Amerika nog altijd een abortus kunnen krijgen, is het resultaat van herculische inspanningen van patiënten en abortusklinieken’, zegt ze. ‘Als de financiering wegvalt, dreigt dat allemaal in te storten. Dit is geen duurzame methode om aan abortuszorg te doen.’
Perkt de VS abortus verder in? ‘Een vlotte toegang tot abortus is een sociale maatregel’
