Oligarchenvijand Bill Browder: ‘Westerse banken hebben bloed aan hun handen’

Volgens de Britse econoom en mensenrechtenactivist Bill Browder, een ‘vijand van de Russische staat’, volstaat het niet om een aantal Russische banken van Swift af te sluiten. ‘Westerse landen moeten op zijn minst ook de top 50 van Russische oligarchen sanctioneren.’

Econoom Bill Browder staat bekend om zijn strijd tegen corruptie in Rusland en kent de financiële tentakels van het land door en door. Vijand van de Russische staat is de veelzeggende titel van het boek waarin hij in 2015 zijn wedervaren met het Rusland van Vladimir Poetin beschreef.

Browder is oprichter van Hermitage Capital Management, tot 2005 de grootste buitenlandse investeringsmaatschappij in Rusland. Zijn Russische advocaat Sergej Magnitski ontdekte dat 195 miljoen euro belastinggeld was gestolen uit de Russische staatskas. Bedrijven van Browder waren daarbij misbruikt als dekmantel. Magnitski diende een klacht in, maar werd uiteindelijk zelf gearresteerd en overleed in 2009 in duistere omstandigheden in een Russische gevangenis.

Browder, die in Rusland op de zwarte lijst belandde, werd daarna wereldwijd pleitbezorger voor sancties tegen Russen betrokken in de Magnitski-affaire. Met succes: in 2012 ondertekende de Amerikaanse president Barack Obama de Magnitski Act, waarmee de VS schenders van mensenrechten kunnen bestraffen. In een gesprek met Knack geeft Bill Browder zijn kijk op financiële sancties tegen Rusland én de verpletterende verantwoordelijkheid van westerse banken.

Bestaat er een link tussen het vermogen van Russische oligarchen en de oorlog in Oekraïne?

Bill Browder:Dat is heel eenvoudig. Vladimir Poetin is verantwoordelijk voor de oorlog in Oekraïne. Hij is steenrijk maar bezit géén geld in eigen naam. Hij houdt het aan via oligarchen die hij vertrouwt. Geld in handen van die oligarchen is eigenlijk geld van Poetin.

De enige manier om Poetin te laten opdraaien voor de invasie van Oekraïne, is door de tegoeden van die oligarchen te bevriezen, want dat komt neer op het bevriezen van Poetins bezittingen.

Hoeveel Russische oligarchen behoren tot Poetins entourage?

Browder:Als je in Rusland rijk wilt worden, moet je zaken doen met Poetin. Op enkele uitzonderingen na is elke oligarch een zakenpartner van Poetin.

Westerse landen hebben de voorbije week een aantal Russen op sanctielijsten gezet.

Browder:De VS, de EU, het VK en Canada hebben president Poetin en buitenlandminister Sergej Lavrov gesanctioneerd. Maar dat is slechts een symbolische sanctie, want ze raakt 99,99 procent van hun bezittingen niet. Die landen moeten op zijn minst ook de top 50 van Russische oligarchen sanctioneren. Dat zou de financiële middelen van Rusland daadwerkelijk verlammen.

Men heeft het erover dat de Centrale Bank van Rusland 640 miljard dollar (aan deviezenreserves, nvdr) heeft. Maar de échte Centrale Bank van Rusland, de Centrale Bank van Poetin, met alle oligarchen, die heeft 1000 miljard dollar.

Er zijn toch ook al oligarchen gesanctioneerd?

Browder:Ja, maar niet de belangrijkste. Slechts een paar oligarchen worden aangepakt, de meeste blijven buiten schot.

Waarom pakt het Westen ze niet allemaal aan?

Browder:Omdat die oligarchen de voorbije twintig jaar in het westerse establishment zijn geïnfiltreerd. En er zijn een hoop mensen die achter de schermen hebben gepleit om niet aan hen te raken. Neem oligarch Oleg Deripaska, een naaste medewerker van Poetin die in 2018 door de VS werd gesanctioneerd. Hij huurde het Britse parlementslid Lord Gregory Barker in om de Amerikanen ertoe te bewegen zijn bedrijf van de sanctielijst te krijgen. Met zijn prestige als lid van het Hogerhuis slaagde Barker erin belangrijke mensen in Washington te ontmoeten en een deal tot stand te brengen waarbij Deripaska’s bedrijf van sancties werd vrijgesteld. In ruil daarvoor streek de Brit 5 miljoen dollar op.

Welke landen staan erom bekend Russisch geld te verwelkomen?

Browder:Cyprus. Zwitserland. De Baltische staten, die nu wel hun zaken aan het opruimen zijn maar een verantwoordelijkheid hebben uit het verleden. En dan natuurlijk de bankiers in Londen. Dat is waarschijnlijk de belangrijkste witwashoofdstad.

Cyprus en Oostenrijk verzetten zich aanvankelijk tegen het uitsluiten van Rusland uit Swift. Iedereen lijkt te redeneren vanuit zijn eigen beperkte financiële belang, terwijl er mogelijk een wereldoorlog op komst is.

In België waarschuwde de diamantsector voor de gevolgen van sancties tegen Rusland.

Browder: Ik denk dat we de veiligheid van de wereld niet mogen opofferen aan een stelletje diamantairs.

Waar verbergen Russische oligarchen hun rijkdom?

Browder: Dat is het merkwaardige: zodra het geld in handen van de oligarchen komt, verbergen ze het niet meer. Ze kopen aandelen in grote publieke bedrijven en investeren in vastgoed waar je niet langs kunt kijken. Poetin vertrouwt zijn geld aan de oligarchen toe omdat ze volledig ingebed zijn in het financiële systeem. Hun extreme rijkdom zal niet opvallen. Dus verbergt Poetin zijn bezit in het volle zicht, in de handen van de oligarchen.

De Panama Papers, Troika Laundromat, de FinCenFiles en de Pandora Papers onthullen de rol van westerse banken – ook Belgische – bij het doorsluizen van Russisch geld. Vindt u dat ze een morele verantwoordelijkheid hebben in de Oekraïne-oorlog?

Browder: Westerse banken hebben bloed aan hun handen. Ze hebben een witwassysteem gefaciliteerd waardoor Poetin en zijn trawanten konden floreren. Dat geeft hen nu de mogelijkheid om oorlog te voeren in Oekraïne. Daarom dragen die banken een zeer grote verantwoordelijkheid.

De EU, de VS, Canada en het VK sloten in het weekend een aantal Russische banken af van het inernationale betalingssysteem Swift.

Browder:Een beslissing die Poetin financieel hard zal treffen. Tegelijkertijd lijkt het nog steeds een compromis. Héél Rusland zou van Swift moeten worden afgesloten. Poetin heeft geprobeerd de kaart van Europa te hertekenen, vermoordt onschuldige mensen en schendt de spelregels van 80 jaar vrede. Heel Rusland uit Swift gooien is het minste wat we kunnen doen om hem te straffen. De gevolgen zullen dramatisch zijn. We hebben eerder al een voorbeeld gezien van een land dat uit Swift werd gezet: Iran. Het werd terug naar de middeleeuwen gekatapulteerd, financieel én economisch.

Wat kunnen de concrete gevolgen van zo’n Swift-uitsluiting zijn voor Rusland?

Browder: Vanuit handelsperspectief wordt Rusland hermetisch afgesloten. De gemiddelde Russische consument kan niet langer buitenlandse goederen kopen, en Rusland kan geen harde valuta meer krijgen. Dat wordt een economische ramp.

Zo treffen we toch de gewone Rus, niet per se Poetins entourage?

Browder: Dat is waar. Maar ik denk niet dat we een keuze hebben. Waren we een maand of twee geleden assertiever geweest met het sanctioneren van oligarchen, dan hadden we dit probleem nu niet. Maar we zitten in een crisissituatie.

Hoe ziet u dit conflict nog evolueren?

Browder: Op dit moment zijn het de Oekraïeners die zich opofferen. We moeten al het mogelijke doen om de Oekraïners te steunen, met wapens, medicijnen, geld, en zeker met sancties en andere economische straffen. We moeten zo robuust mogelijk optreden. Als we daar niet in slagen, staan we straks zelf in de frontlinie. Want Poetin zal het niet bij Oekraïne laten. Ik denk dat hij nu de NAVO gaat testen in de Baltische staten. En al kosten sancties ons ook geld, de kosten zullen later veel hoger zijn als we niets zouden doen.