Rusland en Azerbeidzjan liggen op ramkoers. Het kleinere buurland verweert zich opvallend assertief. ‘Poetin verliest steeds meer invloed in de Zuidelijke Kaukasus’, aldus regiodeskundige Isa Yusibov.
Het scheelde geen haar of de ambassade van Azerbeidzjan in de Oekraïense hoofdstad Kiev lag vandaag volledig in puin. Eerder deze week, bij een zoveelste nachtelijke luchtaanval van Rusland op Oekraïne, raakten een heleboel gebouwen in de onmiddellijke omgeving van de Azerbeidzjaanse diplomatieke vertegenwoordiging zwaar beschadigd – daarbij vielen ook doden en gewonden.
Het is het zoveelste voorval in de voorbije maanden dat de relaties tussen Rusland en buurland Azerbeidzjan onder hoogspanning zet. Op kerstdag werd een passagiersvliegtuig van Azerbaijan Airlines, op weg van Bakoe naar de hoofdstad van de Russische deelrepubliek Tsjetsjenië, nog door een raket neergehaald. 38 inzittenden overleefden het niet, 29 anderen raakten gewond.
Azerbeidzjan houdt Rusland verantwoordelijk voor de feiten. Moskou probeerde het incident aanvankelijk onder de mat te vegen, maar na druk van zijn Azerbeidzjaanse ambtgenoot Ilham Aliyev, zag president Poetin zich genoodzaakt om zijn persoonlijke excuses aan te bieden, herstelbetalingen over te maken én een standbeeld voor Heydar Aliyev – vader van en oud-KGB-agent – in Moskou te plaatsen.
Verwondingen
Een opvallende overwinning voor het veel kleinere buurland en voormalige Sovjetstaat Azerbeidzjan. Het verklaart vermoedelijk waarom Bakoe ook vandaag niet voor Moskou terugdeinst. Aliyev – net als Poetin niet bepaald een democraat in hart en nieren – is na de herovering van Nagorno-Karabach op buurland Armenië bovendien op zoek naar nieuwe externe vijanden. Dat zou namelijk helpen om de aandacht af te leiden van de problemen in eigen land, waar de bevolking onder armoede en repressie kreunt.
Zowel Moskou als Bakoe schrikken er niet van terug om te tonen hoe brutaal ze met elkaars gevangenen omgaan.
Het bleef niet bij een neergeschoten vliegtuig. Eind mei arresteerde Rusland een vijftigtal Azerbeidzjanen nabij Jekaterinaburg op verdenking van een reeks moorden tussen 2001 en 2011. Twee van hen werden zo zwaar mishandeld dat ze om het leven kwamen. Bakoe reageerde meteen. Het annuleerde alle met Rusland gerelateerde evenementen, viel het kantoor van de Russische staatszender Sputnik News binnen en arresteerde het personeel.
Zowel Moskou als Bakoe schrikken er niet van terug om te tonen hoe brutaal ze met elkaars gevangenen omgaan. Op verscheidene vernederende beelden is te zien hoe mensen worden gearresteerd, in elkaar worden getrapt of met flinke verwondingen aan het aangezicht in de rechtbank verschijnen. ‘Er is een moeilijke periode aangebroken tussen Rusland en Azerbeidzjan’, moest Dmitri Peskov, de woordvoerder van het Kremlin, vorige week erkennen.
Zelensky
De relatie tussen Rusland en Azerbeidzjan is complex. Azerbeidzjan, waar de elite de Russische taal perfect beheerst, steunt Oekraïne tegen de Russische agressie, weliswaar met civiele en humanitaire steun en door te benadrukken dat Rusland de territoriale integriteit van Oekraïne moet respecteren. De Oekraïense president Volodymyr Zelensky probeert de spanningen tussen de twee landen alvast te gebruiken om meer steun van Bakoe te verkrijgen.
‘Als Poetin in Oekraïne wint, dan zal hij zich gesterkt voelen om ook in zijn directe omgeving door te zetten. Daarom stellen veel buurlanden zich een stuk assertiever op dan we gewoon zijn.’
Tegelijkertijd koopt Azerbeidzjan van Rusland aanzienlijke hoeveelheden gas. Op die manier kan het meer van zijn eigen gaswinning aan Europa doorverkopen, de nogal bedenkelijke consequentie van het feit dat Europa geen Russisch gas meer wil. Bovendien hebben zowel Rusland als Azerbeidzjan veel belang bij nieuwe handelsroutes richting onder meer India en Turkije. Die laatste zou door Armenië lopen, wat Iran dan weer niet ziet zitten.
Conflictgebied tussen Azerbeidzjan en Armenië: ‘Het gevaar komt hier uit de lucht’
Volgens regiodeskundige Isa Yusibov verliest Poetin steeds meer invloed in de Zuidelijke Kaukasus. ‘Poetin stond in de regio nog nooit zo zwak als vandaag. Hoewel Moskou haar greep op buurland Georgië steeds meer vergroot, verslechteren de betrekkingen met Azerbeidzjan en Armenië zienderogen. Dat is een logisch gevolg van de Russische oorlog in Oekraïne.’
‘Als Poetin in Oekraïne wint, dan zal hij zich gesterkt voelen om ook in zijn directe omgeving door te zetten’, gaat Yusibov verder. ‘Daarom stellen veel buurlanden, waaronder Azerbeidzjan, zich een stuk assertiever op dan we gewoon zijn. Een regelrechte confrontatie tussen Bakoe en Moskou verwacht ik niet – daarvoor zijn beide landen te belangrijk voor elkaar. Maar snel zullen Poetin en Aliyev de plooien niet gladstrijken.’