Zwitserland, Canada, Portugal, Spanje…: door toedoen van de onbehouwen Amerikaanse president Donald Trump twijfelen ze allemaal over de aankoop van Amerikaanse F-35-gevechtsvliegtuigen.
‘Een regelrechte mokerslag.’ De Zwitserse minister van Economie Guy Parmelin was donderdag hoorbaar teleurgesteld. Zwitserland krijgt van Amerikaans president Donald Trump invoerheffingen van 39 procent opgelegd voor alle producten die het naar de andere kant van de Atlantische Oceaan stuurt. Spoedonderhandelingen tussen Amerikaans buitenlandminister Marco Rubio en onder anderen de Zwitserse bondpresident Karin Keller-Sutter in Washington haalden niets uit. Keller-Sutter moest met lege handen naar huis.
Trump zou Trump niet zijn als hij daar niet nog een schep bovenop had gedaan. Tegenover de Amerikaanse televisiezender CNBC verklaarde hij dat hij Keller-Sutter niet eens kende. En eerder had hij laten uitschijnen dat de Zwitserse bondspresident tijdens een telefoongesprek niet naar hem wilde luisteren. Keller-Sutter betwist die versie van de feiten. ‘Ik heb eenvoudigweg de Zwitserse belangen proberen te verdedigen. Dit is pure powerplay, ik neem het niet persoonlijk op’, klonk het.
Een invoerheffing van 39 procent betekent voor veel Zwitserse producten eenvoudigweg een volledig handelsembargo. Zwitserse horloges, kaas, chocolade: voortaan dreigen zulke symboolproducten in de Verenigde Staten zodanig duur te worden dat niemand ze nog wil kopen. Gevreesd wordt voor duizenden Zwitserse banen. De VS zijn goed voor een zesde van de totale Zwitserse export. Economen verwachten een terugval van ongeveer 1 procent van het Zwitserse bbp, zeker als Trump doorzet met invoerheffingen op farmaceutica
Belgische farmasector vreest Trump-tarieven: miljardenexport naar VS op de helling
Dat de VS het neutrale Zwitserland, dat een groot handelsoverschot met de VS heeft, nu even hard aanpakt als pakweg Syrië of Myanmar, versterkt het gevoel dat Trump zout in de Zwitserse wonde wil strooien. Dat Trumps aankondiging bovendien plaatsvond op 1 augustus, de nationale feestdag van het Alpenland, maakte het gevoel van vernedering er alleen maar groter op. De toonaangevende Zwitserse krant Neue Zürcher Zeitung noemt Trumps beslissing ‘absurd’.
Referendum
In Zwitserland zwengelt Trumps beslissing met betrekking tot de invoerheffingen de discussie over de aankoop van 36 Amerikaanse F-35-gevechtsvliegtuigen verder aan. Enkele weken geleden bleek al dat die aankoop tot een miljard euro duurder dreigt uit te vallen dan de 6 miljard die in 2022 was overeengekomen. Bovendien zouden de toestellen mogelijks niet over de nodige wapensystemen beschikken en blijkt de munitie niet bij elk toestel inbegrepen. ‘Een misverstand. Er is nooit een vaste prijs afgesproken’, aldus de VS. Een geschillenprocedure is er niet, maar met Trump ligt een diplomatieke oplossing niet voor de hand.
Zoals in Zwitserland wel vaker gebeurt, ging aan de aankoop van de F-35’s een nationaal referendum vooraf. In 2020, na een erg bitse campagne, stemde 50,1 procent van de Zwitserse bevolking voor het Amerikaanse toestel. Maar als gevolg van de schandaalsfeer die nu rond het prijskaartje hangt, de gebrekkige uitrusting en de torenhoge Amerikaanse invoerheffingen pleiten een heleboel Zwitserse politici er nu voor om het miljardencontract alsnog op te zeggen of opnieuw aan de bevolking voor te leggen.
‘Een land dat ons op handelsvlak met stenen bekogelt, hoeft geen cadeaus te krijgen’, aldus oppositiepoliticus Balthasar Glättli. En hoewel Zwitserse regeringsleden de F-35-overeenkomst voorlopig niet openlijk ter discussie stellen, roeren ook parlementsleden van de meerderheidspartijen zich. ‘Ik weet niet hoe onze bevolking de aankoop van F-35-toestellen tegen hogere prijzen zal accepteren – vooral na de Amerikaanse douaneschok’, aldus de liberale politicus Hans-Peter Portmann.
Andere politici dringen er tezelfdertijd op aan dat Zwitserland, dat al Amerikaanse F-5- en F-18-toestellen heeft, de blik meer moet richten op de Europese Unie. ‘We mogen het Franse Rafale-toestel niet uitsluiten’, aldus Andrea Gmür-Schönenberger. De politica van regeringspartij Die Mitte voegde daaraan toe dat de EU betrouwbaar is en dat in de VS van Trump willekeur heerst. In de recente nationale bewapeningsstrategie werd alvast vastgelegd dat minstens 30 procent van de wapenaankopen van Europese leveranciers moet komen.
Woelig
Zwitserland is niet het enige land dat door Trumps onbehouwen politiek de aankoop van F-35’s op de helling zet. Ook in NAVO-lidstaat Spanje, dat weliswaar nog geen aankoopcontract heeft ondertekend, rijdt het onderwerp vlot over de tongen. De Spaanse regering, aldus El Pais, besloot zopas om 85 procent van haar wapenaankopen op Europese bodem te doen, waardoor de aankoop van de F-35-toestellen niet langer tot de opties behoort. De Eurofighter en het Future Combat Air System (FCAS), waar Spanje aan deelneemt, komen wel in beeld.
Ook NAVO-bondgenoten Portugal en Canada twijfelen over de aankoop van bijkomende F-35-vliegtuigen. In Portugal valt de beslissing pas nadat de militaire aankoopwet uit 2023 is aangepast, iets wat vermoedelijk volgend jaar gebeurt. Canada, dat door de VS bedacht werd met invoerheffingen van 35 procent, voert gesprekken met het Zweedse Saab, hoewel de defensiestaf wil vasthouden aan een negentigtal F-35-toestellen – ook al dreigen die 45 procent duurder uit te vallen dan de 12 miljard euro die in 2023 werd begroot.
Het is maar de vraag of de EU-politici de daad bij het woord zullen voegen. In het kader van het voorlopige handelsakkoord dat de Europese Commissie en de regering-Trump onlangs sloten, beloofde die eerste dat lidstaten een heleboel Amerikaans legermaterieel zouden aankopen. Maar de Commissie is daar niet voor bevoegd – vermoedelijk ging het om een poging Trump met cijfers te verleiden. Maar Trump waarschuwt dat hij de beloftes als een harde afspraak beschouwt en dat hij de invoerheffingen bij niet-naleving opnieuw zal verhogen.
‘Het handelsakkoord met de EU is eerder een handelsonderwerping aan de eisen van Trump’