Donald Trump heeft mariniers en leden van de nationale garde naar Los Angeles gestuurd om op te treden tegen demonstranten. De gouverneur van Californië vindt dat onwettig en klaagt daarom de Amerikaanse federale regering aan. Krijgt hij gelijk in de rechtbank en moet de Amerikaanse president uiteindelijk inbinden? Enkele prangende vragen en antwoorden over deze netelige juridische kwestie.
Donald Trump heeft zijn instincten nooit onder stoelen of banken gestoken. Al in 1990 sprak hij zijn waardering uit voor de Chinese regering, nadat die het jaar daarvoor prodemocratische demonstranten had neergeschoten. Tijdens de staat van beleg doodden Chinese soldaten in Peking honderden tot duizenden burgers. In het magazine Playboy verklaarde Trump daarna dat hij in het bloedbad op het Tiananmenplein ‘de kracht van macht’ zag.
In de verkiezingscampagne van 2024 mijmerde hij zelf over het bestrijden van de ‘binnenlandse vijand’: ‘Dat zou heel gemakkelijk moeten zijn, desnoods met de nationale garde of, als het echt moet, door het leger.’ Eerder had hij al gezegd dat je maar ‘één echt gewelddadige dag, een bruut uurtje’ nodig hebt.
Is Trump van plan dat uur nu laten te beginnen? De Amerikaanse president stuurde zo’n 4000 reservisten van de nationale garde en 700 mariniers naar Los Angeles. Tegenstanders van de regering demonstreren al enkele dagen in de Californische stad tegen de acties van de federale immigratiedienst ICE.
De gouverneur van Californië, Gavin Newsom, noemt de inzet van de Nationale Garde ‘illegaal, immoreel en ongrondwettelijk’. De Democraat benadrukt dat hij niet om troepen had gevraagd, net zomin als de burgemeester van LA, Karen Bass. Hoe zit het nu met de juridische situatie? Dit zijn de belangrijkste vragen.
Wie voert het bevel over de nationale garde?
Dat hangt ervan af.
Elke staat heeft een afzonderlijke eenheid van de nationale garde. Hoewel die gedeeltelijk door de federale regering wordt gefinancierd, valt ze op staatsniveau onder het gezag van de gouverneur. Hij is hun opperbevelhebber en kan zijn eenheid bijvoorbeeld inzetten in geval van een ramp. Daarom staat er op de schilden van de eenheden in Californië ‘California National Guard’ en niet ‘United States National Guard’, want die bestaat namelijk niet. De meeste gardisten vervullen hun dienst parttime en hebben daarnaast een civiele baan.
De president kan de troepen echter federaliseren. Dat wil zeggen dat hij ze kan inzetten onder het bevel van de Amerikaanse federale regering. Zoiets kan in het geval van oorlog of bij een dreigende opstand, als de president de wet niet op de gewone manier kan handhaven.
Trump verwijst in een memorandum van 7 juni naar deze mogelijkheid om de inzet van troepen te rechtvaardigen. Volgens dat document moeten minstens 2000 leden van de nationale garde voor een periode van 60 dagen in federale dienst treden om federaal terrein en het personeel van Amerikaanse overheidsinstanties zoals ICE te beschermen. Inmiddels heeft Trump dat aantal verdubbeld. Minister van Defensie Pete Hegseth bepaalt ‘in overleg met de gouverneurs van de staten en het National Guard Bureau’ welke maatregelen nodig zijn. Maar volgens de gouverneur van Californië heeft dat overleg niet plaatsgevonden.
Zijn er precedenten?
Het is hoogst ongebruikelijk dat de Nationale Garde tegen de wil van een staat wordt ingezet, maar er zijn precedenten. De laatste keer gebeurde dat in 1965. Toen stuurde de Democratische president Lyndon B. Johnson de Nationale Garde naar de staat Alabama om deelnemers aan een optocht van de burgerrechtenbeweging te beschermen. Hij deed dat op basis van een antiopstandswet uit 1807, de ‘Insurrection Act’.
Trump beroept zich echter op een andere wettelijke bepaling: ‘Title 10’ van de Amerikaanse wetgeving. Volgens die bepaling moeten ‘bevelen worden gegeven door de gouverneurs van de staten’. Gavin Newsom heeft echter expliciet geweigerd de Nationale Garde in te zetten.
Mag een president het reguliere leger inzetten op Amerikaanse bodem?
Trump heeft minister van Defensie Hegseth bovendien de vrijheid gegeven om reguliere Amerikaanse soldaten in te zetten. Ook wat dat betreft is de wet ingewikkeld. In principe mag de president het Amerikaanse leger niet inzetten voor politietaken. Dat staat vastgelegd in een wet uit 1878, de ‘Posse Comitatus Act’.
De antiopstandwet uit 1807, de ‘Insurrection Act’, kan echter voor een uitzondering zorgen. Hij kan worden toegepast als er sprake is van ‘een opstand tegen het gezag van de Verenigde Staten’. Toen er in 1992 onrust uitbrak in Los Angeles, beriep president George H.W. Bush zich op de ‘Insurrection Act’ om reguliere troepen in te zetten voor politietaken in Californië. Het verschil met de huidige situatie: toen had zowel de gouverneur als de burgemeester het Witte Huis om hulp gevraagd.
Trumps onderbouwing verwijst niet naar de ‘Insurrection Act’, maar alleen naar de genoemde ‘Title 10’. Die bepaling staat de president toe om de nationale garde in te zetten als er sprake is van een ‘opstand of dreiging van opstand’ tegen de regering van de VS. In zijn bevel sprak Trump niet expliciet over een opstand, maar hij suggereerde wel dat de protesten zich volgens hem in die richting ontwikkelden: ‘Als protesten of geweld de handhaving van wetten direct belemmeren, zijn ze een vorm van opstand tegen de autoriteit van de regering van de Verenigde Staten.’
De inzet van soldaten op eigen bodem zorgt niet alleen voor een juridische crisis, maar is waarschijnlijk ook een berekende politieke stap om de mogelijke Democratische presidentskandidaat Newsom aan te vallen. De situatie zou nog verder kunnen escaleren als Trump en Hegseth de eenheden van andere staten naar Californië zouden sturen.
Hoe verdedigt Californië zich?
Gouverneur Newsom verklaarde zondag al dat hij de regering-Trump officieel had verzocht om de onrechtmatige ontplooiing van troepen in Los Angeles County ongedaan te maken en het commando weer aan hem over te dragen. Hij stelde dat de president zich niets aantrok van de soevereiniteit van Californië.
Op maandag diende Newsom een klacht in tegen president Trump, het Amerikaanse ministerie van Defensie en defensieminister Pete Hegseth. Volgens Californië hebben de lokale autoriteiten de situatie volledig onder controle. Een federale interventie is volgens hen niet nodig en bovendien juridisch niet toegestaan.
Wordt vervolgd.
Trump stuurt het leger naar Los Angeles: ‘Dit is een testcase voor een autoritair Amerika’
